गुंला बाजं ब्वज्या झःझः धायेके

प्रेमहिरा तुलाधर

भाय् व संस्कृति धयागु छुं नं देय् व जातिया म्हसीका खः। उकिं भाय् व संस्कृति म्वाना च्वंसा जक देय् व जातिया अस्तित्व दयाच्वनी। झीगु नेपाः देय् छगू नं तःजिगु संस्कृतिं जाःगु देय् जुयाः थन दछियंकं थीथी नखःचखः, जात्रा, उत्सव आदि सांस्कृतिक ज्याझ्वःत न्ह्याकाच्वंगु दु। थ्वहे झ्वलय् गुंला छगू नं नेवाः समाजय् तःधंगु महत्वं जाःगु पर्व खः। थ्व पर्व गुंलाथ्व पारुंनिसें ञंलाथ्व पारु तक न्यायेकी। नेपाल संवतया चन्द्रमासया पात्रोकथं झिंनिलाया झिगूगु महिनाय् लाःगु थ्व गुंला (श्रावण/भाद्र) धयागु रोग ब्याधिं कइगु, दैवी प्रकोपपाखें मनूतय्सं दुःख, कष्ट फयेमालीगु, भययुक्त व ग्यानापुगु महिना जूगुलिं थज्याःगु दैवी विपत्तिपाखें प्राणीपिंत बचे यायेत, दुःख, कष्ट मदयेकेत व देशय् अशान्ति मजुइकेत भगवान बुद्धं भाला कयातःगु महिना खः धयागु जनधारणा दु। उकिं गुंलाबलय् विशेष रुपं भगवान बुद्धया पुजा यानाः धर्म-कर्म यायेगु परम्परा न्ह्यानावयाच्वंगु दु। थ्व गुंला धर्म सत्य युगंनिसें न्ह्यानावःगु खँ स्वयम्भू पुराणय् उल्लेख जुयाच्वंगु दु। गुंलाजःछि गुंला बाजं थानाः स्वयम्भुइ वनीगु चलन दु ।

गुंला लच्छि हे थाइगु बाजं जुयाः थुकियात गुंला बाजं धाःगु खः। गुंला बाजनय् धाः, नाय्खिं, दंगः थाइ। नाय्खिं व दंगः छम्ह छम्हेसिनं जक थाइसा धाः बाजं निम्हनिसें न्ह्याक्वम्हेसिनं थाःसां जिउ। थुकियात साथ बीत म्वाहालि, बय्, ट्रम्पेट, कर्नाथ पुइ। धाःलय् नाय्खिं, भुस्याःलय् छुस्याः थाइ। ताः थानाः ताल बी। अले संगीतया विभिन्न ताल व मात्राय् बाजं थायेगु याइ। थुगु गुंला बाजं थीथी न्हय्गू तालय् थाइसा झिंप्यंगूगु मात्रातक थाना वयाच्वंगु दु। गथे कि: ताल च्वः, जति, प्रताल, पलेमां, लवंता, अस्तरा व गह्र ।

थुकथं च्वय् बियागु तालय् बाजं थायेगु सुरु यायेत द्यः ल्हायेगु, स्वयम्भू गलय् थायेगु स्वयम्भूया त्वाथलय् थायेगु, लँय् थायेगु, ताँय् थायेगु, द्यःचाःहिलेबलय् अले थाय्थासय् ग्वारा थायेगु याइ। ग्वाराया ताल थःथःगु कथं हे दयेका तःगु दइ। गथेकि असंया अन्नपूर्ण ग्वारा, न्यतया स्वेतकालि ग्वारा आदि ।

