'भ्वय् क्वचायेका: व:गु जन्त थें च्वं'
नेवा: न्ह्यलुवा राजेन्द्र श्रेष्ठ नेपाल कम्यूनिष्ट पार्टी (एमाले)या केन्द्रीय दुज: नापं छम्ह बहुमुखी प्रतिभाया धनी व्यक्तित्व नं ख: । वय्क: नेवा: स्वायत्त राज्य मंका: संघर्ष समितिया सल्लाहकार नं ख: । नेवा: प्रदेशया बारे दुग्यंक अध्ययन याना: थुकिया बारे प्रशिक्षण बीगु नापं थीथी पत्रिकाय् संघीय नेपाल व नेवा: प्रदेशया बारे च्वसू च्वयेगु नापं संघीय नेपाल बारे १५ गू प्रदेशया नक्सा सहितया सफू नं च्वयादीगु ख: । नेवा: प्रदेश वयेके मबीगु चाल नेवा: प्रदेश विरोधीपिसं तीव्ररुपं न्ह्याकाह:गु अवस्थाय् वय्कलं नेवा: प्रदेश समर्थकतय्सं सरोकार तयेमा:गु खँय् ब: बिसें 'अप्सरा वा:पौ'यात बियादीगु अन्तर्वार्ता थन न्ह्यब्वयाच्वना ।
संविधानसभां राज्य पुनर्संरचना तथा राज्यशक्ति बाँडफाँड समितिं प्रस्तावित या:गु १४ गू प्रदेशयात क्वपाला: नेवा: राज्य हे मबीगु खँ पिहाँ वयाच्वंगु दु नि ?
– ख:, थुगु खँय् झी तसकं संवेदनशील जुइमा: । छगू बैठकय् छम्ह जिम्मेवार नेतां तक नं १४ गू प्रदेशयात छ्यायेफ्वाये याना: ८ गू प्रदेश जक दयेकूसां ज्यूगु खँ प्रस्तावित या:गु खँ सीदुगु दु । थुकथं जातीय पहिचानया नेवा: राज्य संविधानसभाय् प्रस्तावित जुइधुंकूसां नेवा: राज्य मबीगु कासा न्ह्याये धुंकूगु दु । थुकियात कया: नेवा: राज्य पक्षधरपिं सकलें तुरुन्त हे आन्दोलित जुइमा:गु दु । नत्रसा अपाय्हाक: तक यानावइगु आन्दोलनया छुं अर्थ दइमखु ।
थ्व पला:या विरोधय् नेवा:तय् भूमिका अले मंका: संघर्ष समितिया भूमिका गथे जुइमा: ?
– थ्व अवस्थाय् नेवा: स्वायत्त राज्य मंका: संघर्ष समितिया भूमिका एकदम संघर्षशील व आन्दोलित जुइमा: । विशेष रुपय् ५ दँया संघर्ष व आन्दोलनलिपा संविधानसभाय् जातीय भाषिक पहिचान सहितया नेवा: राज्य प्रस्तावित याकेत सफल जूगु ख: । मगा:मचा:गु खँ मिले यायेमा: धइगु छथाय् दु । तर आ: वया: मूल प्रवाहलय् राज्य चले यानावयाच्वंपिं जातिया नेतातय् दवावं थुकथं १४ गू प्रदेश मदयेकुसे ८ गू जक प्रदेश दयेका: राज्य पुनर्संरचना समितिं प्रस्तावित याये धुंकूगु १४ गू प्रदेश दुने ला:गु नेवा: राज्ययात तकं हटे यायेगु अभ्यास शुरु जुइ धुंकूगु दु । थ्व अवस्थाय् मंका: संघर्ष समितिं थीथी थासय् ज्याझ्व: याना: नेवा:तय्त ध्वाथुइका: नेवा: राज्यया नितिं दवाव बिइया नितिं छक्व: आह्वान याइबलय् लखौंलख जनता ल्हा: ल्ह्वना: सतकय् क्वकायेफुगु स्थिति दयेके फयेके मा: । थुकिया नितिं संगठन अझं बल्लाका यंके माल । आतक वयेधुंकूगु भाग काये माल । प्राप्त उपलब्धियात तुरुन्त संस्थागत याके फयेमाल । मगा:मचा:या नितिं संघर्ष यानांतुं च्वनेमाल । थ्व र्इ मगा:मचा:या खँ जक ल्हानाच्वनेगु र्इ मखु । राज्यपुनसर्ंरचना समितिपाखें प्रस्तावित १४ गू प्रदेशमध्ये नेवा: प्रदेशयात नं आ:या अवस्थाय् न्हापां संस्थागत निं याके बी माल ।
नेवा: राज्यया विषय बौद्धिकवर्गनिसें सर्वसाधारण् नेवा:तय्सं नं ला गुलिखे खँ मसिया अलमल जुयाच्वंगु खनेदु नि ?
