मोहनि नखःया भिंतुना

नरेशवीर शाक्य
नेपाल मण्डलया मौलिक नखः मोहनियात कम प्रभावकारी यायेकथं दशैंया नामय् शाह जुजुतय्सं आम जनतायात क्वचिंउगु खः।

दँय्दसं वइगु मोहनि नखः थुगु दँय् नं थ्यंकः वयेधुंकूगु दु। मनूतय् मनय्, बजारय् मोहनि नखःया चहलपहल शुरु जुइधुंकूगु दु। नेपाःमितय् दकलय् तःधंगु नखः धकाः प्रचारित थ्व नखःयात थीथी मूल्य व मान्यताया लिधंसाय् हनेगु चलन दु। नेपाः विविध भाषाभाषी व धर्मावलम्वीतय्गु देय् खः। तर देय्या शासकतय्सं थ्व नखःयात गुकथं हन प्रजायात नं उकथं हे नखः हंकेगु प्रवृति उगु इलंनिसें हे न्ह्यानाच्वंगु खनेदु। मुलुकय् आः तःधंगु राजनीतिक हिउपाः वयाः नेपाः देशय् जुजुतय्गु शासनया अन्त जुइ धुंकूगु दु। थनया नागरिक स्वतन्त्र जुयाः सार्वभौम जुइधुंकूगु दु। तर आम नेपाःमितय् मनया दुने अझं थःपिं सम्माननीय जुइधुंकूगु आभास ब्वलंके फुगु मदुनि।

नेवाःत नेपालमण्डलया आदिवासी खः। नेपालमण्डल दुने नेवाःत गबलें शासक मजू बरु पिनें वःपिं मनूतय्त तिबः व ग्वाहालि यानाः शासक दयेकूगु इतिहास दु। सत्ताय् थ्यंपिं मनूतय्गु हालिमुहाली दुने हे थःपिंत समाहित याःगु दु। धर्म व संस्कृतिया खँय् शासकत नापं समाहित जुइमफुपिं नेवाःत थःपिं हे अलग्ग च्वनाः थःपिनिगु संस्कृति व धर्मया रक्षा याना जूगु दु। मेखे सत्ता शासन लिसे सतीपिं मनूतय्सं सत्ता शासकतय्सं गथे गथे धाल अथे अथे हे लः वंथाय् न्या वनी थें वनाः थःपिनिगु धर्म संस्कृतियात नं विचलनय् यंकूगु दु। कालान्तरय् थःपिनिगु मौलिक सम्पदायात ल्वःमंकाः लिपा थःपिंत क्वचिंकातःगु संस्कार हे थःपिनिगु मौलिक संस्कारकथं नाला थःपिनिगु विशेषतायात न्हंकेगु ज्या जुया वनाच्वंगु दु।

नेपाः देय् देगःया देगलं जाःगु सहर खः। जात्रा पर्व व शिल्प कलाया थ्व खुल्ला म्यूजियम खः - थथे विदेशी विज्ञतय्सं धाइ। थनया आदिवासी नेवाःत अति सभ्य व सुसंस्कृत। सभ्यताया विकासया क्रमय् थन अनेक कथंया विकास जूगु दु। झिंन्हय्गूगु व झिंच्यागूगु शताब्दीइ ग्रीक सभ्यताय् विकसित जूगु अनेक तन्त्र देव देवीया प्याखं थौं तक नं स्वनिगःया खुल्ला थासय् देवी प्याखंया नामय् प्याखं ल्हुइगु ज्या जुयाच्वंगु दु। युरोपय् अन्त जुइधुंकूगु सभ्यता थौं तक नं नेपाः दुने नेवाःतय्गु मौलिक व परम्पराया सम्पदाया नामय् थन संरक्षण जुयाच्वंगु दु।

