कम्युनिष्ट इतिहासया म्वाःम्ह धरोहर देवेन्द्रलाल श्रेष्ठ "काइँला बाः"

नेपाःया प्रजातान्त्रिक आन्दोलनया योद्धा जनपक्षिय क्रान्तिइ समर्पित कम्युनिष्ट आन्दोलनया छम्ह म्वाःम्ह इतिहासया नां खः देवेन्द्रलाल श्रेष्ठ " काइला बाः" । क्रान्तिकारी जनताया अतिपि्रय नेता काइँला बाः यलया मंगलबजारय् वि.सं. १०८० असारय् बूगु खः । जनवादी गणतन्त्र चीनया स्वशासित क्षेत्र तिब्बतया छम्ह व्यापारी श्री गोविन्द लाल वयकःया अबु व मां सूर्यमाया श्रेष्ठ खः । छुनं ज्याय् तसकं नुगः क्वसायेकाः ज्या यानादीम्ह वयकः पाटन क्याम्पसय् आखं ब्वं ब्वं आपालं पुरस्कारं पुरस्कृत नं जुयादिल । वि. सं १९९७ य् राणा शासकतय्गु क्रुर शासन सत्तां देश व जनतायात मुक्त यायेगु अभियानय् छप्पं जूपिं सपूतत शुक्रराज -शास्त्री), धर्मभक्त माथेमा, गंगालाल श्रेष्ठ व दशरथ चन्दयात स्याःगु हृदय विदारक दृश्य खनाः अन्याय, अत्याचार शोषण व दमन विरोधी भावनां ओतप्रोत जूगु धयादी भाजु श्रेष्ठं । १७ दँया इलय् खंगु सपुतपिनिगु हत्यायात गवलें लोमंके मफूगु कारणहे अध्ययनयात निरन्तरता मव्यूसें अन्याय विरुद्ध संघर्ष हे मानवताया त्यागपूर्ण सेवा खः उकिं हे जीवनया सार्थकता जुइगु धयादी वयकलं । १९९७ सालया शहीद काण्डं प्रभावित जुयादीम्ह "काइँला बाः" या राजनैतिक सोचया विकास यायेगु नितिं ग्वाहालि यानाः न्ह्यःने यंकादीगु ज्या भैरव गोपाल वैद्यं यानादिल । यल उपमहानगरपालिकाया सौगलय् च्वनादीम्ह भैरव गोपाल वैद्य छम्ह क्रान्तिकारी नेता एवम् जनपक्षिय् कवि नं खः । थः राजनैतिक गुरु भैरव गोपाल वैद्ययात लुमंकुसे "जिके छु खनाः मस्यू भैरव गोपालं पाटन हाइ स्कूलया क्याम्पस पिने चाकुपाट वनीगु न्हिं । तसकं गम्भीर खँ दु धयादील" गोप्य खँ धायेवं च्यूताः अप्वःगु व गवले हाफ टाइम जुइगु गवले घण्टी थाइ धकाः पियागु ई तसकं ताःहाक जूगु धयादी ।

धाःगु हे इलय् चकुपाटय् वैद्य नापं नापलात । एकान्त सुनसान छगू फल्चाय् च्वना । उगु थासय् भैरव गोपालं वैद्यं राणातय्सं याःगु अन्याय अत्याचार वारे आपालं खँ कनेगु यानादिल । नापं वैद्यं प्रजातन्त्र व उकिया नितिं संघर्षया आवश्यकता विषयसं आपालं खँ तयादिल । वयकःया खँ काइँला बाः तसकं प्रभावीत जुयादिगु धयादी । उकिया कंस खुन्हु ठीक १२ ताः इलय् शंखमुलय् हाकनं नापलायेगु खँ जुल । धाःगु इलय् हे १९९८ सालय् पशुपतिया जंगल तसकं ग्यानापु, उगु जंगलय् हे करिव २० म्ह नकावधारी क्रान्तिकारीत ल्हातय् छुरा ज्वनाः च्वना च्वंगु खन । जिमित खनेवं तसकं जोशिलो सःलं अभिवादन यात । उकिं लिपा वैठक न्ह्यात । नेपाल प्रजातन्त्र संघ नांया उगु गोप्य संस्थाय् क्वाःगु हि ल्हाःचिं तया "काइँला बाः" कम्युनिष्ट पार्टीया दुजः जुयादीगु लुमंकादी । काइलाबाः छम्ह साहसी आज्ञाकारी एवम् अनुशासित व्यक्ति खः । नेपाल प्रजातन्त्र संघय् ल्हाःचिं तयेवं उगु थासय् ब्वति कयादीपिं सकल दुजःपिसं काइँला बाःया साहसया परिक्षा कायेगु खँ तल ।

