प्रधानमन्त्रीया नेवाः भासं संवोधन

सुरेश मानन्धर

नेपाल संवत् ११३२ न्हूदँया लसताय् थुगुसी खुलामञ्चय् जूगु मू ज्याझ्वलय् मू पाहां कथं झाःम्ह प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईनं नेवाः भासं यानादीगु संवोधन नेवाःतय् दथुइ तारिफ व आलोचना नितांया विषय जुयाच्वंगु दु। आलोचना याःपिं मध्ये छुं च्वमि पासापिंसं वय्कलं नेवाः भासं भाषण यानादीगु कारणं नेपाल संवत् धइगु नेवाःतय्गु जक संवत् खः धइगु सन्देश वन धकाः नं टिप्पणी याःगु खनेदत। थ्व वास्तवय् गहन रुपं चिन्तन यायेमाःगु विषय खः। प्रधानमन्त्री भट्टराईया भाषणयात सायद मेपिं नं गुलिस्यां थ्वहे मिखां स्वःगु दयेफु। उकिं थ्व सवालय् झीगु सही दृष्टिकोण दयेमाःगु अतिकं आवश्यक दु। वास्तवय् झीसं भाषा समानताया सवालय् याना वयाच्वनागु आन्दोलनया 'स्पिरिट' मथुया वंगु कारणं यानाः थज्याःगु दृष्टिकोण निर्माण जुया वंगु खयेफु ।

दकलय् न्हापां ला सुनां नं नेवाः भासं संवोधन यायेवं तुं व मात्र नेवाःतय्गु लागिं जक जुइ मखु। उकिसनं प्रधानमन्त्री थेंज्याःम्ह मनुखं याःगु संवोधन गुगुं छगू समुदायया लागिं जक खः धइगु ला झन् हे जुइ मखु। खस नेपाली भासं न्ववाःगु खँ राष्ट्रिय जुइ, नेवाः भासं न्ववात कि राष्ट्रिय जुइ मखु धइगु धारणा दकलय् न्हापां ला झीगु हे न्ह्यपुं लिकया छ्वये माःगु दु। प्रधानमन्त्री भट्टराईनं नेवाः भासं संवोधन याःगु कारणं नेपाल संवत् नेवाःतय्गु जक जुल धायेगुया अर्थ नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय संवत् दयेकेगु खःसा वय्कलं खस नेपालीं हे संवोधन यायेमाः धकाः आग्रह याःगु जुल। थ्व झीगु न्ह्यपुइ अझ नं कायम जुयाच्वंगु च्यः मानसिकता खः। झीसं ला थ्व दावी यायेमाः कि प्रधानमन्त्री जुइमा वा सुं नं सरकारी पदाधिकारी, वं राष्ट्रया नामय् संवोधन याइगु छुं नं राष्ट्रिय महत्वया खँ खस नेपाली भासं जक मखु नेवाः भासं नं अभिव्यक्त जुइमाः। नेपाल संवत् राष्ट्रिय संवत् खः धायेगु लागिं खस भासं हे न्ववायेमाः धइगु मदु। नेवाः भासं न्ववानाः नं नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय संवत् खः धाये जिउ। प्रधानमन्त्रीं खस भासं संवोधन मयाः, उकिं आः नेपाल संवत् राष्ट्रिय संवत् मखुत धायेगु खःसा ला देय्या छुं नं विषय 'राष्ट्रिय' जुइगु लागिं खस भाय् हे छ्यलेमाः धकाः झीसं हे धयाच्वनागु जुल। वास्तवय् झीगु आन्दोलन धइगु खस भासं न्ववाःगु खँ जक राष्ट्रिय जुइगु मखु, नेवाः भासं न्ववाःगु खँ नं राष्ट्रिय जुइमाः धइगु खः। भाषा समानताया आन्दोलन धइगु नं थ्वहे खः। फुक्कं भाषा समान जुइमाः धइगु थ्व आन्दोलनया मू ध्यय खः। यदि फुक्कं भाषा समान खःसा छगू भाषां न्ववाःगु खँ राष्ट्रिय जुइगु व मेगु भाषां न्ववाःगु खँ जातीय जुइगु जुइ मखु। जातीय प्रशंगय् न्ववाःगु खःसा व न्ह्यागु भाषां न्ववाःसां जातीय हे जुइ, राष्ट्रिय प्रशंगय् न्ववाःगु खःसा व न्ह्यागु भाषां न्ववाःसां राष्ट्रिय हे जुइ। खस भाषां न्ववाःसा जक राष्ट्रिय जुइ, नेवाः भासं न्ववायेवं नेवाःतय्गु जक जुइ धकाः झीसं हे धायेगु खःसा फुक्क भाषा समान जुइमाः धकाः झीसं आन्दोलन यानाच्वनाया अर्थ छु?

