जि नं सुन्दरीजल जेलय् लाइ

नर्मदेश्वर प्रधान

खँयाखँय्

पेन लभर्स इन नेपाल। छगू साहित्यिक पुचः। नेपाली भाषाया। शायद फेसबुक माध्यमं सम्पर्कय् वःपिं जुइमाः। ग्वसाः खलकं इनाप याइ। साहित्यिक ज्याझ्वः जुइत्यंगु दु। सुन्दरीजलय्। वया बी माल। उकुन्हु मेमेगु नं ज्याझ्वः दुगु। साहित्यिक हे। गुलि बजे लिहां वयेगु? जिं न्यने। "२ बजे।" ग्वसाः खलःया लिस जुइ। ठीक जू, अय्सा जि वये। मेगु ज्याझ्वः न्हिनसिया स्वताः इलय्। जि ढुक्क जुया।
उकुन्हु वा वयाच्वन। मदिक्क। साहित्यकार प्रकाश साय्मि नं नापं दइ। प्रकाश साय्मिया नं मेगु ज्याझ्वः दु खनिं। वय्कः ख्वाः जक क्यं वःगु जुयाच्वन। सुन्दरीजलय् थ्यंकी। हाजिर जने याइ। टाप कसे जुइ। जि २ बजे तक च्वने। लिहां वयेगु विश्वास कयाच्वने। "हाटा"या बिचाः जिं मयाना ।

सुन्दरीजलपाखेर माइक्रोबस न्ह्याइ। गन्तब्य वीपी संग्रहालय जुयाच्वन। वीपी राजनैतिकज्ञ जक मखु। वया साहित्यक व्यक्तित्व नं दु। साहित्यिक ज्याझ्वः थन यायेगु क्वःछिउगु जुयाच्वन। १७ सालया राजनैतिक पर्व लिपा न्हापांम्ह निर्वाचित प्रधानमन्त्रि वीपीयात गुदँ तक थन कुंगु खः। राजनैतिक, ऐतिहासिक दृष्टिकोणं महत्वपूर्ण जुइ। थ्व हे थास्य वीपी उपन्यासत नं च्वइ। यथेष्ट साहित्यिक सिर्जना याइ। थःगु साहित्यिक व्यक्तित्व प्रस्ट याइ। वीपी संग्रहालयया साहित्यिक दृष्टिं नं औचित्य दइ। ग्वसाः खलकं उकिं हे थ्व थाय् ल्यःगु जुइमाः। सहरं तापाक्क। शान्त वातावरण। साहित्यिक ज्याझ्वःया लागिं थ्व थाय् अतिकं अनूकुल जुइ ।

साहित्यिक ज्याझ्वः न्ह्याये न्ह्यः सकस्यां वीपी संग्रहालयया निरीक्षण याइ। संग्रहालय बारे व्याख्या अनया अधिकारीं याइ। उबलय् अन जेलय् लाःपिं द्यनीगु, नइगु क्वथात क्यनी ।

थ्व संग्रहालय न्हापा सैनिकतय् अन्तर्गत खनिं। न्हापा अन ध्यबा छापे याइगु ज्याकू। ज्याकूया रेखदेख याइम्ह हाकिम कर्नेल। वहे कर्नेल च्वनेत दयेकातःगु छेँ जुयाच्वन। लिपा वीपीयात कुनी। व छेँ जेलय् परिणत जुइ। वीपी व वया राजनैतिक सहयोगीत अन गुदँ तक लगातार राजबन्दीया रुपय् च्वनी ।

वि.सं. ०१७ सालय् महेन्द्र जुजुं न्हापांम्ह निर्वाचित प्रधानमन्त्री वीपीयात प्रधानमन्त्री पदं चीकी। शासनाधिकार थःगु ल्हातिइ काइ। वीपीयात कुनी। सुन्दरीजल जेलय् तइ। उबलय् वीपीलिसे गणेशमान, रामनारायण मिश्र, दिवान सिं राई, योगेन्द्रमान सिंहपिं नं नापं। सहयात्री ।

सुन्दरीजल जेल संग्रहालयया भुतू। जेल अधिकारीं क्यनी। धाइ - थ्व भुतूया छगू विशेषता दु। थ्व भुतुली भाजु गणेशमानजुं गुदँ तक च्या दायेकाः पासापिंत त्वंकूगु रेकर्ड दु। गुदँय् निन्हु जक त्वःफिउगु दु। व निन्हु छाय् त्वःफित कारण मसिउनि। रहस्य हे तिनि। थ्व खँ न्यने। वि.सं. १९९७ सालया जेलपर्व लुमनी। १९९७ सालय् प्रजापरिषद् काण्डय् गणेशमान नं जेलय् लाइ। जेलय कवि साहित्यकारपिं नं दइ। चित्रकार नं दइ। उबलय् जेलय् च्वँच्वं हे कवि जूपिं नं दु। गणेशमानं नं कविता च्वयेगु कुतः याइ। चित्र कीगु बिचाः याइ। असफल जुइ। तर गणेशमानं जेलय् साहित्यिक वातावरण ब्वलंकेत योगदान बियाच्वनी, सेवा क्यनाच्वनी। जेलय् उबलय् इलय्ब्यलय् साहित्य सम्मेलन जुयाच्वनीगु। जेलय् कवि सम्मेलन यायेत माःगु व्यवस्था गणेशमानजुं याना बी। थ्व खँ वय्कलं थःगु जेलयात्राया चर्चाय् न्ह्यथनादी। थुकिं प्रस्ट जुइ गणेशमानया सेवाया भावना तसकं हे तच्वः। पिनें स्वयेबलय् गणेशमान जन्दु खने दइ। तर गुदँ तक पासापिंत थःगु हे ल्हातिइ च्या त्वंकूगु रेकर्डं क्यनी जेल जीवनय् गणेशमानया सेवा भाव गुलि महान ।

