आः केन्द्रित जुइमाःगु एजेण्डा

सानुराजा शाक्य

शान्ति प्रक्रियाया ज्या पूमवंक संविधान च्वयेगु ज्या न्ह्याये फइ मखु धकाः कांग्रेस एमालेया छुं नेतातसें धया वयाच्वंगु हे खः। शान्ति प्रक्रियाया अर्थ मात्र शिविरय् च्वनाच्वंपिं माओवादी लडाकुयात समायोजन व पुनर्स्थापना खः धकाः नं थुइकेगु याः। अर्थात गबले तक अस्थायी शिविरय् च्वनाच्वंपिं माओवादी लडाकु पूर्ण रुपं राज्य मातहत वइ मखु वा समायोजन व पुनर्स्थापना ज्या क्वचाइ मखु अबलेतक संविधान च्वयेगु ज्या न्ह्याइ मखु धकाः दवाव बी थें माओवादीयात कांग्रेस व एमालें धयाच्वंगु खः। थ्वया दथुइ वंगु कार्तिक १५ गते अस्थायी शिविरय् च्वनाच्वंपिं माओवादी लडाकुया समायोजन व पुनर्स्थापना खँय् संविधानसभाय् दुथ्याःगु स्वंगू ततःधंगु दल व मधेसी दलतय् मोर्चा मधेसी मोर्चापाखें छगू सहमति याःगु दु। व सहमतियात जुयाच्वंगु राजनीतिक डेड�लकयात चीकाः शान्ति व संविधानया लुखा चाल धकाः नं बय्बय् याःगु दु। प्रत्येक राजनीतिक सहमति धुंकाः तःधंगु उपलब्धि जुल धकाः बखान बीपिं नेतातसें थुगुसीया न्हय्गू बुँदाया सहमतियात नं उकथं हे ब्याख्या याःगु दु। सहमति व सम्झौता ला चांगचांग हे खायेधुंकल तर कार्यान्वयन यायेगु मामिलाय् धाःसा सालुसे च्वना वना हानं राजनीतिक दलतय् दथुइ ल्वापु पिदनाच्वनीगु यथार्थ नं दु। थुगुसी जूगु न्हय्गू बुँदाया सहमतिया कार्यान्वयन गुकथं जुइ मंसीर १४ दुने यक्व सी दइ। कार्यान्वयन बारे मंसीर १४ दुने तक मू राजनीतिक दलया नेतातय्त चित्त बुझे जुइक प्रगति जुल धाःसा संविधान च्वयेगु ज्या नं बुलुहुँ न्ह्याकेगु मानसिकता मू दलया नेतातय्के खनेदु ।

कार्तिक १५ गते जूगु न्हय्गू बुँदाया सहमति प्रति माओवादीया बैद्य पुचःया तच्वःगु विरोधया दथुइ माओवादी लडाकु समायोजन व पुनर्स्थापनाया ज्या क्वचायेके फइ कि फइ मखु स्वये ल्यं हे दनि तर यूएनं झिंगुद्वः व चाःचू लडाकुत सम्भावित समायोजनाय् वने फइगु प्रमाणित याःगु खः थुकी मध्ये गुलि आः अस्थायी शिविरय् मदये नं धुंकल जुइ अथे खःसांतबि व ल्याखय् मात्र खुद्वः व न्यासः जक प्रस्तावित सेना समायोजनय् यंकेगु सहमति यायेधुंकूगु दु। उकिं मेपिंत पुनर्स्थापना प्याकेज बिया छ्वयेमाःगु खनेदत। थ्व सहमति प्रति वैद्य पुचःया असहमति स्वयां अस्थायी शिविरय् च्वनाच्वंपिं लडाकुतय् मनोविज्ञान गथे जुइ उकिं नं यक्व खँया निर्धारण याइ तर एकीकृत माओवादी दुने खने दुगु विभाजनया लिच्वः लडाकुतय् दथुइ नं थ्यने धुंकूगु खँ लडाकुतसें सार्वजनिक रुपं सहमतियात कयाः पित बिउगु उमिगु धापुतिं स्पष्ट क्यं। गुलिसितं थ्व सहमति बां हे लात थुकिं देसय् शान्ति वइगु व संविधान हयेत लँ चाल धयाच्वंगु दुसा गुलिसिनं थ्व माओवादी लडाकुतय् हुर्मत काइगु कथं जुल, सेनाया निशस्त्रीकरण व अन्ततः आत्मसमर्पणया लँपु लित धकाः द्वपं बिउगु नं खनेदत। थ्व फुक्कंया दथुइ माओवादी लडाकु दुनेया असन्तुष्ट पुचःयात नं फत्तिंफतले चित्त बुझे याकाः विद्रोह मजुइकेगु लकस ब्वलंकेगु दायित्व नं सहमति याःपिं नेतातय् कपालय् लानाच्वंगु दु ।

