शान्ति प्रकृयाय् मिसा लडाकु

विष्णु शर्मा

शान्ति प्रकृयाया गति दच्छि न्ह्यः निसें तसकं कमजोर जुजुं वनाच्वंगु दु । शान्ति निर्माण प्रकृयाया मू मुद्दा सेना समायोजन व संविधान दयेकेगु ज्या पूवंगु मदुनि । झिंनिगू बुंदे सम्झौतां न्ह्याःगु शान्ति प्रकृया परिपक्व जुइ मफयेवं देय् बांमलाक्क अकल्पनिय दूर्घटनाया मोडय् थ्यंगु दु । थुकिया नितिं राजनीतिक पार्टीया सकारात्मक दूरदृष्टिया अभाव जुयाच्वंगु जनतां अनुभव यानाच्वंगु दु । खः, समाजय् दुगु जातीय, लैगिक, सामाजिक व भौगोलिक विभेद अन्त्य यायेगु मुद्दा ल्होनाः सशस्त्र द्वन्द्व छगू दशक तक्क न्ह्यात । थुगु द्वन्द्वय् मिसा व मिजं संख्यात्मक ल्याखं उतिकंया हाराहारीइ जनसेनाय् वनाः वा छेँय्हे च्वनाः सेवा व ग्वाहालि यात । अर्थात उगु मौकाय् गुलि मनूत द्वन्द्वया चाहना व गुलि कर कापय् लानाः ग्वाहालिंपि सकारात्मक भूमिका म्हितल । थुकिया जस-अपजस मिसा व मिजंया नितिं समानहे खः । नापनापं मेगु न्ह्यावलें लोमंकेगु पाटा खः "माःवलय्या थल म्वालीवलय् पंगः धयागु उखानथें मिसाया उपयोगिता व ग्वाहालियात चट्टकै लोमंकेगु प्रवृत्ति खनेदु, थौं । अले राजनीतिक पार्टीं दुःखय् पासावीगु सुखय् त्वःतेगु व्यवहार नं दुःखहे जुइगु खनेदु । मिसाया योगदानया मूल्यांकन, समावेशीता व सहभागितायात नां जकया पूवंकेगु प्रचलन । थुकिया लिपांगु दसि माओवादीया मिसा लडाकुया प्रसंगयात कायेफु ।

माओवादी जनयुद्धय् मिसाया तःधंगु हिस्सा दुथ्याःगु सुनां मस्यूगु विषय मखु । माओवादी नेतापाखें हे सार्वजनिक रुपय् थःगु जनसेना दुने ४० प्रतिशत मिसा दुगु दोहरे यायेगु तेहरे यायेगु गर्भपूर्ण धयावःगु न्यंनेदु । आः नं तत्कालिन पत्रपत्रिका स्वयेवलय् उगु धापू ब्वनेफु । तर शान्ति निर्माण प्रकृयाया सुरुनिसें द्वन्द्व प्रभावित मेमेपिं मिसाया ला खँ हे त्वःते, माओवादी जनसेनाया दुथ्याःगु मिसा नापंया सहभागिता जुइमफैगु तसकं दुःखद् पक्ष खः । व अन्तराष्ट्रिय स्तरय् नेपाल सरकारया पाखे याःगु प्रतिवद्धताया उल्लंघन नं । थ्वहे सन्दर्भय् शान्ति प्रकृयाय् मिसा सहभागिता व संयुक्त राष्ट्रसंघ सुरक्षा परिषद्या प्रस्ताव १३२५ व १८२० या कार्यान्वयन सम्वन्धी मकवानपुरया ग्रामिण मिसा विकास कार्यालयय् आयोजना याःगु ज्याझ्वलय् सहभागी छम्ह पूर्वमाओवादी लडाकु कृपा धायेगु यात । झीसं आखः नापं मच्वंसे जनयुद्धय् थःगु जीवनया महत्वपूर्ण न्यादँ फुत । अनविनक योग्य धयाविल धाःसा छु यायेगु ? वयकःयागु न्ह्यसःया लिसः जिके मदु । वयकःयात पार्टीइ थुज्वःगु संवेदनशील न्ह्यसःया छलफल यायेमाःगु धारणा तयेत वाध्य जुइ माल । छाय् धाःसा जिके वयकःयात राहत महसूस याकीगु लिसःहे मदुगु खः । आः नं सशस्त्र द्वन्द्वय् लगय् जूपिं तता केहेंपिसं थीथी कथंया नकारात्मक वचं, लाञ्छना व व्यवहार फयावयाच्वंगु दु । अथ्यसां, थःगु ज्या व व्यवहारं थःपिं सुदृढ व जिम्मेवार दुगु यथार्थ फुक्कसिगु न्ह्यःने छर्लग दु । थुपिं मिसातय्त कमजोर व अयोग्य धायेगु गुलि नं न्यायोचित जुइ ? नापनापं सामाजिक मानसिकताय् परिवर्तन वयेत मफुगुलिं समाजं थःयात स्वीकार याइगुली जुइगु नं शंका दुगुलिं उगु लडाकु मिसा समाजय् एकीकरण जुइ मयःपिनिगु स्थिति नं जुइफु ।