उगु थासय् शम्भुराम श्रेष्ठ, पुष्पलाल श्रेष्ठ, नरबहादुर कर्माचार्य, भारद्धाज, निरञ्जन गोविन्द वैद्य लगायतपिसं वयकःया न्ह्यन्हु दुने तःधंम्ह पशुया शिकार यानाः उकिया नुगः पार्टीइ विइमागु प्रस्ताव तल । कठोर अनुशासनया पालना यानादीम्ह काइला बाःनं कन्हे खुन्हु हे लक्ष्मण श्रेष्ठ व भैरव गोपालयात ज्वनाः गोदावरी जंगलय् पशु शिकारया नितिं वनादिल । तर उगु थासय् जंगली जनावर लुइके मफुत । महाभारतय् अर्जुनयात गथे न्याया मिखा जूगु खः काइँला बाःयात पशुया नुगःचू अथेहे जुल । जंगलं लिहां वयेगु झ्वलय् भयंकर दोहं खन । काइँला बाः नं वयात हे स्यायेगु प्रस्ताव तयादिल तर नापं वंपिं पासापिसं यदि गामय् च्वंपिं मनूतय्सं खन धाःसा तसकं थाकुइगु धायेवं अनं लिहां वल । छन्हु पासापिसं यलया नागवहालय् न्हिंया न्हिंथं छम्ह अरवी सल चान्हे वइगु सुचं हल । पासापिनिगु सुचंकथं वहे सलयात शिकार यायेगु निर्णय यात । धात्थें सल उगु थासय् वयाच्वंगु जुयाच्वनं । स्वम्ह पासापिं वनं सलयात पनाः छथाय् यंकल । काईला बानं दकले न्हापां साहस क्यनाः सलयात छुरीं कय्काविल । थथे छुरां लायेवं वहे पिडां सल गनं वन वनं । काइँला बाःया ल्हातय् सलया खिपः जक लात । उकिं लिपा वहे हि दुगु छुरा, सलया हिं प्यागु लँ फिनां काइँला बाः क्रान्तिकारी पासापिं दुथाय् थ्यंकल । पासापिं तसकं लय्ताल । उकिं लिपा पासापिंस वयकःयात पार्टीया दुजः वियादिल । काइँला बाः सामाजिक ज्याय् नं उतिकं हे न्ह्यःने लाः । वयकः पाटन मंगलबजारय् २००४ सालय् पलिस्था जूगु आदर्श कन्या निकेतन स्कूलया संस्थापक मध्ये छम्ह खः । स्कूल चायेकूगु हे कारण राणा सरकारं वयकःयात ज्वनेत वारेण्टी जारी यात । काइँला बाः २००३ सालय् पार्टीइ परोपकार संघया दुजः जुयानं समाज सेवा यानादिल ।
न्हापांगु जेल यात्रा

