सुरक्षा क्षेत्र व सेना समायोजन

केपी शर्मा

क्यानाडाया राजधानी ओटावाय् नेपाः लगायत सुडान, द. अपि|mका, वुरुन्डी, इन्डोनेशिया, कोलोम्विया, सेरालिवन, कोस्तिभो व आयरल्याण्डया सुरक्षा विशेषज्ञ व उगु विषयया अनुसन्धान कर्ताया अन्तराष्ट्रिय सम्मेलन जर्मनीया वर्गफ रिसर्च सेन्टर व क्यानाडाया इन्टरनेशनल डेभलपमेन्ट रिसर्च सेन्टरया संयुक्त आयोजनाय् हालै क्वचाःगु दु । सम्मेलनया उदेश्य सुरक्षा क्षेत्र सुधार लगायत समग्र शान्ति प्रकृयाय् जूगु प्रगति व थःथःगु अनुभव कालविल याःगु खः । उगु इलय् नेपालं प्रतिनिधित्व यानाः जित थःगु ज्यापौ -कार्यपत्र) न्ह्यब्वयेगु अवसर व्यूगु खः । थुकी खास यानाः द्वन्द्वरत देशया विद्रोही पक्षया सः व अनुभव कालविल यायां शान्ति प्रकृयाया झ्वलय् जूगु कमी कमजोरीया समीक्षा नापं याःगु खः ।

सम्मेलनं नेपाःया एकीकृत नेकपा माओवादीया ११.३, दक्षिण अपिकाया सुरक्षा क्षेत्र सुधार व कोस्तेभोया सुरक्षा क्षेत्र विकास थें अवधारणायात कयेच्यानाः डिविआर व सुरक्षा क्षेत्र सुधार )एसएसआर) य् अन्तरनिहित मगाः मचाःयात न्ह्यःने तयाः आः विश्वया छुंनं शान्ति प्रकृयायात तार्किक निष्कर्षय् थ्यंकेत सुरक्षा क्षेत्र रुपान्तरण -एसएसटी) हे उपयुक्त व समयसापेक्ष मोडेल दयेकेमाः धयागु धारणालिसें उगु विधियात राष्ट्रिय व अन्तराष्ट्रिय क्षेत्रय् बहस न्ह्याकेगु व निकट भविश्यय् उगु विषयलय् सफू प्रकाशन यायेगु निर्णय नापं यात । सुरक्षा क्षेत्र रुपान्तरणं विद्रोही लडाकु, शान्ति प्रकृयाय् दुहां वनेधुंकाः वयागु भौतिक व मनोवैज्ञानिक रुपान्तरण निसें सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिक व सुरक्षा क्षेत्रय् यायेगु रुपान्तरणयात थुइकी, थ्व छगू वृहत्त प्रकृया खः । थुकिं एसएसआरया थें रुपय् जक मखु सारय्हे रुपान्तरणया अपेक्षा तइ । थुगु प्रकृयां सुरक्षा व राजनीतिक मुद्दा निगुलिंयात व्यागलं व्यागलं मस्वसे छगूहे सिक्काया निगूगु पाटाया रुपय् व्याख्या याइ ।

नेपालय् नेपाली कांग्रेस लगायत छुं राजनीतिक दलं शान्ति प्रकृयायात निष्कर्षय् मथ्यंकेगु छगू ग्यानापूगु संकेत खः । नेपाली कांग्रेस लगायत छुं राजनीतिक पार्टीया नेतृत्वय् माओवादी लडाकुया ल्वाभः व्यवस्थापनयात प्राथमिकताय् तःगु दु । कांग्रेसं माओवादीयात ल्वाभः त्वःताः खुला राजनीतिइ वा धायेगु गलत मखु । तर गुगु प्रकृयायात गथ्य न्ह्यःने वनेगु धयागु विषयलय् जक विवाद जुइफु । कन्टेनरय् तयातःगु अथ्यहे ३२०० ल्वाभः महत्वपूर्ण मखु । वरु वयागु लडाकुयाके दुगु युद्ध मानसिकता ग्यानापुगु खँ खः । अथ्यहे यानाः आर्थिक अव्यवस्थितया कारणं जनताय् वःगु आक्रोश व वेरोजगारीं न्ह्यःने हःगु निराश मानसिकताया रुपान्तरण गथ्य यायेगु ? थ्व विषयलय् फुक्क राजनीतिक दलं विचाः यायेगु जरुरी दु । माओवादी लडाकु व नेपाली ल्याय्म्हतय्के दुगु वेरोजगारी आक्रोशयात समाधान यायेगु वारे इलय्हे विचाः यायेमफुत धाःसा कन्टेनरय् तयातःगु ल्वाभः नष्ट यायेगु वा कन्टेनरया ताःचा सरकारयात लःल्हायेगुया छुंहे अर्थ दइमखु । थुकिया तात्पर्य जुइ, फुक्क राजनीतिक दलतय्सं शान्ति प्रकृयाया छगू वृहत्त प्रकृया दुगु राजनीतिक आर्थिक, सामाजिक व सुरक्षाया विषययात नाप नापं यंकेगु वुद्धिमानी जुइ । विगतयात स्वयेगु खःसा माओवादीं शान्ति सम्झौताय् ल्हाःचिं तःवलय् सुरक्षा स्वयाः राजनीतिक मुद्दायात अप्वः प्राथमिकता व्यूगु खनेदु । थ्व वयागु वाध्यता खः वा उदारता धयागु विषयलय् मनन यायेगु जरुरी दु ।

