नेवाः प्रदेश हे अन्तिम प्रदेश खः ला?

नरेशवीर शाक्य

नेपाःया स्वंगू तःधंगु पार्टी व मधेसी पार्टीत जानाः नेपाःया अन्तरिम संविधानय् ११ क्वःगु संशोधन यायेगु कुतः न्ह्यानाच्वंगु दु। आःया अन्तरिम संविधानय् राज्य पुनर्संरचना आयोग दयेकेमाः धकाः न्ह्यथनातःगु थाय् 'विशेषज्ञ समिति' दयेकेगु धकाः संशोधन यायेत्यंगु खः। तर थ्व विशेषज्ञ समितियात कयाः अनेक आशंका ब्वलनाच्वंगु कारणं आदिवासी जनजाति सभासद्तय्गु ककस व सरकारया नेतृत्व यानाच्वंगु स्वय्म सत्तारुढ पार्टीया छगू समूह उपाध्यक्ष किरण बैद्यया पुचलं थ्व संशोधन याये दइ मखु धयाच्वंगु दु। अथे नं विशेष समिति दयेकेगु हे खःसा थुगु समितिया कार्यक्षेत्र व अधिकार किटान जुइमाः धकाः धयाच्वंगु दु। थ्व संशोधनया विरोधय् नेपाली कांग्रेसया जनजाति सभासद्तय्सं नं संशोधन विधयेकया विरुद्धय् थःपिनिगु संशोधन दर्ता याःगु खः। तर लिपा उमिसं थःपिनि संशोधन लितकाःगु खः। आः नं थ्व संशोधन विधेयकया विरुद्धय् माओवादीया ६५, एमालेया २७ व फोरमया १ गू संशोधन दर्ता जुयाच्वंगु दनि।
थथे विशेषज्ञ समिति दयेकेमाःगुया कारण आः राज्य पुनर्संरचना तथा स्रोत बाँडफाँड समितिपाखें पारित यानातःगु १४ प्रदेशया राज्य पुनर्संरचना खाकाया कारणं हे खः। आःया प्रदेश निर्माण जातीय पहिचान व सामर्थ्यया लिधंसाय् नामाकरण जुयाच्वंगु कारणं उकियात हीके दइ मखु धयागु अडान खः। नेपाःया संघीयता जातिया नामय् जुइ मखु धइगु अडान नेपाली कांग्रेस लगायत राज्य सत्ताय् न्हापांनिसें हालिमुहालि यानाच्वंपिं छगू जाति व वर्ग अले संघीयता विरोधीतय्गु दु। थ्व अडानया लिउने आः न्हापा नामाकरण जुयाच्वंगु प्रदेशया नां हिलेत थ्व विशेषज्ञ समिति दयेकेत्यंगु आशंका जातीय पहिचान कथं प्रदेश जुइमाः धयागु मान्यता कयाच्वंपिनिगु दु।
वर्तमान १४ प्रदेशयात कयाः थ्व प्रस्ताव पेश जूगु इलय् नं विवाद ब्वलनाः नेपाली कांग्रेसं ६ प्रदेशया वैकल्पिक प्रदेश विभाजनया प्रस्ताव न्ह्यब्वःगु खः। तर थुकी संघीयता निर्माणया प्रमुख आधार पहिचानया गुण मदुगु कारणं पारित जुइ मफुगु खः। लिपा वनाः नेपाः राष्ट्रिय पार्टीं नं न्यागू प्रदेश सहितया छगू वैकल्पिक खाका संविधानसभाय् दर्ता यानातःगु दु तर थुकिया बारे गनं बहस जूगु मदुनि ।

