भाषिक दास मनोवृत्ति चीका छ्वयेमाः

नरेशवीर शाक्य

'सन्ध्या टाइम्स' न्हिपौया 'जिगु नं धायेगु दु' स्तम्भय् बाखंच्वमि मय्जु लोचनतारा तुलाधरया न्ह्यसः 'खँय् भासं ब्वनापौ छाय्?' धयागु जिज्ञासाया लिसः आः तक सुनां नं बीमाःगु आवश्यकता खंकाच्वंगु मदु। थ्व पौ छगू सामान्य खँ थें च्वंसां नेपालभाषाया साहित्य उत्थानया निंतिं मांभाषां जक साहित्य निर्माणय् तल्लिन जुयाच्वंम्ह छम्ह मय्जु च्वमिया थ्व जिज्ञासायात न्ह्यसःया रुपय् जक मखुसें नेपालभाषा साहित्य उत्थानयात थःत पानाच्वना धयाच्वंपिं मनूतय्गु प्रबृत्तियात कयाः थंगु न्ह्यसः कथं नं थुइकेमाःगु दु। जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठ मातृभाषां साहित्य निर्माण यायेमाः धका न्ह्यलुवाकथं न्ह्यानाच्वंम्ह छम्ह उज्वःम्ह ब्यक्तित्व खः गुम्हेसिगु योगदान आपालं भाषिक कार्यकर्ता व अधिकारकर्मी व साहित्यकारतय्सं प्रेरणा कायेगु याः। उज्वःपिं ब्यक्तित्वतय्गु नामय् छुं कथंया चलखेल जुइगु खःसा सकलें सचेत जुइमाःगु आवश्यकता दया हे च्वनी ।

जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठया बारे झीसं थथे न्यनातयागु दु कि वय्कलं मातृभाषां मच्वसे खस नेपाली भाषा जक च्वःगु जूसा वय्कःयात न्हापा हे राष्ट्रपाखें आपालं कथंया थीथी सम्मान व स्थान बीधुंकीगु खइ। तर देशय् थीथी भाय्यात दमन यानाः छगू जक भाय्यात प्रश्रय बीगु राज्य नीतिया विरोध यायेत थःगु मातृभाषां जक साहित्य रचना यायेगु व मेमेगु जातियातपिंत नं मातृभाषाया महत्वयात थुइकाः राज्यं यानाच्वंगु भाषिक दमनया विरुद्धय् जागरुक यायेगु ज्या यानां तुं च्वन। लिच्वः कथं जनता हे वय्कःयात 'जनकवि'या पदं सम्मान यात। वय्कः थेंज्याःम्ह ब्यक्तित्वया नेतृत्व नेपालभाषा ख्यलय् दयाच्वनीगु गर्वया खँ खः। उज्वःम्ह ब्यक्तित्वया सफू विमोचनया निंतिं खस नेपाली भाषाया ब्वनापौ इनेगु व ज्याझ्वःया सभापतित्व यानाच्वंम्ह मनुखं खँय् भाषां मन्तब्य बीगु धयागु नेपालभाषा अझं उत्पीडनं मुक्त मजूनि धइगु खँया हे छगू संकेत खः ।