मूल जुलसय् ब्वक्ति कयाः ज्वनां त्वतेवं हाकनं तुरुन्त जुलुसय् ब्वक्ति कायेवं जेल चलान जुयादिम्ह काइलाबाः तसकं लडाकु प्रवृत्तिया मनू खः । नेपाल प्रजातन्त्र संघया ग्वसालय् याःगु देशव्यापी आन्दोलनय् वय्कःयात पाटन हाइस्कूल हडताल यानाः जुलुस थें यंकीगु जिम्मा विल, वहे कथं पाटन हाइ स्कूलय् वनाः विद्यार्थीतय्त थुइकीगु ज्या यानादिल । उगु इलय् ग्यानापुगु लकसया कारण सुनानं ग्वाहालि मयायेवं काईला बाः क्याम्पसया गेटय् हे लम्पसार जुया देनादिल । अथे जुइवं हड्ताल सफल जुल । जुलुस येँ पाखे न्ह्यात । वहे इलय् न्युरोडं भूगोलपार्कय् काइँला बाः, रामलाल निम्हेसित प्रहरीं ज्वन । छुं ई तया वयकःयात त्वःतल तर क्रान्तिकारी काइँला बाः हाकनं जुलुसय् ब्वति कयादिल । वयकः लगायत अपालं मनूतय्त अन ज्वनाः जेल चलान यात । काइँला बाः थःगु फुक्क जीवन क्रान्तिया नितिं अर्पण यानादीम्ह छम्ह क्रान्तिकारी कम्युनिष्ट खः । सच्चा कम्युनिष्ट देशभक्तया छम्ह ज्वलन्त उदाहरण खः वयकः । वि.सं. २००७ सालया दिल्ली सम्झौतायात सुनं स्वाभिमानी नेपाली आत्मसात याये फइमखु । काइँला बाः नं उकियात स्वीकारे यायेमफत । २००८ साल कार्तिक २० गते विश्व निकेटन हाई स्कूलय् ब्वनांच्वम्ह १४ दँ दुम्ह विद्यार्थी चिनिकाजी उदासया शहादत जुल धाःसा काईलाबायात हाकनं ज्वनाः नख्खु जेल चलान यात । अनुशासनया पक्षपाती काईंलाबां सिद्धान्तय् गवलें सम्झौता याना मदी । २०१० सालय् जूगु नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीया न्हापांगु महाधिवेशन भूमिगत कथं यलया कुछेननीइ जुल । महाधिवेशनं मनमोहन अधिकारी मूछ्याञ्जे जुयादील । उगु महाधिवेशनया सन्दर्भय् काइँला बाः लाइन प्रति हे असहमति जूगु धयादी । अथेहे टंक प्रसाद नापं जूगु सम्झौताया विरुद्धय् वयकः दनांदिल ।

२०१७ सालय् प्रतिक्राति जुल । १०४ दँया जहानीय शासन क्वदःगु १० दँ दयेवं मेगु नामं हाकनं पुर्नजीवित जुल । देय् शाही सेनाया निर्मम बुट व बारुट दमनय् हाकनं लात । उगु इलय्या कांग्रेस जननिर्वाचित सरकार विघटन जुल, संसद विघटन जुल । नेतात ज्वनं, फुक्क पार्टी प्रतिवन्धित जुल । देय् न्यंक कफ्र्यु जुल । देशय् जूगु धरपकडं देय् हे छगू बन्दी गृहय् परिणत जुल । जुजु व कांग्रेसया सत्ता संघर्षया कारणं जनता दुःखय् लात । तर विडम्वना तत्कालिन नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीया मूछ्याञ्जे केशरजंग रायमाझीं जुजुया प्रतिगामी पलाः यात प्रगतिशिल धकाः लसकुस यायेगु ज्या यात । उकिं स्वाभाविक कथं काईंलाबाः विरोधी पंक्तिइ च्वन । वयकलं विचाःया आत्मसर्मपण यानामदिल । २०१७ सालया काण्ड लिपा वय्कः भूमिगत व निर्वासित जुयादिल । वयकःया आर्थिक अवस्था तसकं कमजोर जुल ।