नेपाः दुने आपालं अज्याःगु पौराणिक इलं निसें न्ह्यानाच्वंगु नखःचखः व जात्रा दु गुकिया शुरु गबलेंनिसें न्ह्यात धयागु अझं अनुसन्धानया विषय जुइ फयाच्वंगु मदुनि। अज्याःगु नखः पर्वया संरक्षण यासें ब्यवहारय् आः तक नं नेवाःतय्सं यानाच्वंगु दनि। तर अज्याःगु मौलिकतायात न्हंकाः शासकतय्सं समाज दुने थःपिनिगु आधिपत्य क्यने कथं थःपिनि संस्कृति धर्म आम जनतायात क्वचिंकेगु ज्या यायेगु याइ। थुकथं हे शाह जुजुतय्सं नेपाल मण्डलय् राज यायेवं नेवाःतय्गु अनेक मौलिक परम्परायात न्हंकेकथं राज्य व शासकतय्सं क्वचिंकूगु छगू नखः खः 'दशैं'। चन्द्रमास कथं न्ह्याइगु कौलाथ्व पारु कुन्हु नःलास्वां पियाः अष्टमी कुन्हु कुछि भ्वय्, नवमि कुन्हु स्याक्वत्याक्व, व दशमि कुन्हु चालं यानाः हनीगु थुगु नखःया इलय् हे गोरखां वःपिं शासकतय्सं कौलाथ्व सप्तमी कुन्हु फुलपाति, अले महाअष्टमी, महानवमि व बिजया दशमी धकाः भगवति देवीयात पुज्यानाः दशैया नामं थुगु नखः हनेगु चलन याःगु खः। नेपाल मण्डलया मौलिक नखः मोहनियात कम प्रभावकारी यायेकथं दशैंया नामय् शाह जुजुतय्सं देय्न्यंकंया नेपाःमितय्त थ्व नखः हनेत राज्य सत्ताया लिधंसाय् आम जनतायात क्वचिंउगु खः।

नेवाःतय्सं मोहनि नखः हनीगुया लिउने द्यः पुज्यायेगु मान्यता जक मखुसें थःगु जीवन यापनया झ्वलय् थःथःपिनिगु लजगाः अझं सुथां लायेमा व शिल्प अझं दयेमा धकाः थःपिंसं छ्यलाबुलाय् हयाच्वनागु ज्याभःयात स्वनाः विश्वकर्मा द्यःयात साधन याइगु खः। अथे हे जीवन यापनया झ्वलय् थःपिंके नं देव देवताया आचरणय् थें शक्ति व संस्कार दयेमा धकाः तान्त्रिक मत कथं शक्ति संचय याइगु नखः मोहनि खः।

तर थ्व मौलिक मान्यतायात अज्ञानता वा जातीय गौरवया कमीया कारणं नेवाःतय्सं नं थ्व नखःयात दशैंया नां बियाः थुकिया मौलिक नां तंकेगु ज्याय् मचाय्कं न्ह्यानाच्वंगु खनेदु। आः नं हरेक सरकारी कार्यालय, ततःधंगु अफिस, पत्रपत्रिकाय् 'बडा दशैं', 'विजया दशमी' जक हे न्ह्यथनातःगु खने दइसा नेवाःत नं च्वय्च्वय् धयाः 'विजया दशमी'या भिंतुना धकाः पत्रपत्रिकाय्, इमेल, फोन व एसएमएस यानाः थःगु आत्मियता क्यनेगु कुतः यानाच्वनी तर थ्व फुक्कं थःपिनिगु मौलिक सम्पदाया मूल्यय् जुयाच्वंगु खँयात वाःचायेकेमाः। मुलुकयात पहिचान व सक्षमताया लिधंसाय् संघीयता निर्माण जुइत्यंगु सन्दर्भय् आः सकल स्वाभिमानी नेवाःत जागरुक जुयाः थःपिनिगु मौलिकताया संरक्षणय् न्ह्यचिउ वयेमाःगु दु। थःपिनिगु मौलिक सम्पदाया रक्षाया निंतिं थःपिं हे जागरुक जुइमाःगु खँयात वाःचायेकाः झी सकसिनं मोहनि नखःया भिंतुना सकसितं देछाये। सकसितं मोहनि नखःया भिंतुना।

More Stories Like this