सुरक्षा क्षेत्र व सेना समायोजन -२

केपी शर्मा

नेपाःया परिप्रेक्षय् सेना समायोजन प्रकृया न्ह्यःने यंकेवलय् समानता व सह अस्तित्वया आधारय् यायेगु उपयुक्त जुइ । छुं राजनीतिक दल माओवादी लडाकुयात नेपाली सेनाय् समायोजन यायेवलय् वैचारिक रुपं सुसज्जित लडाकुं सेनाय् विखण्डन हइगु ग्याःचिकु दुगुलिं माओवादी लडाकुयात नेपाली सेनाय् समायोजन यायेमज्यू धयागु तर्क वियाच्वंगु दु । तर नेपाली सेनाया इतिहास स्वयेगु खःसा थ्व सेना सामन्ती सोचं आःनं मुक्त मदु । राजसंख्याया अन्त्य लिपा थुकी छुं परिवर्तन वा हिउपाः खनेदु । अथ्यसां थ्व नागरिक सरकारया पूर्ण नियन्त्रणय् धाःसा आःनं वःगु मदुनि । दसिया निति नेपाली सेनाया विषययात कयाः निक्वः निक्वः तक्क निर्वाचित प्रधानमन्त्रीं राजिनामा वीमाःगु पाउँगु यथार्थ खः । दकले न्हापां २०५८ स तत्कालिन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालां व निक्वःगु पालय् २०६६ स प्रधानमन्त्री प्रचण्डं प्रधानमन्त्रीपदं राजिनामा वीमाःगु खः । थथ्य स्वयेवलय् निगू पक्षया सेना राजनीतिक विचारं प्रभावित खनेदु । तर थुकियात हल यायेत नेपाली सेनाया लोकतान्त्रिकरण व माओवादी सेनाया व्यवसायिकरण यायेगु जरुरी दु ।

सेना समायोजन यायेवलय् राजनीतिक दलतय्सं छुंनं छगू सेनायात मेगु सेनाय् ल्वाक छ्यायेगु व निगूलिं सेना विघटन यायेगु सोच दयेकल धाःसा उकिं सेनाया म्हसीका व अस्तित्व छुइगुलिं थथ्य यायेगुकथंया समायोजनं याकनं वा वुलुं युद्धयात ब्वनीगु ख्याच्व दइ । सेना समायोजन यायेवलय् उकिया मापदण्ड व समायोजनया विधियात निगुलिं पक्षं स्वामित्व ग्रहण याइगुकथं यायेमाः । दसिया नितिं माओवादी लडाकु व नेपाली सेनाया तहनाप मेल मजू । तह क्वछीवलय् वहे तहया सेना क्वय् वा च्वय् लात धाःसा वयागु वा मेगु सेनाया मनोवल क्वतुनी व आत्मसम्मानय् स्वयेगु यात व न्हापांगु चरणय् विद्रोही सेनाया फुक्क लडाकुतय्त राष्ट्रिय सेनाय् दुत कायेगु ज्या जुल । थुकिं निगुलिं सेनाया सह अस्तित्वयात स्वीकार यात व निखलःसिगु नं मनोवल उच्च जुल ।

अथ्यहे यानाः सेना समायोजन यायेवलय् आधारभूत अन्तराष्ट्रिय मापदण्ड पालना यायां विशिष्ट अवस्थाय् विशिष्ट मापदण्ड क्वछीगु जरुरी दु । थुपिं मापदण्ड देश व परिस्थितिकथं फरक फरक जुइफु । स्थापित न्हूगु मापदण्डं शक्ति सन्तुलन कायम यायेगुली ग्वाहालि जुइमाः, मेख्य निगुलिं सेनां शान्ति प्रकृयायात आत्मसात याइ । दसिया नितिं वुरुन्डीइ जूगु हुत् व तुत्सी जातिया गृहयुद्ध लिपा सेना समायोजन याःवलय् रक्षामन्त्री हुत् पाखे जुल, प्रधानसेनापति तुत्सीपाखे वा उकिया पाय्छि अःखः जुइगु प्रावधान तल व शक्तिसन्तुलन यात । अथ्यहे यानाः मोजाम्विकय् सन् १९९४ सं सुरु जूगु सेना समायोजनय् सेनाया कमान्ड निखलक पाखेंया छम्ह-छम्ह जनरलं मंकाः रुपं यायेगु यात व थुज्वःगु निगुलिं संरचना क्वंनिसें कायम यानाः संक्रमणकालिन कमान्डया व्यवस्था यात । थथ्य विश्वय् जूगु सेना समायोजनया मापदण्ड क्वछीवलय् राजनीतिक पार्टीं लचकता नालेगु याःगु खनेदु व थुकिं नेपाःया राजनीतिक दलं थःथःगु हठ त्वःताः न्हूगु मापदण्ड दयेकेत लचकता नाला काल धाःसा जक शान्ति प्रकृया न्ह्यःने वनेफु ।

सेना समायोजन चरणवद्ध रुपय् न्ह्यःने यंकाः अन्तिम इलय् वयाः जक निगुलिं सेनायात ल्वाकःबुकः यायेगु पाय्छि जुइ । दसिया नितिं सुरुइ शक्ति सन्तुलनया विषय पूवनेधुंकाः जक निगुलिं सेनाया प्रशिक्षण वीगु व प्रशिक्षण वीवलय् सुरुइ छगू सेनां मेगु सेनानाप गथ्य व्यवहार यायेगु व विपक्षी सेना गुज्वःगु पृष्ठभूमिं वःगु दु व वयागु अपेक्षा छु खः धयागु विषयलय् निगुलिं सेनायात प्रशिक्षण वीगु जरुरी जुइ । निगुलिं सेनायात आधुनिकरण यायेगु व्यागलं व्यागलं तालिम प्रतिष्ठान स्वनेगु व नापनापं ऐक्यवद्धता अभियान सञ्चालन यानाः निगुलिं सेनायात धुलित यायेगु ज्या नापनापं न्ह्यःने यंकेगु । अले नेपाःया सुरक्षा निति नं दयेकाः लागू यायेगु नं प्राथमिकता लिसें न्ह्यःने यंकेगु । सेना समायोजन यायेवलय् निगुलिं सेनायात पारस्परिक विधिइ आधारित जुयाः राजनीतिक दलतय्सं समायोजनया मोडालिटी व मापदण्ड क्वछीगु बांलाइ । थथ्य समग्रय् राजनीतिक दलतय्सं सह अस्तित्व व समानताया आधारय् सेना समायोजन यातधाःसा निखलःसिगु स्वामित्व ग्रहण जुइगुलिं शान्ति प्रकृया अःपुक्क तार्किक निष्कर्षय् थ्यनीगु खनेदु । नापं राजनीतिक दलतय्सं शान्ति प्रकृयायात वृहत योजना लिसें सम्वोधन यात धाःसा नेपालं याकनं सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिक व सुरक्षाया क्षेत्रय् तःधंगु सफलता कायेफु ।

More Stories Like this