विराट व प्रतिरोधया साहित्य

नर्मदेश्वर प्रधान
उकुन्हु कवि त्रिरत्नजुया "जंग बहादुरया सल" सफूया नं बिमोचन जुइ। वय्कःया सफूया जिल्लाय् सलया किपा दइ। कवि पूर्ण बहादुरजुं किपा स्वइ। त्रिरत्नजुयात धयादी, "जंग बहादुरया व्यक्तित्वया लययात द्यबलय् च्वंम्ह सलया लय पाय्छि मजुल।" सीके लय कविताय् जक मखु, म्येँय् जक मखु, तस्बीरया नं दइ।
उकुन्हु। विराट साहित्य सम्मेलन गुथिं थःगु न्यय्दँ बुदिंया लसताय् न्यागू सफूया पितब्वज्या याइ। ब्वनापौ ल्हाति लाइ। छगू सफूया चिखिफ्यने ज्या याना बी माल। ग्वसाः खलःपाखें इनाप जुइ। थ्व तःधंगु अवसर खः। सम्मान खः। जि कृतज्ञ जुइमाः। जिं बिचाः याये। म्हाः धायेगु खँ जुइ मखु। सहर्ष स्वीकार याये। जि वने।
तर। कमजोरी धाये बा अतिशिष्टता छु खः मसिउ। दबुली च्वने। भचा मछिं थें ताइगु। यक्व कार्यक्रम, समारोहय् वने नं। लुमनी। दबुली चित्तधर ह्दय, प्रेम बहादुर कसाः, सत्यमोहन जोशीपिं खनी। सभापति, उद्घाटनकर्ता जुया बी। सफू बिमोचन यानादी। दँ दँ तक स्वया वयाच्वनागु दृश्यत। नुगलय् छाप थें जुइ। ज्याझ्वःत जुइ। वय्कःपिनि उपस्थिति, आशन ग्रहण स्वाभाविक, अनिवार्य थें अनुभव जुइ। आः तक नं वहे धुन। वहे छाप। नुगलय् ल्यनाच्वनी। गन उद्घाटन, विमोचन जुइ। ज्याझ्वलय् वय्कःपिं खंकेमाः थें ताइ। स्वये दुसा जिउ। मनं धाइ। थुज्वःगु सम्मानित ज्या। वय्कःपिंत हे ल्वः। वय्कःपिंपाखें जुइमाः थें ताइ। तर हनेबहपिं वय्कःपिं यक्व थें मदयेधुंकल। वय्कःपिंत सदां म्वाका तये। ज्याझ्वलय् आशन ग्रहण याके। सम्मान याये। झीगु इच्छा जुइ। तर इलं थ्व सम्भव याइ मखु। सत्यमोहन जोशीजु झीगु न्ह्यःने दी। स्वस्थ। ल्याय्म्ह खने दइ। वय्कःया उपस्थितिं ज्याझ्वः जीवन्त जुइ। आकर्षक खने दइ। फयां फक्व नाइनास्ति यानादी मखु। फुथाय् तक झाइ। सभासमारोहत झःझः धायेका बी। सभासमारोह, मूपाहां, नायःया थाय् अग्रजपिनि खः। थः अन मथ्यंनि। थ्यंके मजिउनि। दबुली च्वने। थज्याःगु सोचं त्वपू वइ।
मोहनी नखः जुइ। देपुजा वइ। थकालिंनिसें फुक्क झ्वः छुइ। भ्वय् नइ। म्हिगः तिनि थें ताइ। ताःहाकःगु झ्वः। जिं च्वय् झिंन्याम्ह ति थकालि दइ। जि पुछारय्। थःत मचा हे ताइ। उबलय् मती वइ। जि थकालि जुइत झिंन्याम्ह चट् जुइमानि। लाःनि का। तर धाधां हे ई वनी। मिखा फुति याये थें। थौंकन्हय् झ्वः छुइ। जि स्वकुलि लाइ। पुलांगु झ्वःछुना लुमनी। जि ला तःबाः, बौया थासय् थ्यनेधुंकल खनिं। झसङ्ग वनी। जि नं बुरा जुल खनिं। सदां गन मचा जुइ दइ !