गन तक सहमतिया खँ खः उकी मध्ये दकलय् चर्चाय् दुगु माओवादी लडाकु गुलि संख्याय् समायोजन जुइ धइगु क्वःछी फत। प्रचण्ड व गिरिजाया दथुइ जूगु अलिखित सहमति कथं धकाः स्वद्वः जःखः माओवादी लडाकुत समायोजन यायेगु धकाः नेपाली कांग्रेसं जिद्दि यानाच्वंगु खःसा उखे एकीकृत माओवादीया केन्द्रीय कमिटीं च्याद्वःनिसें झिद्वः माओवादी लडाकु समायोजन यायेमाः धयाच्वंगु खः। केन्द्रीय कमिटीया थ्व निर्णय सहमति याःगु इलय् लागू याके मफुत धइगु वैद्य पुचःया आरोपय् सम्झौता जुइगु इलय् माओवादीं धाःथें जक सहमति यायेमाः धकाः सलं वान्याये थें वान्याना जुइगु उपयुक्त मखु। मेखे थ्व सहमति नेपाली कांग्रेसं धाःथें स्वद्वःया उखे थुखे जक समायोजन यायेगु खँ नं लागू जूगु मदु। थ्व अर्थय् बरु एमालेया मध्यम मार्ग जकं सफल जू थें खनेदत। एकीकृत माओवादी व नेपाली कांग्रेस निगुलिं दलं लचकता कायेवं एमालें धाःथें न्हय्द्वःया उखेथुखे माओवादी लडाकुत समायोजन यायेगु खँय् सहमति यायेमाल धाःसा पुनर्स्थापना जुइपिं लडाकुतय्त बीगु ध्यबाय् नं एकीकृत माओवादी व कांग्रेसं धाःथें मजुसे एमालें धाःथें लँपु नालेमाःगु खने दत ।

थ्व सहमति धुंकाः शान्ति प्रक्रिया पूवन धकाः बिचाः यायेगु दलया नेतातय् दथुइ भ्रम जक जुइ। छाय्धाःसा शान्ति प्रक्रिया धइगु अस्थायी शिविरय् च्वनाच्वंपिं माओवादी लडाकुया समायोजन व पुनर्स्थापन जक मखु। शान्ति प्रक्रियाय् संविधान निर्माण नं लाइ उज्वःगु संविधान गन म्हिगः माओवादी लगायत सुनानं हतियार ल्ह्वनेमाःगु परिस्थिति मवयेकेगु खः। थ्व ज्या यायेफत धाःसा जक धाथें शान्ति प्रक्रिया पूवंगु जुइ। यदि अस्थायी शिविर खाली जुइधुंकाः नं संविधान जारी जुइधुंकाः नं संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रया भावना कथं जातीय, भाषिक व क्षेत्रीय भेदभाव मदइगु समानुपातिक ढंगं फुक्कसिनं प्रतिनिधित्व याये फइगु व आर्थिक सामाजिक रुपान्तरण जुयाः नेपाःमि जनताया भिं जुइ मफुत धाःसा हानं मेपिंसं ल्वाभः मल्ह्वनी धकाः ग्यारेन्टी संविधानं बी फइ मखु। उकिं थ्व सहमतियात कार्यान्वयन याकेगु पक्षय् वनाः बरु संविधानयात जनपक्षीय व छु कारणं संविधानसभाया माग जुयाच्वंगु खः उकियात संवोधन जुइगु कथं थःगु रणनीति दयेकेगु खँय् ध्यान वनेमाःगु खनेदु। थुकथं ध्यान बीमाःपिं धइगु आदिवासी जनजाति, मधेसी व दलितत खः। थुकिया नेतृत्व बरु एकीकृत माओवादीया वैद्य पुचलं यायेगु ह्वःताः चूलानाच्वंगु दु। वंगु सहमतियात कयाः अप्वः प्रतिक्रियात्मक जुयाच्वनीगु स्वयां आम जनताया ध्यान साले फइगु संविधान दयेकेगु खँय् वैद्य पुचःया अडान खनेदये माःगु दु ।

संविधान च्वयेगु खँय् राज्यपुनर्संरचना छगू बाहेक मेमेगु खँय् मू राजनीतिक दलत छप्पँ जुइगु खने दयेधुंकल। राज्य पुनर्संरचनाय सम्बन्धय् नं अन्तरिम संविधानय् आयोग दयेकाः ज्या यायेगु धाःसां ई संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना व राज्यशक्तिया बाँडफाँड समितिया अवधारणा वयेधुंकाः आयोगया औचित्य मंत उकिं उकियात हिलेमाः धइगु आदिवासी जनजाति लगायत मधेसीतय् मागयात दलतसें स्वीकार यायेमाःगु बाध्य जुल। आः थ्व आयोगया थासय् विज्ञ पुचःतय् समितिं नेपाःया आदिवासी जनजाति, मधेसी लगायत पुचःतय् भावनायात गुकथं कदर यानाः ज्या याकेगु धकाः भूमिका म्हितेगु ई नं खः ।

More Stories Like this