सार्कयात न्हूगु गतिइ यंकेमाः

डि.आर खड्गी
सार्क दुने खालि भारत याकःचा शक्तिशाली जुयाच्वंगुलिं भारतं दुजः राष्ट्रयात समान व्यवहार मयासे दादागिरी क्यनाच्वंगु खः। उकिं ला नीखुदँ पार जुलं नं सार्कं गति काये मफुनि।

सार्क दुजःतय् प्रमुखपिनि सक्रिय सहभागितां झिंन्हय्क्वःगु सार्क सम्मेलन माल्दिभ्सया अड्डुइ सफलतापूर्वक क्वचाल। बैठकय् पर्यवेक्षकया रुपय् चीन, जापान, अमेरिका व युरोपियन युनियनया दुजःतय्सं नं ब्वति काल। सार्क बारे चर्चा याये न्ह्यः सार्क संगठन छु हिसाबं निर्माण जुल धइगु विषयय् चर्चा याये।
सन् १९८५ य् सार्क सम्मेलन ढाका, बंगलादेश, भारत, पाकिस्तान, माल्दिभ्स, श्रीलंका, भुटान व नेपाःया सहभागिताय् विधिपूर्वक गठन जुल। सार्क गठन यायेगुली तःधंगु ल्हाः बंगलादेशया मदुम्ह राष्ट्रपति जियाउर रहमानया दु। जियाउर रहमानया राजनीति हे सैन्य ख्यलं शुरु जूगु खः। बंगलादेश गुगु इलय् पाकिस्तानपाखें छुटे जुल अथे छुटे यायेगुली दकलय् तःधंगु भूमिका भारतं म्हितूगु खः। भारतं अन्त्यय् थःगु सेना तकं बंगलादेशय् छ्वयाः पाकिस्तानपाखें स्वतन्त्र यायेत साथ बिउगु खः। पाकिस्तानपाखें बंगलादेश स्वतन्त्र जुइवं न्हापांम्ह राष्ट्रपति जुइत शेख मुजिवर रहमान ताःलात। शेख मुजिवरं बंगलादेश स्वतन्त्र यायेत तःदँ न्ह्यवंनिसें संघर्ष याना वःम्ह नेता खः। भारतया समेत ग्वाहालि कयाः पाकिस्तानपाखें बंगलादेश स्वतन्त्र ला जुल तर शेख मुजिवरं देश विकास यायेगुपाखे ध्यान मबिसे खालि भारतया इशाराय् प्याखं हुलेगु ज्या जक यानाच्वन। भारतया ईशाराय् प्याखं हुलाच्वंगुलिं जनता शेख मुजिवर खनाः असन्तुष्ट जक मखु आक्रोशित नं जुल। जनता असन्तुष्ट व आक्रोशित जुयाच्वंगु इलय् सेना न्ह्यःने वयाः सत्ता थःगु ल्हातय् कायेगु जक मखु शेख मुजिवररहमानया सम्पूर्ण छेँजःया तकं हत्या याना बिल। व इलय् शेख मुजिवरया म्ह्याय् शेख हसिना अध्ययनया झ्वलय् बेलायतय् वनाच्वंगुलिं जक बचे जुइ खन। परिवारया हत्या लिपा शेख हसिनां अध्ययनया नापनापं राजनीति नं सुरु यात। लिपा शेख हसिना बंगलादेशया प्रधानमन्त्री तकं जुल। आः नं बंगलादेशय् हसिना हे प्रधानमन्त्री जुयाः ज्या यानाच्वंगु दु। बंगलादेशय् बरोबर हे सेनां हस्तक्षेप यानाः सत्ता ल्हातय् कायेगु याः। चरम भ्रष्टाचार व नेतात विदेशीया ईशाराय् प्याखं हुलेगु सुरु जुल कि सेना न्ह्यःने वयेगु यानाच्वंगु खनेदु। न्हापा सैनिकं विद्रोह यानाः शेख मुजिवर रहमानया हत्या याःगु नं विदेशभक्त जूगुलिं खः। सैनिक शासकयात अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रं तसकं दबाब बीवं लिपा नागरिक समाजपाखें राष्ट्रपति नियुक्त यात। छुं दिं लिपा जूगु चुनावं राष्ट्रवादया नारा ज्वनाः जियाउर रहमान राष्ट्रपति जुइत ताःलात। जियाउर रहमान राष्ट्रपति जुयाच्वंगु इलय् हे सार्कया अवधारणा न्ह्यःने हयाः सार्क स्थापना याःगु खः। जियाउर रहमानं सार्क स्थापना यायेत बः बिउगु निता कारण मध्ये छता भारतया ग्याःचिकुपाखें जःलाखःला देय्यात मुक्त यायेगु खःसा मेगु आशियान राष्ट्र थें आर्थिक विकास यायेगु खः।
