बुद्ध धर्मया वैज्ञानिक दृष्टिकोण

क्लेशया कारणं जन्म

पुनर्जन्म धइगु आत्मा सरे जुयाः जन्म जुइगु मखु। क्लेश वनाः जन्म जुइगु नं मखु। संस्कार हे जन्म जुइगु नं मखु, क्लेशपाखें संस्कार प्रवाहित जुया वनाः अन प्राणी उत्पन्न जुइगु खः। संस्कार धइगु छगू जुयाः उकी मेगु उत्पन्न जुइगु जुयाच्वन। उकी नं हाकनं उत्पन्न जुइ। थुकथं मिले जुजुं वनीगु जुल। हेतु प्रत्यय जुजुं वनाः हाकनं प्राणी उत्पन्न जुइगु हे संस्कार जुल। दसु कथं धायेबलय् छम्ह व्यत्तिं भचा भचा तापाकाः अप्पा धंका तल। उकी दकलय् न्ह्यःने च्वंगु अप्पायात ध्वत कि दक्वं अप्पा मदिक थःथः घ्वाघ्वां ग्वःतुला वनी। व अप्पा घ्वाःम्ह व्यक्तिं सिथय् च्वंगु अप्पा छपा जक घ्वाःगु सिबाय् दक्व अप्पात घ्वाःगु मखु। उकिं दकलय् लिउने च्वंगु अप्पा कुतुं वनाः सुं नं प्राणीयात लात कि उकिया कसुर (दोष) व अप्पा घ्वाःम्ह व्यक्तिं मन्जुर याइ ला? थुकथं हे क्लेश धइगु हेतु जक खः याकीगु ज्या संस्कार जुल ।

निक्लेश जुलकि पुनर्जन्म निरोध
६० गू धातु दुगुलिं अज्ञात वश अहंत्व उत्पन्न जुयाच्वनी। अहं भाव दयाः स्वार्थ, तृष्णा दत वा तृष्णां इच्छा उत्पन्न जुल धाःसा उगु इच्छापाखें रागादि क्लेश दइगु जुल, थज्याःगु क्रियापाखें कुशल अकुशल कर्म, उकी लिप्त जुइगु उत्पादन, उपादन दुगु थासय् हे भव, भवं जन्म, जराव्याधी, मरण हाकनं हाकनं जन्म। परमार्थज्ञान प्राप्त मजूतले अज्ञानतावस संसार चाःहिला च्वनीगु जुयाच्वन। थ्व खँ थुइके अःपु मजू। छगू उपमा कथं गुलिसिनं फलया लागिं सिमाया पुसा पित, चुलि ह्वयाः हः दत, सिमा तःमा जुल, फल सल। सिमाया पुसा चुलि ह्वयाः मदया वनीगु जुल। पुसा ल्यं दइ मखुत। थुइके माःगु खँ ला सिमाय् सःगु फलया पुसा यंकाः पी माःगु जुल। थुकथं प्राणीपिनिगु प्राण नं व हे प्राण वनाः जन्म जुइगु मखु। प्राणीया कर्मया संस्कार मिले जुयाः प्राणी उत्पन्न जुइगु खः। वहे छगू पुसां फुक्क सिमा जुइगु मखु। थुकथं हे दक्व जीवनया प्राण व हे छगू मखु, संस्कार रुपी सिमाय् प्राणी रुपी फल सइगु खः। वहे प्राणीं पुनर्जन्मयात संस्कार दयेकीगु खः। थ्व हे संस्कारं पुनर्जन्म उत्पन्न जुइगु खः ।

कर्म विपाकं संस्कार निर्माण
मेगु छगू उपमा कथं वायरलेसया मेसिनय् अप्रेटरं छ्यःगु शब्द गनया लागि छ्वःगु खः, अनया स्पीकरय् उत्पन्न जुइगु खः। थन धाःकथं आखः छगः हे मपाकुसे अन प्रकट जुइ। थ्वहे खं खन अनेक प्रकारया ज्या सम्पन्न जुइ। अन खँ ल्हाःगु आखः ब्वयावंगु मखु। मेसिनया गुगुं नं कुचा ब्वया वंगु मखु, माइक न्ह्यःने प्रचार जूगु शब्दया संस्कारया नम्बर मिले मजूगु थासय् जक उत्पन्न जूगु खः। थन विचाः यायेमाःगु खँ धयागु थनया शब्द हे अन थ्यंगु धायेबलय् छुं नं थ्यंगु खने मदु। तर आखः, सः छुं नं पाःगु मदु। थन धाःगु उद्देश्य अन पूर्ण जुयाच्वन। थन आः धाःगु थःत जुयाच्वंगु सुख वा दुःख मेपिंसं यानाच्वंगु धाइ मखु थम्हं हे यानाच्वंगु धाइ। गथे वायरलेसय् एम्प्लिफायरया तत्वं व संस्कार दयेकूगु खः। उकथं हे प्राणीतय्गु कर्म विपाकया तत्वं संस्कार दयेकाः अन वंकथं ध्वनि लाउड स्पीकरं उत्पन्न जुल ।

