विदेशी दलालं बर्बाद याःगु देशत
डीआर खड्गी
बेरोजगारी, महंगी व भ्रष्टाचार विरुद्ध सतकय् कुहां वःगु जनताया हुलं स्वच्छाचारी शासकया जीवनय् भुखाय् ब्वल। ट्यूनिसिया व इजिप्टया शासकयात जनतां सत्तां च्युत यायेधुंकल। आः यमन, बहराइन, मोरोक्कोया शासकतय्त जक मखु सिरिया व लिबियाया शासकयात नं सत्ता च्युत यायेगु लागि जनसागर सतकय् कुहां वयाच्वंगु दु। स्वेच्छाचारी तानाशाह शासकया विरुद्धय् जूसां जातीय शोषण व दमनया विरुद्ध अरबया न्यागू-खुगू देशया जनता सडकय् कुहां वयाच्वंगु खः। यमनया राष्ट्रपति अलि अब्दुला सालेहया विरुद्धय् कुहां वयाच्वंपिं जनतां थ्व द्वपं बियाच्वंगु दु। राष्ट्रपति सालेहं ३० दँ सत्ताय् च्वनाः देश विकास मयायेगु जक मखु जनतायात अति शोषण यानाः देशया प्राकृतिक श्रोतया समाप्त यानाः विदेशी कम्पनीयात बिया वनाच्वंगुलिं देश कंगाल जुयाच्वंगु खः धाल। मेगु छगू आरोप राष्ट्रपति दयेकाः जनतायात पुस्तौं पुस्ता शोषण यानाच्वनेगु खः। यमनय् खुला न्ह्यवंनिसें राष्ट्रपतिया विरुद्धय् जनतां विद्रोह यानाच्वंगु दु। सुरु सुरुइ ला बिना हतियार जनता सतकय् कुहां वःगु खःसा यमन सरकारं दमन यात, जनता नं हतियार ज्वनाः सरकार विरुद्ध सडकय् कुहां वल। थौंकन्हय् यमनया विरुद्ध जक मखु छखे आदिवासी नेता शेख सडिग अमरया लडाकुत न्ह्यःने वनाच्वन, मेखे चरमपन्थी मुश्लिमत हतियार ज्वनाः यमन सरकारया विरुद्ध संघर्ष यानाच्वन। यमनय् राजधानी बाहेक मेमेगु थासय् राष्ट्रपतिया सेना कमजोर जुजुं वनाच्वंगु खनेदु। विद्रोहीतय्सं धमाधम कब्जा यायां राजधानी घेरे यायेगु रणनीति दयेकाः न्ह्यानाच्वंगु दु। यमनय् छखे संघर्ष तच्वयाच्वंगु खःसा मेखे अराजक पुचलं लुटपात यानाः जनताया सम्पत्ति हानी यानाच्वंगु दु। खुला तक सरकारी सेना व विद्रोही सेनाया दथुइ युद्ध जूसां नं युद्ध धाःसा क्वचाःगु मखु। तच्वयेक युद्ध याःगु हुनिं जनता झन�झन पीडित जुया वनाच्वंगु दु। यमनय् जुयाच्वंगु अराजक स्थिति खनाः जनता दिक्क जक जूगु मखु ग्याःचिकुं भुंकाच्वनेमाःगु अवस्था दु। छाय्धाःसा छम्ह तानाशाहया अन्त्य जूसां मेम्ह कट्टरपंथी मुश्लिम तानाशाहीया ल्हातय् सत्ता लाइ धकाः जनता थर्कमान जुयाच्वंगु दु ।
यमन राष्ट्रय् यक्व उथलपुथल जुइ धुंकल। न्हापा-न्हापा गबलें आदिवासी जनजातिं विद्रोह यानाः सत्ता कायेगु यानाच्वंगु खःसा गबलें कट्टरपन्थी मुश्लिमतय्सं सत्ता थःगु ल्हातय् कयाच्वन। उत्तर यमनय् अटोमन मुश्लिम साम्राज्यं यक्व दँ तक शासन यायेधुंकल। दक्षिण यमनय् धाःसा अंग्रेज साम्राज्यं शासन यानाच्वंगु खः। थ्व निगू साम्राज्य अटोमन मुश्लिम व अंग्रेज साम्राज्यया विरुद्ध आदिवासी जइदी पुचलं संघर्ष यानाच्वंगु खः। अटोमन मुश्लिम साम्राज्य लिपा आदिवासी जइदी पुचःया नेतातय्त सत्ता लःल्हानाः थःगु देश टर्की लिहां वन। दक्षिण यमनय् धाःसा अंग्रेज साम्राज्यं शासन यानाच्वन। अंग्रेजतय्सं शासन