– थुकिया नितिं मंका: संघर्ष समितिं व्यापकरुपं वैचारिक बहस व प्रशिक्षण न्ह्याकेमा:गु दु । थीथी थासय् सभा सम्मेलन याना: नेवा: राज्यया खँ स्पष्ट याना यंकेमा: । खय्तला थज्या:गु ज्या जुयाच्वंगु नं दु ।
नेवा: राज्यया क्षेत्रफल कम जुल । थ्व राज्य म्वायेत हे थाकुइ धका: नं धायेगु या: नि ?
– ख: थज्या:गु खँ नं पिहाँ वयाच्वंगु दु । नेवा: राज्यया क्ष्ेत्रफल कम अले प्राकृतिक साधनस्रोत नं मदु धका: । तर थौंकन्हय्या राज्यया म्वायेगु आधार धैगु प्राकृतिक साधन स्रोत जक मखु, ह्यूमन रिसोर्स नं ख: । बिल गेट्स विश्वया छम्ह त:मिम्ह व्यक्ति वय्क: प्राकृतिक साधन स्रोतपाखें त:मि जूगु मखु न्ह्यपु छ्यला: त:मि जूगु ख: । पुलांगु इलय् जूसा प्राकृतिक साधनस्रोत राज्यया म्वायेगु आधार जुइ । थ्व हिलावंगु परिस्थिति अथे मखु । मेता खँ अर्थ राजनीतिक विश्लेषकतय्कथं १४ गू प्रदेशमध्ये दकलय् सामथ्र्य दुगु राज्य धैगु हे नेवा: राज्य ख:, कर प्रणाली व भौतिक निर्माण्या आधारय् । अले विश्वया संघीय राज्य दुने शहरी राज्य व ग्रामिण् राज्य दइ । उकी शहरी राज्य चीधनी अले ग्रामीण् राज्य त:धनी । नेवा: राज्य नं छगू शहरी राज्य ख: । संसारय् नेपा: स्वया: सच्छि गुणा त:धंगु संघीय देय् रुसय् ६०० वर्ग किलोमिटर जक क्षेत्रफल दुगु सेन्टपिट्सवर्ग प्रदेश दु । मलेसियाय् ९८ वर्गकिलोमिटर जक क्षेत्रफल दुगु लाबुआन प्रान्त दु । अथेहे अष्टि्रयाया भियना, जर्मनीया बि्रमेन नं चीधंगु शहरी प्रदेश ख: । मेगु खँ जाति, भाषाया आधारय् प्रदेश दयेकेगु धैगु क्षेत्रीय स्वशासन मखु अले दाजुकिजाया अंशवण्डा थें नं मखु । थ्व ला सम्बन्धित जातिया एेतिहासिक थाय् प्रमाण्किता, वर्तमान बसोबासया स्थिति, भौगोलिक अविच्छिन्नता व अखण्डताया आदि मापदण्डया आधारय् तय यायेगु खँ ख: । थौंकन्हय्या संघीयता सहकार्यया संघीयता ख: । आधुनिक कालय् अमेरिकालगायत देशय् सामथ्र्यतायात प्राथमिकता बीगु यानाव:गु ख: । थौंकन्हय् अर्थात् उत्तर आधुनिक कालय् सहकार्ययात प्राथमिकता बी । नेपा:या संविधानसभां नं सहकार्ययात