वहे इलय् वयकःया म्ह्याय् म्हः मफत, आर्थिक कमजोरीया कारणं उपचार याये मफयाः वय्कःया म्ह्याय् मन्त । अथे जुयानं थःगु लँय् गवलें विचलित जुयामदी वय्कः । विक्रम सम्वत् २०२३ सालय् वय्कःयात क्षयरोग ल्वचं कल । थुगु इलय् तक भारतय् जीवन यापन याना च्वनादीम्ह वय्कः नेपाः लिहां वयादिल । नेपाः लिहां वयाः हाकनं संगठनया ज्याय् न्ह्यःने वनादिल । कम्युनिष्ट आन्दोलनया इतिहास फुट व गुटया इतिहास खः । काइँला बाः गवलें फुट व गुटया पक्षय् च्वना मदिल । थःत पाय्छि मजूगु विषयसं वयकलं अन्तरपार्टी संघर्षया विधी न्ह्याकादिल । गवलें फुटया नितिं न्ह्यःने वनामदिल । खासयानाः तुल्सीलाल व पुष्पलाल दथुइया विवाद खनाः चौथौं सम्मेलन सःतेगु सल्लाह वियादिल । उगु इलय्या खँय् वयकनं थथे धयादी "शम्भूराम व मनमोहन अधिकारी जेलं लिहां वयेवं भताभुंग जूगु पार्टीयात छप्पं यायेत शंभुरामयात बनारसय् निर्वासित जिवन न्ह्याका च्वंम्ह पुष्पलालयात काःवंगु खँय् वय्कः मवल । प्यक्वःगु महाधिवेशन जुयाच्वंगु इलय् मनमोहन व शम्भूरामया दथुइ तःधंगु मतभेद जुल तयारीया लिपांगु चरणय् वना शिर्षस्थ नेवाःत व्यागलं व्यागलं जुल । उकिं लिपा मोहनविक्रम नेता ल्ययेगु ज्या जुल । २०४० सालय् थ्यनेवं पार्टीइ दुने विभाजन जुल । गुट उपगुट अप्वः जुयावन । २०४४ सालय् दरभंग प्लेनम जुल । उगु इलय् पार्टी एकतायात सुदृढ यायेत व क्रान्तिकारी दिशाय् यंकेत महत्वपूर्ण भूमिका काइँला बाःनं म्हितादिल । सम्मेलनं केन्दि्रय सदस्य जुयादिम्ह काइँला बाः २०४६ सालया जनआन्दोलनया यल जिल्ला बाम मोर्चाया नायः जुयाः आन्दोलनया नेतृत्व यानादिल ।

२०४६ सालय् वःगु ह्यूपाः लिपा हाकनं कम्युनिष्ट आन्दोलनय् ध्रुविकरणया प्रक्रिया न्ह्यात । २०४७ सालय् नेकपा -चौथो महाधिवेशन) नेकपा -मशाल), सर्वहारावादी श्रमिक संगठन व जनमुखी पार्टी दथुइ एकता जुया नेकपा -एकता केन्द्र) जुल । उकिया मूछ्याञ्जे पुष्पकमल दाहाल -प्रचण्ड) जुयादिल । वयकः राष्ट्रिय सल्लाहकार परिषदया अध्यक्ष जुयादिल । २०५१ सालय् हाकनं नेकपा -एकता केन्द्र) व नेकपा -माओवादी) विभाजन जुल । २०५२ सालय् प्रचण्ड अध्यक्षताय् जूगु पार्टी माओवादीं जनयुद्धया शंखघोष यात । वि.सं. २०५९ सालय् तत्कालिन नेकपा -मशाल) व -एकता केन्द्) दथुइ एकता जुयाः नेकपा -एकता केन्द्र मशाल) जुल । पार्टीं विभाजनं न्ह्यावलें दुखित जुयादीम्ह वयकः एकताया नितिं न्ह्यावलें थःगु पलाः न्ह्याका दिल । २०६२ मंसिरय् जूगु १२ बुंदे समझदारी व उकिया जगय् हाकनं न्ह्याःगु चैत्र २४ या संयुक्त जनआन्दोलनं हाकनं वयकःयात मेगु शक्ति व्यूगु लुमंकादी । गणतन्त्र घोषणा जुइवं तसकं लय्ताःम्ह काइँला बाः नेकपा -माओवादी) व नेकपा -एकता केन्द्र मशालया) दथुइ एकता जुइवं जनवादी क्रान्ति याकनं लिक्क वःगु महसुस यानादी थौंकन्हे । जनताया सेवा व जनताया पक्षय् निस्वार्थ संघर्ष यायेत मेहनत यानादीम्ह वयकः सकल देशभक्त लोकतन्त्रवादी, प्रगतिशील, क्रान्तिकारी पिनिगु नितिं प्रेरणाया श्रोत जुयादी ।

More Stories Like this