१४ प्रदेशया संघीयताय् आपालं त्रुटि दुगु खँ हरेक ख्यलं स्वीकार यानाच्वंगु दु। विशेषकथं देय्या मू आदिवासी नेवाःतय्सं बसोवास यानाच्वंगु लागायात ब्यापक कटौती यानाः ९२९ वर्ग कि.मि.या नेवाः प्रदेश अंकित यानातःगु दु। नेवाःतय्गु हाराहारी हे जनसंख्या दुपिं तामांगतय्त थ्व स्वयां झिदुगं क्षेत्रफल निर्धारण यानाः तामांग प्रदेश नीस्वनातःगु दु। थ्व अवैज्ञानिक खः, अन्याय खः धयागु धारणा सकल नेवाःतय्गु दु। उकथं हे नेवाः प्रदेशयात प्यखेरं ताम्सालिंगं घेरे यानातःगु कारणं थ्व ताम्सालिंग परिवेष्ठित जुल, नेवाः प्रदेशया स्वतन्त्र प्रवेश मार्ग तकं मदइगु जूगुलिं थ्व अब्यावहारिक जुल धयागु खँय् सकल नेवाःतय्गु छगू हे सः जुयाच्वंगु दु। व्यावहारिकरुपं नेवाः प्रदेश ताम्सालिंगनाप अन्तरनिर्भर जुइमालीगु निश्चित जुइगु कारणं थ्व हितकर मजू धयागु दावी नेवाःतय्गु दु। उकथं हे आः दयेकातःगु नारायणी प्रदेश छुं नं जातिया मनूतय्गु माग मखुसां नेपाल मण्डलया लागायात कय्कुंकाः नारायणी प्रदेश दयेकातःगु कारणं उकियात खारेज यानाः उकिया भूभाग नेवाः प्रदेशनाप स्वायेमाः धयागु माग नेवाःतय्सं यानाच्वंगु दु ।

थुलिमछि मगाःमचाः दुने नं आः थीथी राजनीतिक पार्टीनाप स्वानाच्वंपिं नेवाःतय्सं वर्तमान १४ प्रदेशया पक्षय् हे वकालत यानाः विशेषज्ञ समूहया औचित्ययात हाथ्या बियाच्वंगु दु। १४ प्रदेश दुने थःपिनि भविष्य सुरक्षित खनाच्वंपिंसं थःपिंसं हे प्रस्तावित नेवाः प्रदेश दुने खनाच्वंगु कमी कमजोरी गुकथं चिलावनीगु खः यकिन याये फयाच्वंगु मदु। सिन्हःफुति थें जाःगु नेवाः प्रदेशया लागायात मखं पहः यानाः प्रस्तावित १४ प्रदेशयात हीके दइ मखु धयागु अभियानय् नेवाःत समेत न्ह्यानाच्वंगु खनेदु। यदि आःया १४ प्रदेश दुनेया हे नेवाः प्रदेशय् थःपिनिगु म्हसीका खंकाः सुम्क च्वनेगु खःसा देय्या नां नेपाल जुयाच्वंगुलि हे नं नेवाःत सन्तुष्ट जुइमाःगु खनेदु। छाय्धाःसा विज्ञतय्गु धापूकथं नेवाःया नामं हे 'नेपाः' जूगु खःसा 'नेपाः'पाखें हे 'नेपाल' जूगु खः। नेवाःत न्ह्याबलें हे राजनीतिक पार्टीपाखें शोषित जुइगु याः धइगु खँ न्हूगु मखु। नेपाःया राजनैतिक परिवर्तन दुने नेवाःतय्सं आपालं योगदान याये धुंकूगु दु। थीथी राजनीतिक पार्टीत नाप संलग्न जुयाः मुलुकय् राजनीतिक परिवर्तन हयेधुंकूगु दु। तर नेवाःत न्ह्याबलें द्यापं लानाच्वंगु दु। आः नं देय्या ततःधंगु पार्टीया नेतातय्सं नेवाःतय्त छिमिगु लागा थुलि हे जक खः धकाः ह्ययेकेगु ज्या यानाच्वंगु दु, अले नेवाः आन्दोलन व नेवाः अधिकारया निंतिं सनाच्वंपिं नं थुपिं हे राजनीतिक पार्टीतय्गु लहलहय् लानाः नेवाः आन्दोलनयात दिगभ्रमित यायेगु कुतः जुयाच्वंगु दु। मखुला धयागु खःसा थःपिनिगु अधिकारया निंतिं व थःपिनिगु लागाया निंतिं नेवाःत हे स्वतन्त्र रुपं छाय् न्ह्याः वने मफयाच्वन? दशरथ रंगशालाय् नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणाया इलय् ई. कुलदिपरत्न तुलाधरं तयार याःगु बृहत नेवाः प्रदेशया नक्सा छाय् सार्वजनिक जुइ मफुत? नेपालमण्डलया बृहत् इतिहास व लागाया किटान दयाः नं सिन्हः फुति पाय्धंगु नेवाः प्रदेश सुनिश्चित जुइमाः धयागु ततःधंगु राजनीतिक पार्टीया संकुचित बिचाःया लिउलिउ छाय् ब्वाँय् वनाच्वंगु? स्वतन्त्ररुपं नेवाःतय्सं छाय् चिन्तन यायेमफयाच्वंगु? थ्व न्ह्यसःया लिसः सुनां बीगु?

More Stories Like this