नेवाः गौरव थकायेगु सवाल

कृष्ण प्रजापति
छुं हे मसीकं नेवाः राज्यया माग नं याये मजिउगु खःसा नेवाः राज्य मजिउ धायेत नं स्पष्ट ढंगया धारणा पिब्वये फयेकेमाः।

स्वनिगःया आदिवासी धयातःपिं नेवाःतय्सं थःपिनि गौरव व इज्जत थकायेगु निंतिं ताः ई न्ह्यवंनिसें थीथी ज्याझ्वःत याना वयाच्वंगु दु। थ्व झ्वलय् ख्वपय् न्यय्दँ न्ह्यवंनिसें चले याना वयाच्वंगु साहित्यिक ज्याझ्वः विराटं थुगुसी स्वर्ण दिवस हे हनाच्वंगु दु। खय्त ला ख्वपय् मास्तर जगतसुन्दर मल्लया पालय् हे नेपालभाषा व नेवाः आखः स्यनीगु स्कूल चायेकूगु धाइ। तर उकिया अस्तित्व आः खने मदुसां नेपाल साहित्य मन्दिर, विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथि व नेपालभाषा साहित्य तःमुँज्या थेंज्याःगु नेपालभाषाया साहित्य संरक्षण सम्वर्द्धन याना वनेगु ताः तयाः नीस्वंगु संस्थातय्सं थःपिनि गतिविधित निरन्तर न्ह्याका वयाच्वंगु हे दु। थुगुसी स्वर्ण जयन्ती कथं ख्वपया लाय्कुली हे विराटं थःपिनि न्यय्क्वःगु साहित्य सम्मेलन क्वचायेकूगु दुसा अन हे नेपालभाषा साहित्य तःमुँज्यां नं थःपिनि स्वीछक्वःगु साहित्य तःमुँज्या यानाः छगू ल्याखं नेवाः समुदाययात गुगु सन्देश बीमाःगु खः बीत स्वःगु दु।
अथे खःसां न्यय्दँ न्ह्यवंनिसें 'भाषा म्वाःसा जाति म्वाइ' धइगु नारा बिया वयाच्वंगु विराटं थुगुसी नं नेवाः राज्य मदयेकं मजिउ व थ्व मन्त धाःसा सशक्त आन्दोलन यायेगु जुइ धकाः हे सार्वजनिक घोषणा याःगु दु। तर उखे स्वीछदँ न्ह्यवंनिसें थःपिंत नेपालभाषा साहित्य लागाय् समर्पित यानाः 'जनता म्वाःसा भाषा म्वाइ' धइगु नारा बिया वयाच्वंगु तःमुँज्यां धाःसा थुगुसी नं नेवाः राज्य वल धाःसा देश कमजोर जुइ, कमजोर देशय् विदेशी हस्तक्षेपया सम्भावना दइ व नेवाः राज्य माः धयाच्वंपिं फुक्कं विदेशीया उक्साहतय् चले जूपिं खः, थुपिं राष्ट्रभक्त तकं मखु धइ कथंया द्वपं नापं बियाहल। थुकिं यानाः धाःसा निगू ततःधंगु साहित्य सम्मेलनं छगू ल्याखं राजनीतिक मुद्दा हे ल्ह्वनाः तःधंगु बहसया विषय कथं न्ह्यःने हया बिउगु दु। आः बाध्य जुयाः बिचाः याये मालेधुंकूगु दु कि नेवाः राज्यं देश विभाजन वा कमजोर यानाः विदेशीयात फाइदा याके बीगु खः वा थःपिनि सुख सुविधाया लागिं हे झीसं नेवाः राज्य माग यानाच्वनागु खः?
नेवाःत थीथी जाति धर्म भाषा लिंगया समिश्रण जुयाच्वंगु जाति खः। थनया राष्ट्रिय गौरव व राष्ट्रिय एकताया आधार वा धरातल धइगु नं थ्व हे खः। भाषा फरक, जाति फरक व धर्म फरक फरक जुयाः नं झी थौं थवंथः नेपाःमि जुयाः म्वानाच्वनागु हे दु। अथे हे तुं कन्हय् नं झी थःथःगु राज्य ब्यवस्था दुने च्वनाः नं राष्ट्रिय गौरव च्वन्ह्याका च्वने फइगु खः कि मखु धइगु हे मू सवाल खः। संघीयतां देश अलग्ग जुइ धइगु मान्यता छुं थासय् प्रमाणित हे जुयाबिउगु दु। देश अलग्ग जुइगु आधारशिलात तयार याना वन धाःसा संघीयतां जक अलग्ग जुइगु मखु कि मेमेगु कारणं नं अलग्ग जुइयः। संघीयता वा राज्य विभाजनं मुलुक सबल याना वनीगु खँय् थीथी दसुत नं झीगु न्ह्यःने दु। अले स्थानीय अधिकार व जातीय अधिकार दथुइ फरक छु खः धइगु क्यने फत धाःसा वा स्थानीय मनूतय् जातीय गौरवयात च्वन्ह्याकेगु कथं ज्या याना हे वने फत धाःसा खं मखु कि ज्यां हे उपिं एकता जुयाच्वनेत गबलें लिपा लाइ मखु।
