न्हूगु सरकारया थीथी हाथ्या

कृष्ण प्रजापति

देशय् माओवादी जनसरकार प्रमुख जुइधुंकूम्ह डा. बाबुराम भट्टराई आः नेपाल सरकारया प्रमुख जुयादीगु दु। सरकार प्रमुख जूगुया नापनापं वय्कःया न्ह्यःने थीथी कथंया हाथ्यात नं दं वःगु दु। कन्हय् वा कंस हे संविधानसभाया म्याद थपे यानाः शान्ति व संविधानया ग्यारेन्टी यायेमाःगु वय्कःया जिम्मेवारी दु। पीनिदँ न्ह्यः देशय् हे दकलय् अप्वः ल्याः हयाः एसएलसी पास यानागु दिं व म्हिगः हाकनं प्रधानमन्त्री जुयाः देय्या हे प्रमुख कार्यकारी अधिकार प्राप्त याःगु दिंयात छक्वलं थःगु गौरव तायेकाः आः डा. भट्टराईया सरकारं म्हो इलय् नं यक्व ज्या पूवंकेमाःगु हाथ्या खने दयाच्वंगु दु। थुगुसी माओवादीयात एमालें साथ मजिउ। एमालेयात प्रधानमन्त्री दयेकेत माओवादीं हे साथ बिउगु खः। तर उगु गुणयात ल्वःमंकाः एमालें कांग्रेसया पँ लिउ वन। अथे खःसां माओवादीं थःपिनि स्पष्ट बहुमत क्यनां तुं त्वःतल ।

संघीय राज्य, संविधान निर्माण व शान्ति प्रक्रियाय् हे दकलय् तःधंगु हाथ्या खने दयाच्वंगु थ्व इलय् नेपाःया अधिकांश जाति जनजातितय्सं न्ह्यब्वयाच्वंगु थीथी मागयात न्हूगु सरकारं ध्यान तयाः समाधानया लँपुइ वनीगु खः कि मखु धइगु थौं मू चर्चाया विषय जूवःगु दु। झिदँ तक जनयुद्ध यानाः नं जनयुद्धया मर्मकथं ज्या याइगु खः कि मखु धकाः नं आः विचाः यायेमाःगु स्थिति ब्वलनावःगु दु। ताः ई न्ह्यःनिसें देशय् झिंप्यंगू गणराज्य दयेकेगु धकाः वयाच्वंगु प्रस्तावयात थ्व इलय् नेपाली कांग्रेसं आयोग दयेकाः ज्या यायेमाः धकाः माग यानाच्वंगु दु। अझ धुलमुले बिचाः यानाच्वंपिं एमाले व नेपाली कांग्रेस प्रतिपक्षीइ वनेधुंकूगुलिं नं संविधान दयेकेत असहमति प्वंकीगु व संविधानय् संघीय राज्यया स्पष्ट खँ तये मफइगु जकं खःला धकाः शंका जुयाच्वंगु दु। उकिं नं न्हूगु सरकारयात संविधान निर्माण व शान्ति प्रक्रियायात तार्किक निष्कर्षय् थ्यंके फइगु खःकि मखु धइगु हाथ्या ब्वलनाच्वंगु दु ।

निगू निगू जातियात छगू छगू प्रान्त बीगु व न्ह्याबलें निगू जातिया दथुइ ल्वापु हे जक पिथनाच्वनेगु रणनीति नं नेपाली कांग्रेसं काःगु शंका जुयाच्वंगु दु। मखुसा छाय् नेवाः राज्य नापं तामाङ राज्य ल्वाकछ्यानाः राज्य विभाजन यायेगु खँ पितहइ? वास्तवय् संघीयतां देश कमजोर याइगु मखुसें बल्लाकीगु खः। थःगु थासय् थःपिंसं हे शासन याये खनीगु थेंज्याःगु संघीय राज्यया मूलमन्त्र हे गलत धाइपिं सुं दत धाःसा उमित अबुझ धायेगु बाहेक मेगु शब्द झीके मदु। आः संविधान इलय् दयेकेगु हे मू हाथ्या जुयाच्वंगु दु। उकिया लागिं हे राज्यया बाँडफाँड गुकथं यायेमाली धइगु बहसया आवश्यकता दु। नापं शान्ति प्रक्रियाय् वनेगु खःसा सेना समायोजन वा उमित उचित व्यवस्था सरकारं याना बीमाः। थथे यायेत नं आः सेना समायोजनया लागिं तःधंगु पहल यानाच्वंगु माओवादी हे सरकारय् वये धुकूगु दु। थ्व दकलय् बांलाःगु सेना समायोजन यायेफइगु अवस्था खः। थ्व अवस्थाया सदुपयोग याये हे माः ।