पुसा सिया बिल कि सइ मखु
च्वय् च्वंगु धर्म दर्शन कथं हे क्लेशपाखें संस्कार प्रवाहित जुयाः प्राणी जन्म जुइगु खँ थुइके फुगु जुल। बुद्ध धर्मय् जन्म-मरणया फर्मुला हे क्यनातःगु हेतु प्रत्ययया सिद्धान्त दुगुलिं वैज्ञानिक धर्मं धयातःगु खः। थन थुइके माःगु यथार्थ खँ धर्म वा ध्यान चर्याया मू तातुना धइगु शील-समाधि-प्रज्ञा ध्वाथुइकाः चर्या यानाः राग, द्वेष, मोह, निर्मुल यानाः हाकनं जन्म मजुइगु निर्वाण प्राप्त यायेगु खः। थ्व सिद्धान्त थुइकाः चर्या यायेगु धइगु मामुली खँ मखु। गम्भीर रुपं परमार्थ दृष्टिकोणं थुइकाः व्यवहारय् छ्यले मफइगु नं मखु। वैज्ञानिक प्रयोगशालाय् छुं नं चिजं बिज साधन गथे दयावःगु धकाः स्पष्ट रुपं फर्मुला तयार यानाः ज्या याइगु अथवा प्रशिक्षण बीगु बुद्ध धर्मय् नं धर्मया परिभाषा थुइकाः व्यवहारय् छ्यलाः चर्या हे यायेमाःगु खँत दुगु जुल ।

वैज्ञानिक चिन्तनं अन्धभक्ति तापाकी:
हलिमय् खनेदुगु दक्व धर्मया तातुना धइगु कुशल मंगल सेवाया ज्याखँ यायेगु, मैत्री करुणा समान भावना ब्वलंकेगु, नैतिकवान् चरित्रवान जुयाः बुद्धि, विवेक छ्यलाः राग, द्वेष, मोह, अहंकार, ममकार निवारण यायेगु जुयाच्वन। तर यक्वसिनं थ्व मू खँया चिन्ता मतसे अन्ध भक्त, अन्ध विश्वासपाखे वनाच्वंगु खने दु। धर्म गुरुपिं नं अप्वः थें पुरोहितवादय् प्यपुनाच्वन धाःसां पाइ मखु। हाकनं धर्मया ज्याझ्वःयात संरक्षण यायेत बुसांनिसें मसीतले अनेक सांस्कृतिक कर्मकाण्ड, व्यवहार सिर्जन यानातःगु खनेदु। गुलिसिनं व संस्कृतियात हे धर्म भाःपियाच्वन। अले च्वय् न्ह्यथनागु यथार्थ धर्मपाखे चिउताः मतःगु नं मखु। अझ थुइकेमाःगु तर्क ला तृष्णा दतले पुलांगु संस्कारया आधारय् न्हूगु स्वभाव ताःहाकः जुया वनीगु अर्थय् पुनर्भव जुयाच्वनीगु खः। थ्वयात व्यवहारिक भाषाय् पुनर्जन्म धयातःगु खः। आत्मां पुनर्जन्म जुइगु शाश्वत दृष्टिया सन्दर्भय् धयातःगु मखु। उकिं धर्मया नामय् अधर्मया ज्याखँ खने दयाच्वंगुयात सुधार यायेत वैज्ञानिक दृष्टिकोणं थुइकाः पलाः न्ह्याके हथाय् हे जुइधुंकल। उकिं चेतनशील महानुभावपिं अझ नं सचेत जुयाः नेपाल संवत् न्हूदँ ११३२ पाखें प्रेरणा कयाः माःकथं पलाः न्ह्याकेत व न्ह्याके बीत सकलसितं दुनुगलंनिसें इनाप यानाच्वना। अस्तु ।

(सन्दर्भ सफू:- बौद्ध ऋषि महाप्रज्ञा कृत परमार्थ दर्शन। अनुवादक: भिक्षु विशुद्धानन्द प्राणपुत्र)

More Stories Like this