दलित समूह व सृर्जनात्मक समस्या

अनिल शर्मा "विरही"

नेपालय् अथ्यहे २५ प्रतिशतया ल्याखय् दलित जातीय समूह दु । इमि थःगु बाखं व्यथा, अनुभव, भोगाइ व अनुभूतित दु । जनसंख्याया २५ प्रतिशतया उपस्थितिं विना हरेक क्षेत्र अपाङ्ग जुइ । नेपाली साहित्यया फुक्ककथंया पूर्णताया नितिं दलित समूहया उपस्थिति अनिवार्य जू । नेपाली साहित्यय् गुगु मात्रा व गहराइलय् २५ प्रतिशत जनसमुदायया प्रतिनिधित्व जुइगु आवश्यक खः, उगुकथं जुयाच्वंगु धाःसा मदु । २५ प्रतिशत जनशक्ति, क्षमता व प्रतिभायात व्यागलं तया नेपाली साहित्यया आयोजित सफलता जुइमफैगु कारणं थ्व गैरदलित समुदायया नं गम्भीर चुनौतीया पक्षय् वः । दलित समूहया नितिं ला थ्व अस्तित्व रक्षाया न्ह्यसः जुइगुहे खः ।

चेतना व अनुभूतिया गहराइया नितिं, उकिया समृद्धिया नितिं भौतिक समृद्धि अनिवार्य शर्त खः । उत्पादक शक्तितय्गु विकासलिसे ल्यूने लाःगु उत्पादन सम्वन्धय् विघटन लिसे आम सामाजिक चेतना समृद्ध जुजुं वनी व उकिया झ्वलय्हे दलित समुहदाय् नं चेतना व अनुभूतिया कुनं समृद्ध जुइ । तर साधना विना भौतिक समृद्धिं जक सृजना पक्षय् दख्खल सम्भव मदु व साधना याःसा आःहे हस्तक्षेप याये मफैगु मखु । उकिं मेमेगु भौतिक वस्तुइथें सृजनात्मक क्षेत्रय् आरक्षण वा विशेषाधिकार वियाः समस्याया समाधान सम्भव मदु । दक्षिण एशिया मूलतः हिन्दु धर्म व संस्कृति दिक्षित समाज खः । उर्दू व वौद्ध संस्कृति नं उलिहे पुलांगु व समृद्ध दु । थौं स्वयाः ३५ सय दँ न्ह्यः निसें ब्वनाः वःगु द्वीवेडी, त्रिपाटी, चतुर्वेदी, आचार्यतय्गु परिपक्व, समृद्ध व आदन संस्कारयाहे रुपय् विकास जुयाः वःगु संस्कृति व चेतना स्तर छख्य दु । मेख्य आखः स्वयेगुलिं वञ्चित याःगु दलित समुदाय् दु । अवसर, विरासत व चेतनाया स्तरया थपाय्धंगु गाःया दथ्वी दलीत समुदायं गुणात्मक फड्को कायेगु व प्रतिस्पर्धा यायेगु सामान्य विषय मखु । नेपाली साहित्यय् दलित जनसमुदायया उपस्थिति व हस्तक्षेपया सन्दर्भय् थ्व वस्तुगत धरातल नं लोमंकेमज्यू ।

नेपालय् गणतन्त्रया पलिस्था जुइधुंकानं गुलिखय् कुनं क्रान्तिया वच्छि म्हगस पूवंथें धायेगु याः । सामन्तवादया हा राजनीतिक रुपय् चानाव्यूगु सत्य खः । तर, आर्थिक व सांस्कृतिक हा यथावत दु व उकियात चायेमफुत धाःसा नं दलाल पूँजीपति वर्गं लोकतन्त्रया नामय् सामन्ती शासन लादय् याइ । सर्वहारावर्गया पार्टी सत्ताय् वन धाःसा व सत्ताया कर्मचारी जक जुइफै । पुलांगु सत्ताया आदेश न्यनीम्ह कर्मचारी मजुइवं कक्कु ज्वनाः पितिना हइगु खँ स्पष्ट दु । सांस्कृतिक व आर्थिक उपलब्धी विना राजनीतिक उपलब्धी पूर्ण जुइमखु । उकिं गणतन्त्र नेपालय् दलित समुदायं छुंनं परिवर्तनया वोध मयायेगु स्वभाविक जुइ ।

