न्हूदँ खुल्ला मञ्चय् यायेगु साहासिक निर्णय व हाथ्या

श्रीकृष्ण महर्जन

देय्या नामं पलिस्था यानातःगु विश्वया हे छगू जक संवत नेपाल संवत् धैगु नेपाःया राष्ट्रिय स्वाधिनता नाप स्वानाच्वंगु संवत् खः । व हे संवतयात नेवाःतय् राष्ट्रिय मान्यता बिइमाः धकाः थ्यंमथ्यं स्वंगू दशक तक लगातार आन्दोलन यात अन्ततः नेपाल संवतयात राष्ट्रिय संवतया मान्यता बिइत बाध्य जूगु दु । तत्कालिन अवस्थाय् अग्रगामी पलाः ल्ह्वनेगु छगू माध्यमया रुपय् अबलेया नेवाः न्ह्यलुवातय्सं नेपाल संवतया आन्दोलन न्ह्याकूगु खने दुसा आः वयाः बुलुहँ बुलुहुँ सांस्कृतिक आन्दोलय् रुपान्तरण जुयाः वनाच्वंगु दु । स्वनिगलय् जक मखु स्वनिगलं पिने नं नेवाःतय्सं नेपाल संवत्या न्हूदँ सांस्कृतिक आनदोलनया रुपय् न्ह्याकाच्वंगु दु । छगू कथं न्हूदँ आन्दोलनं नेवाः समाजय् जक मखु नेपाःया आदिवासी जनजातिय्गु समाजय् तकं सांस्कृतिक पुनरजागरण वःगु, थःगु म्हसीकाया नितिं थःथःपिं हे न्ह्याः वनेमाः धकाः जागरण ब्वलंकेगु ज्या जूगु दु । नेपाःया मेमेगु जात जाति नापं आदिवासी जनजातितय्सं भाषा जातीया आधिकारया सः थ्वयेकेगु ज्या हे मन्ह्याकूनिगु इलय् गुगु कथं नेवाःतय्सं थःपिनिगु हक अधिकारया नितिं राज्य नाप ल्वायेगु आन्दोलन यायेगु छगू माध्यमया रुपय् न्हूदँ आन्दोलन न्ह्याकूगु खने दु । उलि जक मखु छगू कथं जाती भाषाया अधिकार माः धकाः मेमेगु आदिवासी जनजाति नापं समुदाय नं धाये हे मसःनिगु इलय् नेवाःतय्सं राष्ट्रियता नाप स्वापू दुगु न्हूदँ आन्दोलन यात न्ह्याकूगुलिं नं खः । उकिं नेपाःया आदिवासी जनजाति नापं राज्यं बहिस्करणय् लाकातःपिं समुदायया न्ह्यलुवातय्सं नेवाःतय्गु न्हूदँ आन्दोलं थःपिनिगु हक अधिकारया निति, पहिचानया नितिं आन्दोलित जुइत जागरण ब्वलंका बिल धकाः तकं धायेगु यानाः वयाच्वंगु दु ।

न्हूदँ आन्दोलन व आदिवासी जनजातिया भाषिक, जातीय अधिकार नाप स्वानाच्वंगुलिं नेवाः मखुपिन्सं तकं मेगु छुं हे धाये मफुसां न्हूदँया भिंतुना धकाः धायेगु छता सयेकूगु दु । अले न्हूदँ आन्दोलनया कारणं हे थःपिन्त चेतना थनाः ब्यूगु दु धकाः तकं इलय् ब्यलय् धायेगु यानाः वयाच्वंगु दु । उकिं हे जुइमाः आदिवासी जनजातिया न्ह्यलुवातय्सं थौंया इलय् जातीय स्वायत्तता नापं स्वशासनया आन्दोलनया नेतृत्व नेवाःतय्सं हे यायेमाः धयाच्वंगु दु । अथे धयाच्वंगुया मेता छता नं कारण धैगु देय्या राजधानी हे नेवाःतय्गु थासय् लानाच्वंगु अर्थात येँय् लानाच्वंगु, येँय् जुइगु छुं नं कथंया घटना याकनं हे अन्तर्राष्ट्रियकरण जुइगु अले देय्न्यंकं हे लिच्वः लाइगुलिं हे खः । थौं नेपाः संघीय गणतन्त्रतात्मक देय् जुइ धुंकूगु अवस्थाय् स्वायत्तता, स्वाशासन नापं आत्मनिर्णयया अधिकारया नितिं नेवाःतय्सं नेतृत्व यात धाःसा याकनं पूवनी धैगु आदिवासी जनजातित नेतातय्गु धारणा दु ।

नेवाःतय्सं नेपाल संवतया आन्दोलन लगातार रुपं विशेष यानाः येँया हकय् बसन्तपुरय् समारोह यायेगु यानाः वयाच्वंगु स्वंगू दशक पुले धुंकूगु दु । अथे लगातार रुपं न्ह्याकाः वयाच्वंगु थुगु आन्दोलनयात आः वयाः देय्या अवस्था नापं थःपिनिगु हक अधिकार नाप स्वाकाः नेवाः स्वायत्त राज्यया नितिं न्ह्याः वनेमाः धकाः येँया परम्परागत थने क्वने चाःहिलेगुसिबें शक्ति प्रदर्शनया रुपय् यंकेमाः धकाः तायेका गुगु कथं खुल्ला मञ्चय् न्हूदँ समारोह यायेगु खँ नेपाल संवत राष्ट्रिय न्हूदँ समारोह समितिं निर्णय याःगु दु थ्व छगू कथं साहासिक निर्णय खः । नेवाःत धैपिं छगू निश्चित उद्देश्यया नितिं निश्चित ई तक छगू हे थासय् तयातये थाकुपिं, तसकं लिमलाःपिं नापं न्हूगु कथं न्ह्याः वनेत तसकं बिचाः याइपिं धकाः सकलसिनं स्यूगु हे खँ खः । अथे नेवाःतय्गु स्वभाव सिइक सिइकं नं खुल्ला मञ्च थें जाःगु तःकूगु थासय् नेवाःतय्त न्हूदँया नितिं मुंकेगु अले उगु ज्याझ्वलय् मूपाहां प्रधानमन्त्रीयात यायेगु धकाः गुगु कथं निर्णय यात थ्व साहासिक निर्णय खः ।