सभा, समारोह, सम्मेलनय् वने। अग्रजपिनि भाषण न्यने। लापा थाये। गबलें लिउने च्वने। बिसिउँ वनेत छिनी। दबुली च्वंपिं हनेबहःपिनि न्ह्यःने थःत मचा ताइ। तर इलं लु पाका यंकी। भूमिका हीका बी। दबुली च्वनेगु अवसरत वइ। सम्मान दइ। अवसरया लागि अनुगृहित जुइ। लघुताभासं मखु। सदां न्ह्यःने दु थें ताइपिं अग्रजत लुमनी। मछासे च्वना बी।
विराट साहित्य सम्मेलन गुथिया न्यागू सफू पितब्वज्या। मूपाहां
रमापतिराज शर्माजु। यक्व न्ह्यःनिसें म्हसिउम्ह। थौंकन्हय् भाषाविद्कथं नां च्याःम्ह। जिं म्हसिउबलय् वय्कः कवि। वय्कःलिसें ख्वपया मेम्ह कवि रामबहादुर कायष्ठ लुमनी। झी ज्याकू थाय्मदु त्वालय्। तीर्थलाल नःघःभनीजुया छेँय्। कवि रामबहादुर दाइ झायाच्वनी। उबलय् वय्कलं नियमित रुपं कविता च्वयादी। नेपालभाषा कविताया इतिहासया चर्चा जुइबलय् हाचांगाय्गु चलन दु। जेलकालय् कविपिनि खुब चर्चा याइ। अन चर्चां कवि पूर्ण बहादुर वैद्ययात थी। दथुया इलय् गुलिस्यां च्वल। गुज्वःगु च्वल। फुक्क क्वाप्प नया बी। चिउताः तइ मखु। थ्व ईया कविपिं रमापतिराज शर्मा, रामबहादुर कायष्ठ, भगवतीप्रसाद श्रेष्ठ, फणीन्द्ररत्न बर्जाचार्यपिं खः। नेपालभाषा काव्य इतिहासय् थ्वय्कःपिनि छु थाय् दुचिउताः तःगु खने मदु। वय्कःपिंसं काव्य इतिहासय् छगू ईया प्रतिनिधित्व याःगु दु। उकिया लेखाजोखा जुइमाः। हनेबहःम्ह रमापतिराज खनी। खँ कुलेमास्ति वइ।
न्यागू सफूया बिमोचन ज्याझ्वः। नेपालभाषा साहित्यया धुकू श्रीबृद्धि जुइ। लय्ताः वइ। गौरव अनुभव जुइ। दबुली जि लिक्क कवि पूर्ण बहादुर बैद्य। पूर्ण दाइयात धाये। "न्ववायेगु कार्यक्रम दु जुइमाः। छिं न्ववायेमाली। छि जिमि नेता.....।" "गन जिं न्ववायेगु। छि समिक्षक। छिं न्ववायेमाः।" पूर्ण दाइया लिसः जुइ। थःत कविताच्वमि खंके। वय्कःयात नेता धाये। वय्कलं दः समिक्षक खंकी। जिं वय्कःयात हे आग्रह याये। पूर्ण दाइनं न्ववानादी। पूर्ण दाइया न्वचु न्यने। पूर्ण दाइ गन कवि जक खः खनिं? दुग्यःम्ह समिक्षक नं खः। यकिन जुइ। न्वचुइ वय्कलं कविताय् लयया बारे विश्लेषण याइ। शब्द लयया खँ हइ। अर्थ ल्ययाः चर्चा याइ। लय बारे वय्कःया सुक्ष्म विश्लेषण कविता थुइकेत तःधंगु ज्याख्यले दइ। "भाषणं जक मगाः। च्वसुया रुपय् बियादिसँ।" जिं वय्कःयात आग्रह याये।
उकुन्हु कवि त्रिरत्नजुया "जङ्ग बहादुरया सल" सफूया नं बिमोचन जुइ। वय्कःया सफूया जिल्लाय् सलया किपा दइ। कवि पूर्ण बहादुरजुं किपा खनी। स्वइ। त्रिरत्नजुयात धयादी, "जङ्ग बहादुरया व्यक्तित्वया लययात द्यबलय् च्वंम्ह सलया लय पाय्छि मजुल।" सीके लय कविताय् जक मखु, म्येँय् जक मखु, तस्बीरया नं दइ। मूर्तिया नं दइ। विचाःया नं दइ। भावया नं दइ। लयया उचित समायोजनं गुगु प्रस्तुती जीवन्त जुइ। पूर्ण बहादुरजुया लय विधानया चर्चा मनन योग्य ताइ।
कवि योगेन्द्र प्रधानया विमोचन जूगु सफू "हिलेमाःगु हिउपाः"। नां स्वयम कविता जुइ। सम्पूर्ण कविताया सारया पूर्वाभास थुकिं बी। हिउपाःया खँ सकसियां ल्हाइ। वकालत याइ। देशय् थौं हिउपाः वइ। देशय् वःगु हिउपाःया ख्वाः खनी। मनूतय्त ख्वये ला न्हिले ला जुइ। हिउपाः खँ मखु। हिउपाः छु? गज्याःगु? सुया निंतिं? महत्वपूर्ण न्ह्यसः जुइ। कविं हिउपाःयात हे हीकेमागु वाःचायेकी। मार्क्सया "निषेधया निषेध" लुमना वइ।
न्यय्दँ बुदिंया लसताय् पिहां वःगु "ह्याउँ बाला" ब्वने। विराट साहित्य सम्मेलन, नेपालभाषा साहित्ययात न्ह्यःने तयाः लूगु संस्था खः। तर नेपाःया राजनैतिक संघर्ष, विद्रोहया इतिहासय् थ्वया गुज्वःगु भूमिका दु। थीथी च्वसुत ब्वने। छर्लङ्ग खंके। विराट साहित्य आन्दोलन अधिकारबादी आन्दोलन जुइ। भाषिक, जातीय अस्मिताया सः थ्वयेकाः प्रतिरोधया सः, साहित्य ब्वलंकेत थ्वं तःधंगु भूमिका म्हिती। नेपालभाषाया साहित्य अझ नं संघर्ष व प्रतिरोधया साहित्य जुयाः न्ह्याइ। न्ह्याये मानि। विराटया आन्दोलन दी मखु। न्ह्याथेंज्याःगु दुर्दिनय् नं विराट आन्दोलन झीगु आशा भरोसा जुयाच्वनी। आन्दोलन प्रसङ्गया कवि सुरेशया कविता लुमनी जिगु कविता च्वयेगु कलम तन, कविता च्वयातयागु भ्वं तन, तर कविता मतं।

More Stories Like this