राज्यं याना तःगु भाषिक दमन व असमान ब्यवहार अले स्वयम् नेवाः दुने नं भाषिक चेतनाया अभाव महसूस याकेगु निंतिं छगू इलय् खस भासं भ्वय्या ब्वना पौ वल धाःसा भ्वय् तकं मवनेगु ज्या भाषिक कार्यकर्तातय्सं याःगु खः। लिच्वः कथं उगु इलय् नेपालभाषां हे ब्वना पौ च्वयेगु चलन न्ह्यानावःगु खःसा आः ला नेपाल प्रचलित लिपिं समेत ब्वनापौ छापे यानाः इनेगु चलन समेत वयेधुंकूगु दु। थ्व सकारात्मक खँ खः। तर नेपालभाषां यायेमाःगु ज्याखँया गतिविधिनाप स्वानाच्वंगु छुं नं ज्याझ्वःया निंतिं खस भाषां ब्वनापौ च्वयेगु ज्या धाःसा आः तक गुगुं नं संघ संस्थां याःगु मदुनि। उकिसनं आः जनकवि दुर्गालालजुं च्वयादीगु सफूया प्रकाशक जुयाच्वंगु गणेशमान फाउण्डेशन छम्ह नेवाः नेताया हे नामं स्वनातःगु संस्था खः। अले वय्कः नेवाः सर्वोच्च नेता गणेशमान सिंह देय्या सकलें जाति, भाषायात समान अधिकार बीमाः धइगु प्रजातान्त्रिक बिचाःयाम्ह नेता नं खः। उगु संस्थाया नेतृत्व कयाच्वंम्ह सभासद नविन्द्रराज जोशी नेवाःतय्गु बाहुल्य दुगु क्षेत्रं त्यानावःम्ह जनप्रतिनिधि खः। संविधानसभाया चुनावया इलय् वय्कलं स्थानीय नेवाःतय्गु छेँय् छेँय् वनाः थः नं छम्ह नेवाः समाजय् हे ब्वलंम्ह नेवाः थेंज्याःम्ह हे मनू खः धकाः प्रचार भोट फ्वनादीगु खः। नेवाः व नेवाः भाय् प्रति वय्कःयाके मतिना नं दु धइगु खँ वय्कलं दुर्गालालजुया नेवाः भाय्या सफू प्रकाशन यानादीगुलिं नं सीदु। तर चुनाव लिपा थासय् थ्यनेधुंकाः थःगु अहम क्यनेकथं व थःगु भाषिक सर्वोच्चता क्यनेकथं वय्कलं खस भाषाया छ्यलाबुला याः जूगु धाःसा मेतां मखुसें संस्कारया कारणं हे जूगु अनुभव सकल नेवाःतय्सं याःगु दु। वय्कलं नेपालभाषाया सफू पिथनेत यानादीगु कुतःयात लसकुस यायेमाः। तर थज्याःगु ज्याया लिधंसाय् जुइगु छुं नं गलत नियतपाखें धाःसा सचेत नं जुइमाः ।

भाषिक आन्दोलन व अधिकार प्राप्तीया निंतिं जूगु ज्याय् भाषिककर्मीतय्के आपालं खायूगु चाकूगु अनुभव दु। भाषिक अधिकार आन्दोलनकर्मीत हे गनं निर्णायक थासय् थ्यन धाःसा थःपिंसं ल्ह्वना वयाच्वनागु भाषिक समान अधिकारया खँ ल्वःमनीगु वा भाषिक विभेदया ज्या जुइगु इलय् बल्लाक सः तये मफइगु आदि खने दयाच्वंगु दु। जनकवि दुर्गालाल थेंज्याःम्ह ब्यक्तित्वया कृति प्रकाशन याइगु संस्थाया कमी महसूस जुइ मखु। अझ दुर्गालाल श्रेष्ठया कृति प्रकाशन याये दइगु नं उगु प्रकाशनया निंतिं सम्मानया ख जुइ। तर अज्याःगु सम्मानया लिउने जिउताःछि मां भाषाया निंतिं आन्दोलित जुयाच्वंम्ह ब्यक्तित्वया कृति प्रकाशन यानाः खँय् भासं ब्वनापौ छापे यायेगु धयागु दुर्गालाल श्रेष्ठया ब्यक्तित्वय् घाः लाकेगु बाहेक मेता जुइ फइ मखु। थुकियात भाषिक अधिकारया आन्दोलनकारीतय्त हाथ्या बिउगु बाहेक मेकथं ब्याख्या याये फइगु थाय् मदु। नेपाःया थीथी मातृभाषायात छगू वर्ग व पुचलं न्ह्याबलें निगूगु दर्जाया भाय्कथं नालाच्वंगु अवचेतन मनया थ्व दसि खः। थ्व मनोवृतियात चीके मफुगु भाषा आन्दोलनया गम्भीरताय् ध्यान बी मफुगुया दसि नं खः ।

आः थ्व हे प्रकाशकं मेमेगु सफू पिथनेत कोष दयेकेगु खँ नं पिदनाच्वंगु दु। थुकिया जिम्मेवारी कायेत तयार जुयाच्वंपिं नं खने दयेधुंकूगु दु। आःया प्रकाशनय् नं हाकनं भाषिक दासताया हे सिलसिला न्ह्याइगु खःसा थुकी सकलें भाषिक अधिकारकर्मीतय्सं खबरदारी याये हे माः। छु नं लोभ प्रलोभनय् भाषिक दासतायात स्वीकार याये फइ मखु। सु मनू तंचाइ, उकिं थज्याःगु सार्वजनिक अभिब्यक्ति याये मजिउ धाइपिं नं दयेफु। तर वास्तविकता थ्व नं खः कि भाषाया नामय् न्ह्याम्हेस्यां न्ह्यागु याःसां मखंपहः याना बीगु ज्या आः याये मजिउ। भाषिक आन्दोलन व अधिकार प्राप्तीया निंतिं सकलें न्ह्यचिले हे माः ।

More Stories Like this