यानाच्वंगु कारण अंग्रेजतय्गु देशय् औद्योगिक क्रान्तिया लँपुइ वनाच्वंगुलिं कच्चा पदार्थ यक्व माःगुलिं यमनय् च्वनाच्वंगु खः। यमन, प्राकृतिक श्रोत सम्पत्तिया धनी देश खः। थ्व देशय् विशेष यानाः चिकं, ह्यंग्वाः, मार्बल, लुँ, वहः, ली इत्यादिया खानी दु। अंग्रेजतय्सं थ्व देशया सम्पत्ति यक्व लुटे यानाः थःगु देशय् यंकाच्वंगु दुसा मेखे प्राकृतिक सम्पत्ति उत्खनन् यानाः कच्चा पदार्थ नं थःगु देशय् यंकाच्वंगु खः। अंग्रेजी उपनिवेशपाखें मुक्त जुइगु लागि राष्ट्रपति सालेहया नं तःधंगु ल्हाः दु। अंग्रेज विरुद्ध ल्वायेगु लागि क्रान्तिकारी नेतातय्सं सोभियत संघया सहयोग व समर्थन कयाः अंग्रेजी उपनिवेशयात मुक्त यानाछ्वल। सन् १९६४ सालय् अंग्रेज थःगु देशय् लिहां वने न्ह्यः उत्तर व दक्षिण यमन विभाजन यात। सन् १९९० साल न्ह्यः उत्तर व दक्षिणया आदिवासी जनजाति व मुश्लिमया दथुइ जातीय युद्धं यक्व धनजनया नाश जुल। तःदँ तक जातीय युद्धया मारं यमन तसकं बर्बाद जूगुलिं राष्ट्रपति सालेहया कुतलं निगू यमनयात एकीकरण यायेत ताःलात। राष्ट्रपति सालेह इजिप्टया नेता नासिरया देशभक्ती भावनां प्रेरित जुयाः अंग्रेज विरुद्ध संघर्ष यानावःम्ह नेता खः। सुरु सुरुइ ला राष्ट्रपति सालेहं न्हून्हूगु योजना हयाः देश विकास यायेगु कुतः नं याःगु खः। तर ९० या दशकय् सोभियत संघ कुचा दल अले राष्ट्रपति सालेहया नीति नं हिल। अथे धयागु न्हापाया देशभक्तया भावना त्याग यानाः अमेरिकाया ईशाराय् प्याखं हू वन। राष्ट्रपति सालेहं अमेरिकायात लय्तायेकेत अमेरिकी सेनायात थःगु देशय् परेड म्हितकल। खुला न्ह्यवंनिसें जुयाच्वंगु आन्दोलन बारे अमेरिकां मानवअधिकार हनन जुल धकाः सः मतः। बरु अमेरिकी आन्दोलनकारीतय्त दमन याकेत साउदी अरब व संयुक्त इमिरेट्सया पुलिस तकं छ्वल। आः अमेरिकां छम्ह अमेरिकाभक्त नेतायात चीकाः मेम्ह नेता सत्ताय् छ्वयेगु कुतः यानाच्वंगु दु। गथे ट्यूनेसिया व इजिप्टया राष्ट्रपतियात जनतां चीका छ्वःसां अमेरिकाभक्त सेना जनरलतय्सं सत्ताय् टुक्रा राज्य चले याकातःगु खः ।
उत्तर अफ्रिकाय् स्वेच्छाचारी शासकया विरुद्ध जनतां विद्रोह याःसां सत्ता देशभक्त, सक्षम व विवेकी नेतातय्गु ल्हातय् मलात धाःसा हाकनं अप्रत्यक्ष रुपं दलालतय्गु ल्हातय् लाः वंगुलिं जनता झन पीडित जुयाच्वंगु खः। झीगु देशय् नं अथे हे जुयाच्वंगु दु। स्वेच्छाचारी शासक विरुद्ध जनता सतकय् कुहां वल। जनताया चाहना देशभक्त, सक्षम व विवेकी नेतातय्त सत्ताय् हयाः देशयात उन्नति व प्रगतिया लँय् यंकेगु खः। तर दुर्भाग्य, स्वक्वः तकया जनआन्दोलन ताःलाःसां विदेशी दलाल नेतातय्गु ल्हातय् सत्ता लानाः देश धाःसा बर्बाद जुयाच्वन ।
drkhadgi@gmail.com
More Stories Like this
जातीय संघीयताया खँय् नेमकिपाप्राडो, पाजेरो ब्वाकेगु ख्यः मखु
राष्ट्रपति प्रणाली बारे विवाद
नेवाःतय्त जागृत याइगु 'नेपाःमिया नुगः सः'
खँ स्वनिगःया