संविधानसभा निर्वाचनय् जूगु मिसातय्गु ३३ प्रतिशत सहभागितायात न्ह्यःने तयाः उगु स्थितिइ मिसातय्त यंकेत सहभागी मेमेपिं मिसातय्गु मुद्दायात न्ह्यावलें ध्याक्वय् लाकल । सशस्त्र द्वन्द्वय् माओवादी पक्षं विस्थापित, थः मचाखाचाया माया याइम्ह मनू सित, अपहारित जुल, वेपत्ता यात, विधवा वेसहारा मिसातय्गु ल्याः नं उतिकं दु । थथ्यहे यानाः सशस्त्र द्वन्द्वय् सहभागि जुयाः थःपिन्त विस्थापित याकूगु कारणं पीडा ज्वनाः वाध्य जुया म्वायेत विवश मिसातय्गु संख्या नं यक्को दु । युद्धय् तप्यंक ल्वाःपिं मिसातय्गु पीडायात गथ्य सुनां लोमंकी धयागु पक्ष उलिहे महत्वपूर्ण जुइ । गथ्यकि चिवनया माडी घटनाय् श्रीमति तंकूम्हं छम्ह मनुखं मस्त स्वयेत दच्छि मदयेकंहे मेम्ह मिसा इहिपाः यात । आखः ब्वंकीम्ह छम्ह शिक्षकयात सेनां यंकाः स्यानावीवं विधवा जूम्ह मय्जु रुक्मिणी धाःसा थः सन्तानया सेवाय् थःगु ४० वर्ष जोवनयात धरौतीइ तयाः जीवन न्ह्याका वयाच्वंगु दु । थुपिं छुं उदाहरण जक खः । थुज्वःगु पारिवारीक दुर्दान्त पीडापन बयान यानाः त्यानु मचाइगु बाखं यक्को न्यंनेदु ।

शान्ति निर्माण प्रकृयाय् सम्वोधन यायेमाःगु, शान्तिया लाभांस पूर्णरुपं प्राप्त यायेमाःगु समूह नं थुपिं हे खः । तर आः शान्ति दयेकेगु प्रकृयाय् थुपिं केन्द्रय् मदु । थुमिगु वारे खँ, नेतायात भोट माःगु इलय्, सत्ता क्वातुइकेगु सन्दर्भय् जक थ्व खँ न्ह्यःनेवइगु खः । यथार्थया शान्तिया लाभांस पूर्णरुपं प्रयोग यायेत राजनीतिक पार्टीया नेतात सक्षम जूगु दु । अतः शान्ति प्रकृया सफल दयेकेत मू पाटो मानय् याइगु सेना समायोजनया मुद्धायात समाधान मालेवलय् समानता, समावेशीताया ल्याखं पूवंकेमाःगु जरुरी दु । यदि, थ्व पक्षयात ध्यान मविल धाःसा अशान्तिया कारण अथ्य खः अथ्य हे ल्यनी । अन्याः सुसुप्त रुपय् ल्यनाच्वनी । थुया दथ्वी, चितवनया शक्तिखोरय् १९ असारय् मिसा अधिकार कर्मिया पुचः थ्यंगु खः । लडाकु मिसातनाप छलफलया नितिं वःगु उगु पुचलं विशेष समितिया दुजः, विज्ञ, नागरिक समाजय् दुजः व जनसेना दुनेया मिसा लडाकु फुक्क पाखें समायोजन यायेवलय् मिसातय्गु विशेष आवश्यकता व भूमिकायात केन्दि्रत यानाः मापदण्ड क्वछीगु जरुरत दुगु लिच्वः पिकाःगु दु ।

More Stories Like this