नेपाल संवत्या सवालय् प्रधानमन्त्रीं गुगु न्ववानादिल, उगु न्ववायेगु लागिं वय्कलं नेवाः भाय् छ्यलादीगु नेवाःतय् लागिं गर्वया खँ खः। तर वकुन्हुया भाषणय् झीसं ध्यान बीमाःगु धइगु वय्कःया भाषा मखु भाषणया 'कन्टेन्ट' खः। वय्कलं नेपाल संवत्यात सरकारी क्यालेण्डरय् नं छ्यलेगु, नेपाल संवत् छ्यलेगु बारे छगू आयोग गठन यायेगु, नेपाल संवत्या प्रवर्तक शंखधर साख्वाःया नामं छगू प्रतिष्ठान गठन यायेगु धकाः गुगु घोषणा यानादिल, व महत्वपूर्ण खः। थ्व स्वंगुलिं घोषणा वय्कलं नेवाःतय् लागिं जक यानादीगु मखु। थ्व वय्कलं राष्ट्रया लागिं यानादीगु घोषणा खः। नेवाः भासं संवोधन याःगु कारणं वकुन्हु वय्कलं यानादीगु थ्व घोषणा राज्यं पालना याये मखु धाये दइ मखु ।

प्रधानमन्त्री भट्टराई देय्या फुक्कं भाषा समान खः धइगु पक्षयाम्ह खः। गुगुं छगू जक भाषायात विशेष अधिकार बियाः मेमेगु भाषायात निगूगु दर्जाया भाषा दयेका तयेगु पक्षय् वय्कः मदी। देय्या सकलें भाषा व जातियात राज्यसत्ताय् समान अधिकार दयेमाः धकाः हे वय्कःपिंसं झिदँ ताःहाकःगु जनयुद्ध यानादीगु खः। थःपिंसं न्हापांनिसें तया वयाच्वनागु थ्व मान्यतायात व्यवहारय् समेत क्यनेगु लागिं हे वय्कलं वकुन्हु नेवाःतय्सं याःगु ज्याझ्वलय् नेवाः भासं हे संवोधन यानादीगु खः। थ्व संवोधन वय्कलं बाबुराम भट्टराई धइम्ह छम्ह व्यक्तिया रुपय् यानादीगु मखु, छम्ह प्रधानमन्त्रीया रुपय् यानादीगु खः। व्यक्तिगत रुपं ला वय्कःयात झीसं नेवाः भासं न्ववायेमाः धकाः गबलें नं कर याये फइ मखु। तर छम्ह प्रधानमन्त्रीया रुपय् नेवाःतय् दथुइ वयेबलय् नेवाः भासं हे न्ववायेमाः धकाः आग्रह यायेगु झीगु अधिकार समेत खः। व्यक्तिया रुपय् वय्कलं खस छगू बाहेक मेगु छुं हे भाय् मथुइफु। तर प्रधानमन्त्रीया रुपय् वय्कलं नेपाःया सम्पूर्ण राष्ट्र भाषा थुइकेमाः, उगु भासं न्ववाःगु खँयात ग्रहण याये फयेकेमाः, उगु भासं थःगु अभिव्यक्ति बी फयेकेमाः। छम्ह बहुभाषिक मुलुकया प्रधानमन्त्रीयाके दयेमाःगु राष्ट्रिय चरित्र धइगु थ्वहे खः। देय्या सम्पूर्ण भाषा राज्यया कार्यकारी प्रधानमन्त्रीं थू धाःगुया अर्थ व्यक्तिं थू धाःगु मखु, राज्यं थू धाःगु खः। राज्यं ला देशय् दक्व भासं न्ववायेमाः, देशय् दक्व भासं धाःगु खँ थुइकेमाः। थुकियात हे बहुभाषिक राज्य धाइ। वास्तवय् वंगु न्हूदँ कुन्हु नेवाःतय् दथुइ वयाः प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईनं नेवाः भासं न्ववायेधुंकाः हे तिनि झी नेवाःतय्सं न्हापांखुसी बहुभाषिक राज्यया महसुस याये खन। वकुन्हु डा. भट्टराई धाःम्ह व्यक्तिं नेवाः भासं न्ववाःगु मखु, स्वयम् राज्य वयाः नेवाः भासं न्ववाःगु खः। राज्य व नेवाः भाय् दथुइ तनाच्वंगु स्वापूयात प्रधानमन्त्री डा. भट्टराईनं स्वानादीगु दु। थ्व गौरवया खँ जक मखु ऐतिहासिक सन्दर्भ नं खः। गुलिखे खय् ब्रम्हूतय्सं आः 'भट्टराईनं देशय् दक्व भासं संवोधन याये फइ ला?' धकाः नं न्ह्यसः तया हयाच्वंगु दु। उमित झीसं लिसः बीमाः- गबले तक वय्कः प्रधानमन्त्री जुयाच्वनी, अबले तक फयेके हे माः ।

More Stories Like this