हे प्राथमिकता ब्यूगु दु । उकिं झी थज्या:गु खँय् तक्यना: च्वनेगु स्वयां न्हापां नेवा: राज्य निं संस्थागत याकेमा:गु दु । मगा:मचा:या नितिं संघर्ष यानां तुं च्वनेमा: । नेवा: राज्यया सीमाना पर्याप्त ख: धका: जिं धायेत स्वयागु मखु । झीगु एेतिहासिक थायबाय्या प्रामाण्किता, वर्तमान बसोबासया स्थिति भौगोलिक अविछिन्नता व अखण्डताया स्वया: नेवा: प्रदेशया भूगोल पर्याप्त मदु । कम से कम नं गैरतामाङ बाहुल्य क्षेत्र फुकं नेवा: राज्य दुने लायेमा: । थुकिया नितिं झीसं बहस व संघर्ष नितां न्ह्याकां तुं यंकेमा: ।
थौंकन्हय् संविधानसभा राज्य पुनर्संरचना व राज्यशक्ति बाँडफाँडया नितिं विज्ञ टोली दयेकेगु खँ संविधानसभां निर्ण्य या:गु दु । थ्व आवश्यकता ख: ला कि षडयन्त्र ख: ?
– जिं स्वये थ्व भ्वय् क्वचायेका: व:गु जन्त थें च्वं । म्हिग: राज्य चले यायेगु मूलधारय् चुच्वंपिं खँय् बम्हर्ूतय्सं १४ प्रदेशया विरोधय् स: तयाव:गु ख: । अले व हे मागकथं थ्व १४ प्रदेशयात उल्टे यायेफुगु थ्व टोली बने जुइत्यंगु ख: । उकिं थुकी दुने षडयन्त्र हे खनेदु । छगू अनौपचारिक जानकारीकथं थुगु विज्ञ टोलीयात मू ४ गू खँ जिम्मा बियात:गु दु । १. राज्यया संख्याया बारे पुनर्विचार, २. सीमांकन, ३. नामांकन, ४. केन्द्र व प्रदेशया क्ष्ेत्राधिकार स्वयेगु सैद्धान्तिक आधार । थ्व पुलांगु मूल राज्यसत्ता चले याना वयाच्वंपिनि अन्तिम कुत: ख: । इमिगु चिल्लाय् ख: । उकिं थुकी दुने षडयन्त्र हे खनेदु । १४ गू प्रदेशयात तकं उल्टे यायेफु । तर विज्ञ टोली धा:थें सीमांकन व थीथी प्राविधिक खँय् अध्ययन याना: ग्वाहालि याइ कथंया ज्या जुल धा:सा चाहिं सकारात्मक जुइ । गथेकि नेवा: तँम्सालिङ लगायतया सीमाया खँ मिले यायेगु । गन छु त:सा जि धइगु प्राविधिक विचा: बीगु आदि । तर मखु राजनीतिक ल्याखं स्वयेगु ख:सा थ्व षडयन्त्र हे ख: ।
थ्व इलय् नेवा: राज्यया नां मतसें थन बागमति प्रदेश, राजधानी प्रदेश, नेपाल मण्डल प्रदेश तयेगु धइगु नं खँ पिहाँ वइच्वंगु दु । थुकिया बारे छुं कनादी ला थें ?
