द्वन्द्वपीडित हानं उपेक्षित

सुमन अधिकारी

राजनीतिक दलया नेतातय्गु अकर्मन्यताया हे कारण खुलां क्वचायेकेमाःगु शान्ति प्रकृया न्यादँ दतंनं पूमवं । अय्सां राजनीतिक दलतय्गु दथ्वी जूगु न्हय्गू बुंदे सम्झौता जूगु दु व सहमति कार्यान्वयन यानाः शान्ति प्रकृया पूवंकेगु कुतः जूगु दु । दकले लिपा सहमतिइ शान्ति प्रकृयाया छगू पक्ष माओवादी लडाकुया समायोजन जुइगु संख्या व पुनः स्थापनाय् वनीपिनिगु नितिं "आकर्षक आर्थिक प्याकेज" स्पष्ट शब्दय् च्वःगु दु, तर द्वन्द्व पीडित निःसस्त्र नागरिकया न्याय्, भरिपूर्ण व जनजीविकाया न्ह्यसप्रति नेतातय्गु अज्ञान, उपेक्षा व संवेदनहिनता अमूर्तरुपय् न्ह्यःने वःगु दु । सहमतिकथं ६५०० माओवादी छापामार नेपाली सेना अन्तर्गतया महानिर्देशनालय् समायोजन जुइ । पुन स्थापनाय् दुथ्याइपिं लडाकुतय्गु शिक्षा, तालिम व व्यवसायिक कृयाकलापया स्वरुपकथं ६ निसें ९ लख ध्यबा तक्कया ग्वाहालि व स्वेच्छिक अवकासय् वनीपिन्त तहकथं ५ निसे ८ लख ध्यबा तक्क निदँया दुने बीगु खँ नं सहमतिइ न्ह्यथना तःगु दु । तर सुरक्षाकर्मीतय्गु पाखें जूगु हत्या, वेपत्ता, कुटपिट व लुटपाटथें मानव अधिकार हनन व ज्यादतीया विषयलय् धाःसा छुंहे नवानातःगु मदु ।

द्वन्द्वपीडिततय्गु नितिं नं न्याय व पुनः स्थापनाया विषयत कर मेटेयायेगु जक न्ह्यथनातःगु दु । गोलमटोल रुपय् याःगु वेपत्ता याःगु निशस्त्र नागरिकया परिवारजन व अपाङ्ग, घाःप्वाः, विस्थापित व सम्पत्ति नष्ट जूपिं नागरिकतय्त विना भेदभाव ग्वाहालि यायेगु बुंदागत कर मेतेयायेत जक समावेश याःगु अःपुक्कहे थुइकेफु । माओवादी नेतृत्वया सरकारं माओवादी पक्षधर पीडितयात ग्वाहालि यायेगु उदेश्यं थौं तक्क पीडिततय्सं काःगु फुक्क ध्यबा गणना यानाः समग्रय् ३ लख थ्यंकेगु निर्णय याःगु खः । शान्ति सम्झौतापूर्व सरकारं व्यूगु ग्वाहालि सरकारी अभिलेखय् खनेदुगु जूसां नं माओवादीं द्वन्द्वकालय् कथित "न्हूगु सत्ता" या नामय् उकियात छु गुलि ध्यबा गुकथं व्यूगु खः धयागु खँ पिहांवइमखु । समान पीडा भोगयाःपिं नागरिकयात काखा व पाखा मयासे समान ग्वाहालि वीमाःगु पीडिततय्गु माग खः । सशस्त्र द्वन्द्वया औपचारिक अन्त्य यायेत २०६३ साल मंसिरय् जूगु न्हापांगु शान्ति सम्झौताय् द्वन्द्वया झ्वलय् मानवअधिकारया गम्भीर उल्लंघन याःपिं व मानवता विरुद्धया अपराधय् संलग्न जूपिंनिगु वारे सत्य अन्वेषण यायेगु व समाजय् मेल मिलापया वातावरण दयेकेत सत्य निरुपण आयोग गठन यायेगु प्रावधान तःगु खः । तर गम्भीर मानवअधिकार हननया घटनातय्गु सत्यतथ्य पत्ता लगय् यानाः पीडितयात न्यायया प्रत्याभूति याकेगु शान्ति सम्झौताया मर्मविपरित हालै दलतय्गु दथ्वी सम्पन्न सहमतिपत्रय् धाःसा मेलमिलापया नितिं सत्य निरुपण व मेलमिलाप आयोग गठन यायेगु धयातःगु दु । थुकिं सत्य हे खः धकाः पिडा वइ व पीडितया न्यायया अधिकार व गम्भीर मानव अधिकार हननया पीडकयात छुंनं हालतय् माफी वीमज्यूगु मानव अधिकार समुदाय व पीडितजनया मागया घोर उपेक्षा जूगु दु ।