माओवादी राजनीतिक व सुरक्षाया मुद्दायात छक्वलं हल यायेत स्वःगु दु । थ्व वयागु छगू सकारात्मक पक्ष खः, तर वं नं शान्ति प्रकृयाया वृहत्त पक्षयात कयेच्यानाः वनाच्वंगु मदु । राजनीति व सुरक्षा क्षेत्रयात छक्वलं सम्वोधन यायेगु खँ माओवादी स्वयाः शान्ति प्रकृयाप्रति अप्वः गम्भीर खनेदु धयागु खः । तर वं आर्थिक रुपान्तरणया पक्षयात ल्यूने तःगु खनेदु । थथ्य स्वयेवलय् माओवादी व मेमेगु राजनीतिक दलं शान्ति प्रकृयायात खण्डित रुपय् मखुसे छगू वृहत्त प्रकृयाया रुपय् थुइकेगु जरुरी दु । अथ्यहे यानाः सुरक्षा क्षेत्र रुपान्तरण -एसएसटीं) विद्रोही सेनायात शान्ति प्रकृयाय् वयेगु वं विघटन यानाः समाजय् पुनस्थापना यायेगु खँया विरोध याइ । थ्व माओवादीया डिडिआर अन्तर्गत थःगु लडाकुयात मयंकेगु निर्णयनाप मिलय् जु । समाजय् पुनस्र्थापना न्ह्यः विद्रोही सेनाया मनोवैज्ञानिक रुपान्तरण यायेगु कथंया ज्याझ्वः न्ह्याकेगु जरुरी दु, ताकि भविश्यय् राष्ट्रिय सेनाय् समायोजन वा समग्रय् पनस्र्थापना जुइगु नितिं सहज वातावरण जूवनी ।

विद्रोही लडाकुया आवश्यक सीप विकास यायां इपिं युद्धय् लिहां मवनेगु मानसिकता विकास यायेमाः धयागु मान्यता थुकिं तइ । थ्व पद्दत्ति थौं तक्कया संयुक्त राष्ट्र संघं छगू पक्षीय ढंगय् लादय् याःगु डिडिकार व एसएसआरया निर्देशकया विपक्षय् दनी । थुकिं सरकार व विद्रोही निगु पक्षया भावना कदर यायां शान्ति प्रकृयायात निगू पक्षं नं स्वामित्व ग्रहन यायेमाः धयागु मान्यताय् विश्वास तइ । विद्रोही सेना युद्धताकाय् जनतां तापाक्क मच्वनेगु व इमिगु समाजय् पुनस्र्थापना जुइत उलि इच्छुक खनेमदुलिं शान्ति प्रकृयायात न्ह्यःने यंकेत उगु विषययात थुकिया कर्तां गम्भीर पूर्वक सोचय् यायेमाः धयागु मान्यता तइ । थुकिया बांलाःगु प्रयोगया रुपय् नेपालया माओवादी लडाकुयात कायेफु । थ्व सेना वा पार्टी रुपान्तरणया थीथी चरणपार यानाः न्ह्याः वनाच्वंगु दु । दसिया नितिं वुलेटं व्यालेटय्, ल्वाभः युद्ध मैदानं कन्टेनरय् व लडाकुयात व्यूगु औपचारिक शिक्षा व अनौपचारिक तालिमया लिसें इमिसं काःगु मानव अधिकारनाप सम्वन्धित शिक्षा लाः । गुकिं यानाः लडाकुतय्त राष्ट्रिय सेनाय् समायोजन जुइत वा समाजय् पुनस्थापना जुइत सहज जुइगु खनेदु । थथ्य पूर्व लडाकुतय्त वीगु प्रशिक्षणं राज्यय् दुगु सुरक्षा सून्यता म्हो याइ धैगु मेख्य विद्रोही शक्ति तुरुन्त युद्धय् लिहांवनीगु खतरां वचय् याइ । तर पूर्व लडाकुयात संक्रमणकालिन इलय् ताःहाकःगु इलय्तक्क क्यान्टोमेन्टय् तयाः इमिके निराशा ब्वलनीगुलिं थुगु विषयलय् गम्भीरपूर्वक विचाः यायेगु जरुरी दु ।
...........कथंह

More Stories Like this