आयोगया मेगु रुप विज्ञ पुचः यायेगु कुतः

श्रीकृष्ण महर्जन

न्हूगु संविधान निर्माणया दकलय् महत्वपूर्णगु विषय राज्यया पुनर्संरचनाया विषयय् नेपाली कांग्रेसया केन्द्रीय कार्यसमिति दुने थौंकन्हय् बहस जुयाच्वंगु दु।
संघीयताया सवालय् विचार शुन्य पार्टी धकाः नेपाःया आदिवासी जनजातितय्सं धया वयाच्वंगु अवस्थाय् राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् गुकथं बहस जुयाच्वन थ्व छगू कथं बांलाःगु पक्ष खःसां बहस न्ह्यानाच्वंगु व कांग्रेसया नेतातय्सं धयाच्वंगु स्वयेबलय् अझ नं कांग्रेस राज्य पुनर्संरचनया विपक्षय् हे दुगु जकं मखुला धकाः न्ह्यसः तयाहःगु दु ।

विशेष यानाः अन्तरिम संविधान २०६३ या धारा १३८ स राज्य पुनर्संरचना यायेत राज्य पुनर्संरचना आयोग दयेकेगु धकाः तयातःगु खँ हे न्ह्यथनाः कांग्रेसं संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रस्तावयात छखे लाकेगु कुतः यानाच्वंगु खनेदु। गुगु इलय् राज्य पुनर्संरचना आयोग आवश्यकता दु उगु इलय् राज्य पुनर्संरचना आयोगया विषययात कयाः सहलह मब्याकेगु अले माःगु कथं भूमिका मम्हितेगु लिपा संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं छगू कथंया प्रस्ताव हये धुंकाः वहे आयोगया जक खँ न्ह्यथनाः न्हूगु संविधानया नितिं माःगु ज्या न्ह्याके हे मबीगु खेल कांग्रसया नेतातय्सं म्हितेगु यानाच्वंगु खनेदु।
राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् कांग्रेस दुने नकतिनि जक सहलहया विषय जूगु दु। संविधानसभाया चुनाव जूगु इलय् थःगु प्रस्ताव तकं महसे सुंक च्वनाच्वंगु पार्टी नेपाली कांग्रेसं आः वयाः वहे राज्य पुनर्संरचना आयोगया जक खँ ल्ह्वनाच्वंगुया मू कारण धइगु छगू कथं संविधानय् हे व्यवस्था यानातःगु नापं संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं तयार याःगु प्रस्तावयात तप्यंक अस्वीकार याये मछिनाः हे खः धकाः धाये फइगु अवस्था दु ।

कांग्रेस दुने लिपांगु इलय् वयाः प्रस्तावित नेवाः स्वायत्त प्रदेशयात राजधानी प्रदेश यायेगु नापं यानाः खुगू प्रदेशया प्रस्ताव हयाः गुकथं कांग्रेस दुने सहलह जुयाच्वंगु खः उकियात स्वयेबलय् पहिचान व सामर्थ्यया आधारय् राज्य पुनर्संरचना मयासे भूगोलया आधारय् जातीय अग्राधिकार व आत्मनिर्णयया अधिकार मदुगु कथंया प्रदेश दयेकेगु निंतिं कुतः यानाच्वंगु खः धकाः स्पष्ट हे जू। संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं तयार याःगु धइगु छगू कथं संविधानसभां हे तयार याःगु खः धइगु खँयात बेवास्ता यनाः अधिकार सम्पन्न राज्य पुनर्संरचना आयोग दयेकाः न्ह्याः वनेमाः धकाः कांग्रेसं बः बियाच्वंगु हे इलय् एकीकृत माओवादी व मधेसवादी दलतय्सं वर्तमान सरकार निर्माणया झ्वलय् आः राज्य पुनर्संरचना आयोगया औचित्य मंत धकाः सहमति यानाः न्ह्याः वनेवं कांग्रेसयात झन हे ज्या मछिना वःगु खः ।