प्रधानमन्त्री वइगु थासय् न्यासः खुसः जक मनूत जुल धाःसा खुल्ला मञ्चय् खाली खाली खने दै । उकिं अज्वःगु थासय् नेवाःत मुंकेगु धकाः घोषणा याःगु छगू कथं हाथ्या यात सामना यायेत थुगुसीया न्हूदँ समारोह समितिया न्ह्यलुवाःतय्सं याःगु कुतः खः धाःसां छुं पाइमुखु । उलि जक मखु थुगुसी गुगु कथं राष्ट्रिय स्तरं हे न्हूदँ हनेगु धकाः येँ महानगर दुनेया जक मखु स्वनिगःन्यंकंया नेवाःतय्त नेपाल संवत राष्ट्रिय न्हूदँ समारोह समिति ११३२ सं दुथ्याकूगु दु थ्व नं छगू कथं साहासिक कुतः खः । थुगुसी नेवाःतय्सं नेवाःतय्गु शक्ति प्रदर्शनया रुपय् न्हूदँ हनेगु कुतः याःगु नापं खुल्ला मञ्चय् न्हूदँ समारोह यायेगु धकाः घोषणा याःगु न्हूदँया आन्दोलनय् अग्रगामी पलाः खः । देशय् न्हूगु संविधान निर्माण जूवनाच्वंगु, राज्य पुनरर्संचनाया सवालय् राजनीतिक दलया गुलिं गुलिं नेतातय्सं चाःहिइका अस्वीकार यायेगु अले नेवाः स्वायत्त राज्य मबिइगु कथंया भूमिका म्हिताच्वंगु थौंया इलय् नेवाःतय्गु भावना कथं नेवाः स्वायत्त राज्य प्राप्तिया नितिं शक्ति प्रदर्शन यायेगु कथं खुल्ला मञ्चय् न्हूदँ समारोह यायेगु गुगु कथं यानाच्वंगु दु थुकिया लिच्वः नेतातय्त जक मखु राज्यं बहिस्करणय् लाकातःपिं समुदाययात नं लाइ । छुं जुयाः खुल्ला मञ्च जायेक नेवाःत मुंकाः नेवाः बाजं थायेगु नापं समारोह याये फत धाःसा नेवाः स्वायत्त राज्यया आन्दोलनयात छगू बल जूवनी । छगू कथं नेवाःतय्त उत्साहित याइ । राज्ययात तःधंगु दबाव जुइ । उलि जक मखु आदिवासी जनजाति नापं थीथी समुदाय गुपिन्सं थःपिनिगु हक अधिकारया नितिं सः थ्वयेकाच्वंगु दु इमित तकं उत्साहित यायेगु व बांलाःगु सन्देश बिइ । छुं जुयाः नेवाःतय्सं खुल्ला मञ्चय् न्हूदँ समारोह यानाः नेवाःत म्हो जुल धाःसा नेवाःत थःपिनिगु हक अधिकारया नितिं दना वःगु हे मदुनि, नेवाः स्वायत्त राज्य धकाः छपुचः नेवाःत जक हाला जूगु जुयाच्वन धकाः दलया नेतातय्सं तायेकीगु अवस्था दु ।

अले आदिवासी जनजातियात नं उत्साहित याये मफैगु अवस्था ब्वलनी । उकिं थुगुसी गुगु कथं नेपाल संवत राष्ट्रिय न्हूदँ समारोह समितिपाखें न्हूदँ खुल्ला मञ्चय् यायेगु धकाः निर्णय यात थ्व स्वयेबलय् बसन्तपुरया थासय् खुल्ला मञ्चय् जूगु जक खः धकाः थुइकल धाःसा गलत जुइ । थ्व इलय् यथास्थितिवादी सोच दुपिं अले परम्परावादी सोच दुपिं गुलिं गुलिं मनूतय्सं थीथी कथंया भ्रम ब्वलंकाः पंगः थनेगु नं कुतः यायेफु । अज्वःगु कथं सुनां नं पंगः थन धाःसा अज्वःपिन्त म्हसीका इलय् माःगु कथं लिसः बिइत तकं तयार जुयाः न्ह्याः वनेमाःगु ई वःगु दु । अथे जुयाः नेवाः स्वायत्त राज्यया नितिं संघर्षय् क्वहां वयाच्वंपिं, थःथःगु थासं भूमिका म्हिताः वयाच्वंपिं नापं सकल नेवाःतय्सं हे थुगुसीया न्हूदँयात गम्भीर जुयाः कायेमाः, न्ह्याथेजाःगु पंगः वःसां उकियात चीका वनेमाःगु अवस्था वःगु दु । उकिया नितिं नेपाल संवत राष्ट्रिय न्हूदँ समारोह समितिपाखें नं फयां फत्तले नेवाःतय्त खुल्ला मञ्चय् मुंकेगु नितिं चा न्हि मधासे प्रचार प्रशार यायेगु, नेवाःतय्त थुइकेगु निसें माःगु कथंया व्यवस्था यायेत सक्रिय जुइमाःगु ई वःगु दु ।

More Stories Like this