छगू हे जातिया दथुइ नं छुं अनमेल वल धाःसा देश हे अलग्ग जुइफु। उचित रुपं राज्य विभाजन याये मफुत धाःसा संघीय राज्य प्रणालीं राष्ट्र व राष्ट्रियता कमजोर याइगु खँयात धाःसा अस्वीकार नं याये फइ मखु। झी निसःत्यादँ न्ह्यःनिसें हे शाह वंशया एकछत्र शासनय् च्वने धुनापिं जुयाः नं न्हापा थें हे अलग्ग अलग्ग राज्य विभाजन याना च्वनेगु इलय् छुं अज्याःगु समस्या वइगु खःला धइगु विचार मन्थन यायेमाःगु आवश्यकता दु। न्हूगु चीज गथे जुइ छु जुइ धइगु चिन्तन यायेगु मनूतय् स्वाभाविक चलन खः। अथे जुयाः नं मिखा तिसिनाः संघीयताय् वने वा नेवाः राज्यय् समर्थन याये धइगु सवाल नं हथाय् चायेगु खँ मखु। बरु लिपा हे लाःसां हिं च्वयातःगु इतिहासयात स्यंकेगु तकया खतरा दुगु ज्या उलि हथासं याये मजिउ। थ्व मनूतय् छप्ति छप्ति हि पानाः कायम यानातःगु चीज जूगुलिं राज्य विभाजन, संघीयता अले राष्ट्रयात न्हूगु रुप बीगु सवाल अःपुगु व छुं छां मखयेक हिमालया च्वापु धिक्का कया हयाः चानाः अलग्ग अलग्ग याये थें याये जिउगु चीज नं मखु। उकिं नं नेवाः राज्य जिउ लाकि मजिउ धइगु खँय् तसकं बिचाः यायेमाःगु आवश्यकता दनि। थ्व वल धाःसा गथे जुइ? झीसं नेवाः राज्य वयेवं हे चूलाके खनीगु चीजत छु छु खः? थ्व फुक्कं खँय् बिचाः मयासें मगाः।
छगू पक्षं नेवा जुयाः नं नेवाः राज्यया विरोध याइपिंत थःपिनिगु लागाय् दुमकायेगु धयाच्वंगु इलय् मेखे नेवाः राज्य माः धाइपिं जातिवादीत विदेशीया दलाल तकं धायेत लिमस्वःगु अवस्था दु। उकिं नं छु खः ले नेवाः राज्य धइगु खँय् विद्वान, बिचारक व सः सिउपिं नाप च्वनाः सहलह याये हथाय् जुइधुंकल। वास्तवय् नेवाःतय्त नेवाः राज्यं फाइदा गुलि दइ, बेफाइदा छु याइ व नेवाःत थकायेगु ज्या नेवाः राज्यं याना क्यनी लाकि कन्हय् वयाः नेवाः राज्य वल हे धाःसां झी नेवाः राज्यं छुं काये मखंकाः थौं थें हे परमुखापेक्षी जुया च्वनेमालीगु खः? थ्व खँय् नं तसकं गम्भीर जुयाः ध्यान तयेमाःगु खनेदु। छुं हे मसीकं नेवाः राज्यया माग नं याये मजिउगु खःसा नेवाः राज्य मजिउ धायेत नं स्पष्ट ढंगया धारणा पिब्वये फयेकेमाः। विरोधया लागिं विरोध यायेगु स्वयां नं मुक्कं जनताया हित जुइगु खत धाःसा उकियात पालना यायेगु, मखुत धाःसा उकियात पनेगु हे स्वयेमाः। ख्वपय् निगू अलग्ग अलग्ग साहित्य सम्मेलनत यानाः झी नेवाःतय्त बिउगु सन्देश धइगु नं थ्व हे खः। साहित्य सम्मेलन खःसां उकी नेवाःतय् अहितया खँ जुल धाःसा व तःधंगु राजनीतिक षडयन्त्र नं जू वनी। अथे खःसां नेवाःतय्त नेवाः राज्य म्वाः धायेत नं अथें धाःगु ला खइ मखु जुइ। थ्व निगुलिं सवालयात छथाय् तयाः छकः नं बिचाः याये हथाय् जुइधुंकूगु दु।

More Stories Like this