साहित्य न्ह्यावलें सत्ताया आलोचक जुइ धायेगु याइ । उकिया अर्थ प्रगतिवादी साहित्यं न्ह्यावलें पुलांगु सत्ताया आलोचना याइ धाःगु दु । सत्ता धयागु उत्पीडनया साधन खः । उकिं प्रगतिवादी कला साहित्ययात नापं दमन याइ । समाजवादी सत्तां जनताय् उत्पीडन मयायेगु कारणं साहित्य सत्ताया आलोचक मखु, ग्वाहालिमिया भूमिकाय् दइ । पुलांगु सत्ता कमजोर जूगु, छुं भचा उपलब्धी व सुधार जूगु आधारय् साहित्य न्ह्यावलें आलोचनात्मक जुइ धकाः सत्ताया वर्गीय चरित्रप्रति सृजना यायेत स्वइ धयागु व सुधारवाद वाहेक मेगु जुइफैमखु । सत्ताया खराव पक्षया जक विरोध यायेगु धकाः सत्ताया बांलाःगु पक्ष नं दु धकाः भ्रम सृजना यायेगु धयागु प्रगतिवादी कला साहित्यया जुझारुपनयात वागः व भुत्चा यायेगु खः । थ्व एमालें पार्टीं २०४७ सालया जनविरोधी संविधानयात आलोचनात्मक समर्थन धाःसे खः ।
अध्ययन, लेखन व परिमार्जन अर्थात साधनाया क्षेत्रय् अति अप्व हे मेहनत यायेगु आवश्यक दु । दलित समुदायं च्वयेगु ला छु गैर दलिततय्सं दलित समुदायया विषयलय् च्वःगु रचनात नं दलित जनसमुदायं म्हो अध्ययन याःगु खनेदु । दलित जाति वाहेक थौं वयाः च्वइपिनिगु ल्याः अप्वयाः वःगु दु । तर प्रतिनिधि पात्रतय्गु मालेवलय् व धाःसा यक्कों निराशाजनक खनेदु । संख्यात्मक व गुणात्मक निगुलिं पक्षय् दलित जनसमुदायया उपस्थितियात सवल मयाःतले नेपाली साहित्यया दलित समुदायया हस्तक्षेपयात सुदृढ यायेगु सम्भव मदु ।

नेपाली साहित्य आः नं हिन्दु धार्मिक साहित्यं निर्देशित दु । वहुमत जनता गैर हिन्दु दुसां नेपालय् वेद, महाभारत, रामायणथें हिन्दु धार्मिक संस्कृतिया शैली, विम्व व प्रतिकत प्रयोग यानाः च्वइ धाःसा नेपाली साहित्यया मूल प्रवाह जुइ फैकि फैमखु ? वहस यायेगु आवश्यक दु । जनजातिया थःगु विम्व, प्रतिक व संस्कृति दु । उकिं विम्व व पात्रत ज्वनेगु आवश्यक दु । नेपाली साहित्यया विषयलय् छलफल यायेवलय् संक्षिप्त साहित्यया विरासतया रुपय् वःगु छन्द कवितायात हे नेपाली कविता थुइकूगु दु । वेद ब्वनेत हे निशेध यानातःपिं दलित समुदायं छन्दय् च्वयेगु अःपु मजू । सर्जक आहुतिं धाइ, छन्द कविता दलितया नितिं ग्यानापु । उकिं छन्दय् च्वयेमाः धकाः धायेमज्यू । पुलांगु व परम्परागत विम्वत त्यासा कयाः च्वइगु साहित्यं औचित्य पुष्टी यायेफैमखु व उकिया आवश्यकता नं मदु । उकिं असाधारण साधना मयासे दलित समुदायं नेपाली साहित्यय् हस्तक्षेप यायेगु सम्भव मदु । दलित, मिसा, जनजाति व समग्रय् उत्पिदित वर्ग व समुदायया साहित्यहे आःया नेपाली साहित्य खः । शासक वर्गया शैली, सरोकार विषय व परम्पराया निरन्तरता नेपाली साहित्य जुयाच्वने फैमखु । तर, न्हूगु थाहांवःगु वर्गं हाथ्यातय्गु धाःसा सामना मयासे मगाः ।

More Stories Like this