आशियान एशियाया झिगू देय् जानाः सन् १९६० स स्थापना याःगु संस्था खः। आशियान स्थापना याःगुया मू ताः छगू ला स्वतन्त्र व्यापार नीति ज्वनाः आर्थिक क्रान्ति यायेगु खःसा मेगु युरोप व अमेरिकां थःगु देय् समृद्धिया लागिं एशियाया उर्जा शक्ति कब्जा यायेत ज्वनाच्वंगु नीति ताःमलाकेत खः। आशियानया दुजः देय्त विकास जूगु नं फुक्क देय् स्वतन्त्र जूगुलिं खः। थौंया विश्व राजनीति नं थथे हे जुयाच्वंगु दु। आर्थिक विकासया लागि राजनीतियात गौण तयाः आर्थिक नीतियात प्राथमिकता बियाच्वंगु दु। आशियान राष्ट्रया दुने पुँजीवादी, प्रजातन्त्र, कम्युनिष्ट शासन व राजतन्त्रया शासन नं दु। तर राजनीतिक रुपं भिन्न खने दुसां फुक्क दुजः राष्ट्र छप्पँ जुयाः आशियान राष्ट्र विकासया लागिं न्ह्याः वनाच्वंगु दु। थ्व शिक्षा सार्कं नं काये माःगु खः।
नीखुदँया बसन्त पार जुलं नं सार्क राष्ट्रतय्सं महत्वपूर्ण निर्णय यानातःगु बुँदा अथें फासांफुसुं जुयाच्वंगु दु। कार्यान्वयन यायेगुली ध्यान तःगु खने मदु। अल्याख बुँदा मध्ये महत्वपूर्ण बुँदा सार्क राष्ट्रया दथुइ स्वतन्त्र रुपं खुल्ला व्यापार याये फइगु प्रस्ताव नं छगू खः। थ्व प्रस्ताब बारे उकुन्हु जूगु सार्क सम्मेलनय् छुं हे नमवाः। सार्क राष्ट्रं गति काये मफयाच्वंगु थीथी कारणत दु। चाहे व तःधंगु जुइमा वा चीधंगु, समस्या समाधान यायेत फुक्क राष्ट्रं सहमति यायेमाः, मखुसा समस्या अथें हे ल्यनाच्वनी। अझ धायेगु खःसा सार्क देशय् धर्म, राजनीति, संस्कृति नं पाःगु जूगुलिं इमि दथुइ समस्या समाधान याये थाकुयाच्वंगु खः। नेपाः, भुटान, माल्दिभ्स थेंज्याःगु देशं भारत तंचाइ धकाः थःगु राष्ट्रिय हितया प्रस्ताव तयेगु आँट याये मफु। अले सार्कया शक्तिशाली देय् भारत व पाकिस्तानया दथुइ स्वापू बांमलानाः शत्रुता ब्वलनाच्वंगुलिं नं सार्क देशय् थःथःगु हे समस्या दु।
वास्तवय् भारतनाप जःलाखःला देय् असन्तुष्ट जुयाच्वंगु दु। दसुया निंतिं भारत व पाकिस्तान दथुइ सीमा विवाद व पुलांगु हे ल्वापुं यानाः खटपट जुयाच्वन। भारत व बंगलादेश दथुइ नं व्यापार व लःया समस्यां यानाः बरोबर मनमुताव जुयाच्वं। अले नेपाः व भारत दथुइ धाःसा सन् १९५० व २०६५ या अस�मान सन्धी व सीमा अतिक्रमणया समस्या दु। श्रीलंका व भारत दथुइ नं राजनीतिक व तमिल टाइगरया मुद्दां यानाः समस्या खनेदु। खालि माल्दिभ्स, भुटान व अफगानिस्तान लिसे जक भारतया उलि समस्या मदु। सार्क राष्ट्र मध्ये भारत जक आर्थिक रुपं शक्तिशाली खनेदु। मेमेगु दुजः राष्ट्र पाकिस्तान बाहेक खुगू राष्ट्र ला कमजोर हे जुयाच्वंगुलिं सार्क देय्या दथुइ समस्या व असमझदारी खनेदुगु खः। यदि मेमेगु देय् नं पाकिस्तान थें शक्तिशाली जूगु खःसा सार्क राष्ट्र दुने सन्तुलित व समान व्यवहार कायम जुइ। सार्क संगठन दुने खालि भारत याकःचा शक्तिशाली जुयाच्वंगुलिं भारतं दुजः राष्ट्रयात समान व्यवहार मयासे दादागिरी क्यनाच्वंगु खः। उकिं ला नीखुदँ पार जुलं नं सार्कं गति काये मफुनि, खालि औपचारिकता पूवंकेगु बाहेक मेगु छुं नं प्रगतिया ज्या यानाच्वंगु मदु।
धाथें सार्कयात न्हूगु गति बियाः विकास यायेगु खःसा पुलांगु धारणा हीकाः सकारात्मक भावना विकास यायेमाः। ब्रिटिस साम्राज्यवादी नीति त्याग यानाः फुक्क राष्ट्रलिसे समान व्यवहार यायेमाः। चीनयात पर्यवेक्षकया रुपय् मखु दुजः कथं दुकयाः सार्कया भविष्य उज्ज्वल याये फयेकेमाः।

More Stories Like this