निरंकुश राजतन्त्र विरुद्ध शान्तिपूर्ण जनक्रान्ति याःगु एमाले व नेपाली कांग्रेस प्रतिपक्षी लायेधुंकूगु अवस्थाय् नं शान्ति प्रक्रियां निरन्तरता काये मफुत धाःसा डा. भट्टराई सरकार नं असफल जुइ। स्वलां संविधान दयेकाः जारी यायेगु प्रतिवद्धता क्यं थें ज्या नं यानाः क्यने फत धाःसा देशय् न्हूगु निर्वाचनया लुखा चालाः छगू हद तक देशय् वःगु गणतन्त्र संस्थागत जूवनी। अथे जुयाः नं वर्तमान सरकार समक्ष खालि मन्त्रीत यक्व तयेगु वा पार्टीतय्त लय्तायेकेगु स्वयां नेपाली जनतां ताः ई न्ह्यवंनिसें सासः हे दिनाः माग यानाच्वंगु शान्ति, सुव्यवस्था व न्हूगु संविधानयात पूवंकेगुपाखे ध्यान तयेमाः। आः देशय् माओवादीं हे न्हापा माग यानाच्वं थें आत्मनिर्णय सहितया संघीय राज्यया माग न्ह्यःने वयाच्वंगु दु। सरकारय् दुथ्याःपिं मेगु राजनीतिक दलतय् माग नं अज्याःगु हे खः। मधेसवादीतय्सं 'छगू मधेस एक प्रदेश' जुइमाः धयाच्वंगु दु। थीथी जनजातितय्सं जातीय स्वशासनया माग न्ह्यब्वयाच्वंगु दु। थ्व फुकसितं संवोधन यायेगु हाथ्या नं न्हूगु सरकारयात दु ।

द्वलंद्वःदँ न्ह्यवंनिसें नेपाःया दकलय् विकसित व समृद्ध जाति मध्ये नेवाः जाति नं खः। स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु माग नं नेवाः स्वायत्त राज्य खः। वर्तमान सरकारं नेवाः जातिया प्रतिनिधि कथं नेपाः राष्ट्रिय पार्टीया सभासद्या नं मत काःगु कारणं आः सरकारया दायित्व नेवाःतय् सः न्यनेगु नं जुइमाः। थनया वास्तुकला, राष्ट्रिय नसा, सांस्कृतिक धरोहरया गुलि महत्व दु नेवाःतय्त नेवाः राज्य बीमाःगु आवश्यकता नं उलि हे दु। नेवाःत ताः ई तक थ्व थासय् स्वतन्त्र राज्य सञ्चालन याये नं धुंकूपिं खः। अथे जुयाः नं आः हाकनं राज्य प्राप्तिया लागिं नेवाःतय्सं हि बाः वयेकेगुपाखे मखु बरु छुं भचा चःति हायेकेगुली हे कुतः यायेमाः। समृद्धिया लडाइँ ल्वायेत सदां तयार जुइपिं नेवाः जातियात हेपे यायेगु उचित नं मखु। झीगु संस्कृति झीगु जाति हे थन मंत धाःसा नेवाः राज्य वल धाःसां नं छुं मतलब दइ मखु। उकिं नेवाः राज्यया प्रमुख नेवाः हे जुइगु खँय् नं राजनीतिक पार्टीतय्सं ध्यान तयेमाः। राजनीतिक पार्टीतय्सं उकथंया हे व्यवस्था याना वनेमाः। नेवाःतय्त ह्ययेके थें जक थन नेवाः राज्य कायम यानाः खय् ब्रम्हूतय्गु हे जक बर्चश्व कायम जुइगु जुल धाःसा नेवाः राज्यया अर्थ दइ मखु ।

नेपाली कांग्रेसं थ्व मामलाय् थीथी पक्षलिसे सहलह यानाच्वंगु हे खः। अथे जुयाः नं राजनीतिक पार्टीत ग्वानाच्वंगु इलय् तमाम नेवाःतय्सं नेवाः राज्यया लागिं नं सः तये फयेकेमाल। मखुत धाःसा थ्व जाति सोझा जाति खः, थुमिसं छुं याये फइ मखु धइगु गलत सन्देश राजनीतिक पार्टीतय्थाय् वनेफु। ताःई न्ह्यः पृथ्वीनारायण शाहं हे थ्व थाय् त्याकूगु इलय् तक नं थः सांस्कृतिक रुपं पराजय स्वीकार यायेत बाध्य जुयाच्वंगु स्वनिगःया विकास, निर्माण व समृद्धि यायेगु ज्या तमाम नेवाःतय्सं हे जक याये फइ। अथे जुयाः नं थ्व देशया लागिं नेवाः राज्य थेंज्याःगु जातीय राज्य व स्वशासन कायम जुइमाःगु खः। अले हे जक थन वास्तविक अधिकार सुनिश्चित जुइगु नापं समृद्ध नेपाःया कल्पना साकार जुइ फइ। मखुसा म्हिगः गथे नेपाली जनतायात क्वँय् छकू क्यनाः नेपाली राजनीतिक नेतातय्सं व्यवहार यानाच्वंगु खः, आः नं अथेहे जनतायात झंगः लायेगु ज्या जक जूवनी। अधिकारं सम्पन्न यानाः नेपाः राष्ट्रया हे छगू अभिन्न अंग नेवाः राज्य वा नेवाःत खः धइगु खँय् उमित भ्याःभचा हे हेक्का मदया वनेफु। थ्वपाखें नेवाः आन्दोलनया न्ह्यलुवानिसें सकलें नेवाः जातिं नं ध्यान तयेमाःगु खनेदु ।

More Stories Like this