अन संग्रहालयय् वीपीया जेल जीवनया सहयात्री भाजु रामनारायण मिश्रया नं नां न्यने। वि.सं. २०१६ सालय् त्रिचन्द्र कलेजय् जूगु अन्तर कलेज नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन लुमनी। उगु सम्मेलन जूगु वीपी सरकारया पालय् खः। सम्मेलनय् तत्कालीन उद्योग मन्त्री रामनारायण मिश्रं नं भाषण बिउगु लुमँसे वइ। वहे सम्मेलनं रेडियो नेपालय् नेपालभाषाया 'जीवन दबू' कार्यक्रम काये फुगु खः। लिपा पञ्चायत सरकारं जीवन दबूयात हाकुतिनाः वांछ्वया बी ।

सुन्दरीजल जेलय् मेम्ह बन्दी जुया बी भाजु योगेन्द्रमान शेरचन। नेपाली भाषाया अतिकं नांजाःम्ह कवि भूपी शेरचनया दाजु खः वय्कः। थकालि परिवारया योगेन्द्रमान, भूपीपिं सम्पन्न धाइ। योगेन्द्रमान शेरचन मन्त्री जुइ। भूपी शेरचन छेँनं पिहां वइ। योगेन्द्रमान शेरचन कांग्रेसी। ४ तारा ध्वाँय् ब्वयेकीम्ह। उबलय् भूपी कट्टर कम्युनिष्ट। सर्वहारा विशेषण छुना जुइम्ह। ४ तारा ब्वःगु छेँय् च्वने फइ मखु। भूपीं विद्रोह याइ। छेँनं पिहां वइ। थाय्थासय् बालं च्वं वनी। क्रान्तिकारी कविता च्वइ। तर सर्वहारा विशेषण घाना जूसां भूपीया जीवन शैली उबलय् रबाफी हे खने दइ। जिं उबलय् भूपीयात खं। वय्कःया जीवन शैलीइ सर्वहारा पहः खने मदु। कांग्रेसी योगेन्द्रमान शेरचनया नां छखेर। मेखेर सर्वहारा भूपी। नापं लुमनावइ। इमि राजनैतिक प्रतिद्वन्द्विताया खँ लुमनावइ। जेलं पिहां वयाः योगेन्द्रमान दुर्घटनाय् लाइ। सी। उबलय् पञ्चायती शासनं वय्कःयात स्याःगु हल्ला थ्वइ ।

वीपी द्यनीगु क्वथाय् थ्यनी। खाता छगू। व खाता कर्नेलं त्वःता थकूगु जुयाच्वन। वीपीयात बी। वीपी खाताय् द्यनीगु जुयाच्वन। खाता उलि बांमलाः। वीपी द्यनीगु क्वथाय् वया वसः व छ्यलीगु सामानत नं दइ। प्यखेरं वीपीलिसे स्वापू दुगु तस्बीरत। छपाः तस्बीर। वीपी सीबलय्या। सीम्ह वीपीया तस्बीरय् वीपीया छ्यंफुसय् छम्ह मचा। व मचा प्रकाश साय्मि जुयाच्वन। प्रकाश साय्मि अनसं दु। फोटोय् च्वंम्ह प्रकाश साय्मि मचा हे तिनि। मदुम्ह वीपीया लिक्क खनी। अजू चाये वइ। फुच्चेम्ह प्रकाश साय्मि। मदुम्ह वीपीया पार्थिव शरीर। इमि दथुया सामिप्यता। अनुभव याये। प्रकाश साय्मिया बहुआयामिक व्यक्तित्वया सुभारम्भ गुबलेंनिसें जूगु जुइ ! जिज्ञासा लुइ ।

वीपीया संग्रहालय स्वस्वं वने। मतिइ वइ। संग्रहालय कांग्रेसी वीपीया कारणं जक महत्वपूर्ण खःला? संग्रहालयया बहुपक्षी महत्व दइ। ऐतिहासिक, राजनैतिक, साहित्यिक। पेन लभर्सत इन नेपालं थ्वहे खँ थुइकाः, मनन यानाः थन साहित्यिक ज्याझ्वः ज्वना वःगु जुइ। जिं बिचाः याये ।

संग्रहालयया अधिकारीं माओवादी नेता प्रचण्ड संग्रहालयय् वःगु खँ कनी। वीपीया शयन कक्षय् छपाः किपा दु। मुक्ति सेनाया। ७ साल क्रान्ति ईया। कमरेड प्रचण्डं व मुक्ति सेनाया तस्बीर खनी। अनसं धाइ। मुक्ति सेना ला कांग्रेसया नं दुनी। उबलय्.....। माओवादी मुक्ति सेनायात जक कया छाय् हंगामा थौं...। प्रचण्डं व्यक्त याःगु खँ न्यने।
वा झ्वामझ्वाम वयाच्वन। २ बजे लिहां वये। मनंतुनाच्वनागु। साहित्यिक ज्याझ्वः सुरु हे २ बजे तिनि जुइ। लिहां गय् वये? तापाः। उकुन्हु न्हिछि हे जि सुन्दरीजल जेलय् लाइ ।

More Stories Like this