– स्वनिग: व थुकिया ज:ख:या नेवा: आदिभूमियात नेवा: राज्य मधायेगु । नेवा: राज्य मबीगु अनेक खँ पिहाँ वइच्वंगु दु । क्षेत्रीय ल्याखं राजधानी प्रदेश, एेतिहासिक आधारं नेपाल मण्डल प्रदेश, खुसिया नामं बागमति प्रदेश व मेमेगु नां नं प्रस्तावित जूगु खनेदु । नेपालमण्डल छगू बाहेक मेगु नामं हे थन नेवा: राज्य मधायेगु मयाकेगु कुत: या:गु खनेदु । एेतिहासिक नेपालमण्डलया सवालय् नं नेवा:तय् बसोबासया एेतिहासिक निरन्तरता व थीथी हुनिं नं उगु क्षेत्र फुक्कं समावेश याना: नेवा: राज्य दयेके फइगु अवस्था मदु । पुलांगु नेपालमण्डल राज्य बने जुल धा:सा थुगु लागाय् बम्हर्ू क्षेत्रीतय् जनसंख्या नेवा:तय् जनसंख्या स्वयां यक्व गुणा उप्व: जुइ । अले तामाङ, सुनुवार, दनुवार, जिरेल, चेपाङ आदि नं दइ । थ्व ल्याखं थुगु राज्य दुने चुनाव याना: सरकार दयेके मालीगु अवस्थाय् नेवा:त ल्यूने हे लाइ । उकिं थ्व नं उलि उपयुक्त मजू । वर्तमान संविधानसभां ब्यूगु नेवा: राज्यया नक्साय् छुं कमी ला दु ।
नेवा: राज्य दुने नेपा:या केन्द्रीय राजधानी च्वने फइ ला कि मफइ ?
– संघीय राज्य दुने नं प्रदेश दयेफु । थन गुलिसिनं नेवा:तय् आदिभूमि राजधानी समेत दुगु कारणं थुकियात राजधानी प्रदेश दयेकेमा: धा:गु नं खँ पिहाँ व:गु ख: । तर थुकिया जरुरी मदु । उदाहरण्या नितिं क्यानाडाया राजधानी ओटावा ओन्टारियो धा:गु प्रदेशय् दु । अथेहे दक्षिण अफ्रिकाया राजधानी पि्रटोरिया गौटेंग प्रदेशय् दु । संघीय राज्य देय्या राजधानी छुं न छुं प्रदेशय् ला ला हे लाइ नि । उकिं नेवा: राज्य दुने नं नेपा:या राजधानी च्वनेफु । थन केन्द्रीय राजधानी च्वंसां प्रदेश व केन्द्रया सम्बन्ध सहकार्यात्मक जुइ । उकिं राजधानी प्रदेशया खँ सान्दर्भिक खनेमदु । जिगु विचारय् राजधानी दुगु कारण थनया जनतां केन्द्र शासित जुइ मालीगु वा नेवा: स्वायत्त राज्यपाखें बञ्चित जुइमालीगु अवस्था वल धा:सा देय्या राजधानी छुं नं मिले जूगु थासय् यंकूसां छुं पाइमखु । राजधानीया श्रीपेच पुना: थ:पिनि तपुलि नं कुतुं वनीगु अवस्था वल धा:सा अज्या:गु श्रीपेच त्व:ते नं फयेकेमा: । मेमेगु देसय् नं राजधानी सरे जूगु इतिहास दु ।
– न्ह्यब्व:म्ह : लूनिभा:
News Location:
More Stories Like this
‘नेवा: राज्यया ध्वाँय् छेँय्छेँय् थ्यंकेमा:’ न्हापांम्ह सगरमाथा आरोही रामकृष्ण श्रेष्ठया स्वक्व:गु आरोहण ग्वाहालि समितिया प्रतिवेदन काठमाडौं महानगर विकास समूहया अपील प्रधानमन्त्री भट्टरार्इ नं ‘भान्तांभुन्तुं’ अमेरिकी राजदूतया फेशबुक सन्देश नेपा:या मामलाय् हस्तक्षेप