वंगु न्यादंनिसें माओवादी लडाकुया भरण पोषण व तलवभत्ताया व्यवस्था राज्यया धुकुतिं वियावयाच्वंगु दु । तर सरकारी भरणपोषणय् दुपिं लडाकुतय्गु हालतक्क नं पार्टीनापहे स्वापू तयावयाच्वंगु दु । दलगत राजनीतिक स्वार्थया नितिं शिविरय् तयातःपिं लडाकुतय्गु समायोजन व पुनः स्थापना कार्ययोजना दयेकेगु व व्यवस्थापन यायेगु आवश्यक व स्वागत योग्य ज्या खः । तर लडाकुया व्यवस्थापनतिहे शान्ति प्रकृयायात उलिेह महत्वपूर्ण व संवदेनशील निःशस्त्र द्वन्द्वपीडित नागरिकतय्गु पीडाया विषययात राजनीतिक नेतातय्सं उपेक्षा यानाच्वनेगु, सहमति तय्गु म्हुतुं जक प्रतिवद्धत्ता जक खनेदैगु व गवलेंहे कार्यान्वयन मयायेगु शान्ति सम्झौताया मर्म व पीडितया अधिकार विपरित ज्या खः । शान्ति सम्झौता लिपा लडाकुया नामय् अस्थायी शिविरय् च्वनाः न्यादँ वितय् यायेधुंकूगु याहे आधारय् त्याय्म्ह अवस्थाय् दुपिं द्वलँद्वः लडाकुतय्त समायोजन यायेगु व भविश्य सुनिश्चितताया नितिं आकर्षक प्याकेज ज्याझ्वःया घोषणा याःगु दु । तर वहे माओवादी छापामार व सेनापाखें पीडित जुयाच्वनेमाःपिनिगु संवेदनशील पीडायात सम्वोधन यायेगु प्रावधान धाःसा उगु सहमतिइ दुमथ्याः । नत गर्मय् व मचावलय् हे बौया छत्रछायाया वञ्चित जूपिं मस्तय्गु ब्वनेगु जक मखु नयेगु त्वनेगु अधिकार नाप वञ्चित जुयाः अन्यौल व अभावपूर्ण वर्तमान व भविश्यनाप ल्वानाच्वंपिं मस्तय्गु पीडा, अधिकार व बदलाया भावनायात आत्मसात व सम्वोधन यायेगु जिम्मेवारी वोध हे नेतातय्सं यात । अधिकार वञ्चित व अन्योलय् लाःपिन्त अधिकार व न्याय वीगु, पीडितया पीडा सम्वोधन यायेगु, मताःगु सः न्यँनेगु व फुक्कसित समान व्यवहार यायेगु लोकतन्त्र अले शान्ति प्रकृयाया मर्म व राज्यं वहन यायेमाःगु अन्तराष्ट्रिय रुपय् स्थापित संक्रमणकालिन न्यायया मान्यता पालन यायेगु तत्परता नं दलतय्सं मक्यं ।

छगू दशक स्वयाः ताःहाकःगु इलंनिसें निशसत्र द्वन्द्वपीडित नागरिकतय्गु न्यायया नितिं गम्भीर व सम्वेदनशील जुइत व पीडित पीडित दथ्वीया भेदभावपूर्ण व्यवहार मयायेत पीडितजनं राजनीतिक दलया जिम्मेवार नेतातय्त निरन्तर खवरदारी यायां वःगु दु । राजनीतिया नामय् जूगु चरम मानवअधिकार हननया कारण पीडित जूपिं नागरिकतय्गु पीडा इमिगु जक मखुसे समग्र दँय् व जनताया खः । तर थ्व तथ्य राजनीतिक नेतृत्वं आत्मसात मयाः । थःगुहे पार्टीया कार्यकर्ताया हत्या, विस्थापन, अंगभंग व वेपत्ताया पीडाय् नापं राजनीतिक नेतृत्व संवेदनशील मजूगु अनुभव पीडितजनं याःगु दु । दलतय्गु उदासिनतां द्वन्द्वपीडितयात झनहे पीडित व दुःखी याना व्यूगु दु । वंगु छुं न्हि न्ह्यः खनेदुगु राजनीतिक दलय् नेतातय्गु कृयाकलापं आःला राजनीतिक दलत द्वन्द्वपीडितया अधिकारप्रति भतीचा संवेदनशील जूगु दुलाकि धयागु लगय् जूगु दु । दलया नेतातय्गु संसद अवरुद्ध यानाः दोषीपिन्त विना भेदभाव कानुनीप्रकृयाया न्ह्याकेगु व दण्डसजाँय जुइ माःगु अर्थात कानुनी शासनया नितिं मजुसे सत्ता राजनीतिं प्रेरित जूगु दु । इमिगु सहमतिं थ्व खँ प्रष्ट जूगु दु । दलया नेतात संवैधानिक व कानुनी सर्वोच्चता व न्यायप्रतिया पीडितया अधिकारप्रति पटक्कै संवेदनशील खनेमदु ।

लडाकुतय्गु सम्वन्धय् जूगु सम्झौता प्रतिवद्धताकथं अक्षरशः कार्यान्वयन जुइमाः । लिसें हत्या व वेपत्ता याःपिं निशस्त्र नागरिकतय्गु न्याय व परिपूरणया अधिकार शान्ति प्रकृयाया अभिन्न अंग खः धयागु तथ्य नं राजनीतिक दलया नेतातय्सं लुमंकेमाः । द्वन्द्वपीडितया पहिचान, ग्वाहालि, न्याय, परिपूरण व सन्तुष्टि संक्रमणकालिन न्याय व शान्ति प्रकृयाया अपरिहार्य आधार खः । उकिं राजनीतिक दलत सक्षम विधि व प्रकृया पूर्णत पालन यानाः पीडित नागरिकयात न्यायया अनुभूति जुइगु कथंया सत्य निरुपण व वेपत्ता आयोग दयेकेगु व पीडित नागरिकयात नांज कया ग्वाहालिया पल्सा शिक्षा, तालिम, रोजगारी व सन्तुष्टिथें दीर्घकालिन लाभ जुइगु ज्याझ्वःत दयेमाः न्ह्याकेमाः ।

More Stories Like this