खिउँथाय् भौ मालेगु राजनीति

वदि्रनरसिंह केसी

पञ्चायतकालय् प्रतिवन्धित याःगु वर्तमान नेपाःया फुक्क धैथें पार्टीइ ला सन्धि स्वयाः विग्रहया ताःहाकःगु वाखं दु धाःसा खुलापनया अःपूगु इलय् स्थापित पार्टी दुने थुज्वःगु दशा झन गुलि गम्भीर जुइ ? तःधिकःम्ह पाजुया भांग्राया धोती चीधिकःम्ह पाजुया झन छु गति । थन एमाले दुनेया घात प्रतिघात व विरोधाभासयात छक्व स्वये । प्रतिवन्धया हे इलय् -२०३९) स तत्कालिन नेकपा मालेया संस्थापक मूछ्याञ्जे सिपी मैनालीयात झलनाथ खनालं पेस्टोल क्यनाः अपदस्त यात, मैनालीयात पार्टीया प्रवास कमिटीया इन्चार्ज दयेकाः देय् दुने च्वनेमदैगु सर्तय् मुग्लानय् ख्याना छ्वल व "अर्जुनदृष्टि" शिर्षकय् कविता च्वयाः "पारुहाङ" या छदम नामं नं म्हस्यूम्ह कमरेड जेएन मूछ्याञ्जे जुल ।

लिपा वनाः वहे मैनाली नाप लगय् जुयाः खनालं मदन भण्डारीया जनताया वहुदलीय जनवाद -जवज) या विरोध यात, जवज धयागु दक्षप्रजापतिया शरीरय् दुगुचिगु छ्यों तःथे खः । माओवादीइ थौं एक्काइसौं शताब्दीया जनवाद । धयाः करीव जवजयाहे लाइनय् वंम्ह डा. वावुराम भट्टराई अवले जवज धयागु क्वाःगु बरफ थें खः धयाः न्हिइकेगु विषय यानावःगु खः । थौं वहे खनाल जवजयात ईकथं उन्नत दयेकाः न्हूगु थासय् थ्यंकेगु पाफयाच्वंगु दु । जगतवहादुर वोगटीयात तत्कालिन राष्ट्रिय सभाया विद्रोही सदस्य दयेकाः संस्थापन पक्षया उम्मेदवारयात बुइकेत खनाल मैनाली गठवन्धनं पार्टीइ अनुशासन त्वाःथलेगु ज्याया परम्परा स्वनेगु ज्या यात ।

रुक्मांगद कटवालयात प्रधान सेनापतिं चीकेगु ज्याय् झलनाथं तत्कालिन प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालयात पुरा समर्थन याःगु खः तर लिपा चीके धुंकाः अवकाश रद्द याकेत खनालंहे १८ गू दलया नेतृत्वयायां राष्ट्रपतिया थाय् ज्ञापनपौ लःल्हानाः प्रधानमन्त्रीया निर्णय रद्द यायेत उक्सय् याःगु खः । थौं माओवादीया नायः पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डं धोकाया व्याजसहित त्यासा पुल धाइपिं निगु "पि|m स्टाइल" चर्चायात मखु धयागु आधार खनेमदु । नेपाली राजनीतिइ एमाले हे थुज्वःगु पार्टी खः, गुकिया रसायन विरोधाभासं जाः । माओवादी प्रतिया वइगु दृष्टिकोण न चरम विरोधाभासं वनय् जूगु दु ।

माओवादी युद्धय् दुवलय् एमालें उकियात स्वंगूगु चरणय् अध्ययन याःगु खः झलनाथ खनालया अध्यक्षताय् न्याम्ह सदस्यीय माओवादी समस्या अध्ययन कार्यदल, २०५३ सालय् सिपी मैनालीया संयोजकत्वय् मेगु कार्यदल गठन यानाः व लोकेन्द्र वहादुर वामदेव गठवन्धनया चाः माले सरकारया पालय् एमाले नेता प्रेमसिंह धामीया नेतृत्वय् सरकारी अध्ययन आयोग दयेकाः । २०५५ साल फागुनय् आम चुनावया ख्वालय् माओवादीं रुकुमया हारजङ नरसंहार मच्चय् यायेवं माओवादी व एमालेया दुश्मनी छक्वलं अप्वल । माओवादीं अवले एमाले गुटया प्रतिकृयावादीय् पतन, छगू सामान्य शल्यकृया शिर्षकर्षय् मि पिहांवःगु सफू पिकाल र लिसलय् एमालें वर्तमान नेपाःया माओवादी उग्रवामपन्थी राजनीति धयागु सफू पिकयाः इनाविल, गुकिया च्वमि खः झलनाथ खनाल । अवले तक्क एमालेया प्रवृत्ति माओवादीं पाखे अप्वः यासे अप्वः क्षति कांग्रेसयागु हे जुइमा धकाः चाहे जूगु खः ।