अथे कांग्रेस नेतातय्सं लिपांगु इलय् वयाः राज्य पुनर्संरचना आयोग दयेकेगु मजूसां विज्ञतय्गु पुचः जूसां दयेकेमाः धयाहःगु खः। प्राविधिक पक्षयात स्वयेगु निंतिं व सुझाव बीगु ज्या यायेगु खःसा विज्ञतय्गु पुचः दयेकाः वनेगु ला बांलाइ धकाः बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्सं धया वयाच्वंगु आःया अवस्थाय् कांग्रेस नेतातय्सं धाःसा अन्तरिम संविधानयात हे संशोधन यानाः विज्ञतय्गु पुचः दयेकेगु धकाः खँ पित हयाच्वंगु दु। व विज्ञतय्गु पुचः धइगु छगू कथंया राज्य पुनर्संरचना आयोग थें हे जुइमाःगु अले उकिया कार्यक्षेत्र आयोगया थें हे यायेमाः धकाः बः बियाहःगु दु। उकिं विज्ञतय्गु पुचः दयेकूसां उकिया क्षेत्राधिकारया बारे कांग्रेस नेतातय्सं हानं कचमच याना हे च्वनीगु सम्भावना अप्वया वःगु दु ।

संविधानसभाया तःधंगु दलया ल्याखं स्वंगूगु थासय् लानाच्वंगु एमालें नं राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् थःगु आधिकारिक धारणा पित महयाच्वंगुलिं कांग्रेसतय्त राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् थःपिनिगु योजना लागू यायेगु ज्या न्ह्यब्वाकेत अःपुयाच्वंगु दु। एमाले नेतातय्सं ब्यागलं ब्यागलं कथंया खँ पित हयाच्वंगु दु। गुलिसिनं राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रस्तावयात हे स्वीकार यायेगु धयाच्वंगु दुसा गुलिसिनं ला उकियात गुगु नं हालतय् स्वीकार याये फइ मखु धकाः सार्वजनिक रुपं हे न्ववाना वयाच्वंगु दु। एमालेया नेतातय्सं अथे न्ववानाच्वंगुलिं नं कांग्रेसया नेतातय्त छगू कथं हःपाः जुयाच्वंगु खः धाःसां पाइ मखु ।

राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् विवाद कायम हे जुल वा कांग्रेसया नेतातय्सं धयाच्वंगु थें हे अन्तरिम संविधान संशोधन यानाः संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं तयार याःगु राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रस्तावयात हे हीके फइगु कथंया अधिकार बीत एकीकृत माओवादी, एमालेया नेतात तयार जुल धाःसा व तसकं घातक जुइ।
संविधानसभाय् दुथ्याःगु मूमू राजनीतिक दल एकीकृत माओवादी, नेपाली कांग्रेस, एमाले व मधेसवादी दलतय्गु दथुइ राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् सहमति याये मफयाः संविधानसभाया म्याद थप यायां वनेगु ज्या जुल वा राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् मौन च्वनाः संविधानया खाका हयेगु ज्या जुल धाःसा आदिवासी जनजाति नेतात जक मखु राज्यं बहिष्करणय् लाकातःपिं समुदायया नेता व कार्यकर्तातय्सं छु यायेगु धकाः आः हे बिचाः यानाः माःगु तयारी याना तयेमाःगु अवश्यकता दु ।

थुकथं कांग्रेसया योजना कथं राज्य पुनर्संरचनाया निंतिं राज्य पुनर्संरचना आयोगया थें हे ज्या यायेगु धकाः संविधान संशोधन यानाः विज्ञतय्गु पुचः दयेकल धाःसा राजनीतिक रुपं सचेत जूपिं नापं संविधानसभाय् दुथ्याःपिं आदिवासी जनजाति, मधेसी, मुस्मां लगायतया सभासद्तय्सं भूमिका म्हितेमालीगु अवस्था वयेफु धकाः नं सचेत जुइमाःगु अवस्था वःगु दु ।

More Stories Like this