थुकथं संसारय् गनं मदुगु संस्कृति हना वयाच्वंपिं झी नेवाःतय् संगीतय् दुवालाः स्वयेबलय् झीगु नखःचखः, जात्रा, उत्सवय् थःपिनिगु हे थीथी मौलिक बाजं थानाः धार्मिक, सांस्कृतिक पर्व न्यायेका वयाच्वंगु दु। थ्व हे झ्वलय् नेवाःत मध्ये नं उदाय्, बरे, साय्मि, ज्यापु आदि जातिं गुंला लच्छि स्वयम्भुइ द्यइके वनेबलय् न्ह्यइपुक गुंला बाजं थाना वनेगु याना वयाच्वंगु दु। थथे गुंला बाजं थानाः स्वयम्भुइ द्यइके वनेगु चलन सलंसःदँ न्ह्यवंनिसें झी पुर्खापिंसं न्ह्याकावंगु खनेदु। थथे हे उदाय् समुदाय दुनेया असं तुलाधर, न्यत तुलाधर, ताम्राकार, कंसाकार, व सिख्राकार जातिं गुंला लच्छि व थीथी जात्रा पर्वय् अले विशेष ज्याझ्वलय् गुंला बाजं थायेगु ज्या न्ह्याका वयाच्वंगु दु। नेपाल सरकारं नेपालय् पर्यटक अप्वः दुकयाः पर्यटन विकास यायेगु निंतिं थुगुसी पर्यटन वर्ष-२०११ न्ह्याकाच्वंगु झी सकसिनं सिउगु हे खँ जुल। थुगु पर्यटन वर्ष-२०११ ताःलाकेत व झीगु नेवाः संस्कृति न्ह्यब्वयाः उकिया संरक्षण व सम्बर्द्धन यायेत पर्यटन वर्ष-२०११ या लसताय् येँ लाय्कू लागाया महाद्यः पार्वतीया दबुली उदाय् समाजया ग्वसालय् वइगु ञंलागाः ५ (वि.सं. २०६८ भाद्र ३१ गते) शनिवाः कुन्हु "गुंला बाजं ब्वज्या" याइगु जूगु दु। थुगु ब्वज्याय् गुंला बाजं थायेगु याना वयाच्वंगु न्यागू उदाय् समुदायं थीथी तालया गुंला बाजं व पँय्ताः ब्वज्या यायेत्यंगु दु। गथे कि असं बाजं गुथिपाखें बाँसुरीनापं च्वःतालय् सच्छिगः धाः थाइसा न्यत तुलाधर समितिपाखें धाः बाजनय् स्वेतकालि ग्वारा थाइ। अले ताम्राकार बाजं खलकं प्रतालय् भ्वाइलेननाप दंगः थाइ। अथे हे कसाः तःधं गुथिं अस्तरा तालय् कीबोर्डय् धाः थाइसा पँय्ताः पुइगु ज्या नं जुइ। अथे हे तेबहाः बाजं खलःपाखें धाः बाजनय् संगीनी ग्वारा न्ह्यब्वइ ।

थुकथं गुंला व विशेष पर्व, जात्रा, उत्सवय् जक थाइगु गुंला बाजं नेवाःतय्गु छगू मौलिक बाजं खः। गुकिं नेवाः म्हसीकाया प्रदर्शन यानाच्वंगु दु। झीगु सांस्कृतिक व सांगीतिक महत्वं जाःगु गुंला बाजंया परम्परायात दिपाः मबिसे न्ह्याका यंकेत थज्याःगु गुंला बाजं ब्वज्या जुयां तुं च्वनेमाः। थज्याःगु ब्वज्यां छखे झीगु नेवाः संस्कृतियात त्वःमफिक न्ह्याकाच्वनीसा मेखे नेवाः परम्परागत संगीत संरक्षणया लागि न्हूगु पुस्तायात हस्तान्तरण जुयाच्वनी। थुकथं थौं उदाय् समाजं "गुंला बाजं ब्वज्या" या ग्वसाः ग्वःगु धयागु हे सकल नेवाःत लिसें नेपाःया निंतिं हे गर्व यायेबहःगु ज्या खः। थुगु न्हापांगु सछिगः धाः बाजं थाइगु ऐतिहासिक "गुंला बाजं ब्वज्या" न्ह्यइपुक स्वयाः नेवाः संस्कृति न्ह्यब्वयादीपिंत हःपाः बियादीत सकल नेपाःमि दाजुकिजा, तताकेहेँपिंत इनाप यानाच्वना ।

More Stories Like this