कांग्रेसया कार्यकर्ता स्याःवलय् वल्खुपाखे खुसियाली मानय् याइगु खः । थ्वहे प्रवृत्तिं निर्देशित जुयाः जुइ २०५५ सालय् तत्कालिन उपप्रधानमन्त्री, गृहमन्त्री व कांग्रेसी नेता रामचन्द्र पौडेलं रोल्पा थ्यंकाः माओवादीया चर्को विरोध याःवलय् एमालें रामचन्द्रयात "कम्युनिष्ट विरोधी कुसंस्कार क्यंगु" जक धालु मखु, माओवादीयात विरोध याःगु एमालें सह यायेमखु, माओवादी व एमालेया जात छगूहे खः, गोत्र जक पाः नाप धाःगु न्यँनेदु । माओवादी वा कांग्रेसप्रति जक मखु, थः दुनेनं एमालेया चारित्रिक पहिचान ताक परे तिवारी नत्र गोतामे खः । खुला राजनीतिइ थुकिया आगमन हिंसक, अराजक व विरोधा भासपूर्ण खः । अवले गवले एमालें सतक निसें सदन तक्क विरोध ज्याझ्वः घोषणा यात, अवले स्वतः खने दत, आः फुटपाथया वार व टेलिफोन क्याविनेट, सरकारी व संस्थानया गाडी, पेट्रोल पम्प, व्यक्तिया पसः आदि मदैगु जुल । विदेश वनेत जहाज गय्वं तत्कालिन एमालेया सः तायेदु, माक्र्सवादयात थौंया पूर्ण प्रजातन्त्रनाप मिलय् यानाः वनेत एमालेया संकल्प दु, ईचा मुगःया ह्याउँगु ध्वांय् व साइनवोर्ड ला ट्रेड नां जक मखुला , स्वदेश लिहां वयेधुनेवं वहे एमाले नेताया ख्वालय् खनेदत झीपिं कम्युनिष्ट खः, क्रान्तिं वयापिं खः, दुश्मनयात ६ इञ्च क्वपालाः झीगु शक्ति जूगु खः । झीसं थ्व वास्तविकतायात त्वतेगु धयागु धर्म त्वःता छाडा प्रवृत्ति खः .... ।

विरोधाभास व चाःतूगु चरित्र थौंया एमाले दुने चाः चाः हिलाच्वंगु दु । वंगु जेठ १७ गते एमालेया केन्दि्रय समितिया वैठकय् झलनाथया तसकं सत्तिम्ह व थःलाःम्ह एमालेया नेता सुरेन्द्र पाण्डे्र केपी ओली विरुद्ध गुण्डा संस्कृतियात हःपाः व्यूगु, अपराधीयात संरक्षण याःगु ठेक्का पत्ताय् कब्जा याःगु, भन्सार नाकां तस्करी याःकूगु, खनेमदयेक श्रोत संकलन यानाः पार्टीहित विरुद्ध प्रयोग याःगु मदन भण्डारी फाउन्डेशन, मदन भण्डारी स्पोर्टस व मेमेगु नामय् समानान्तर गतिविधि न्ह्याकूगु, गुटगत भेला याःगु, शंकास्पष्ट थासं आर्थिक श्रोत मुंकुगु ज्या यानाः पार्टी विरुद्ध गुटवन्दीया नितिं छ्वःगुथें या झिंछगू द्वपं विल । तर झलनाथया मेचया पेचकस लिहांवइगु जुइवं पाण्डें द्वपं लित कयाः आत्मालोचना यायेमाःगु जक मखु, ओलीयात संविधानसभा सदस्य दयेेकेत झलनाथं हे कुतः यायेत न्ह्यःने वयेमाःगु खः ।
२०५४ साल चैत्र २६ गते येँया खुल्लामञ्चय् एमाले विशाल जनसभायानाः ३०० भ्रष्टाचारीतय्गु नां सार्वजनिक यात, गुकी नेपाःया १ नम्वरया भ्रष्ट धकाः वामदेव गौतमयात तयातःगु खः । उकिया विरोधय् वामदेवं नं संस्थापन पक्षयात कुख्यात राष्ट्रघाती हुल धाःगु खः । थुमि निगू गुटं पार्टीयात कालान्तरय् छधिं छप्पँयात रहस्यपूर्ण जू । २०५१ सालय् इश्वर पोखरेलं वामदेवया विरुद्ध व्यूगु द्वपं १५ गू दु, छगू परम्पराया कडीया रुपय् खनेदु ।

एमालेया विरुद्ध वाजं थायेगु थ्व लेखया आज्जु मखु । नेपाःया राजनीति गुज्वःगु प्रवृत्ति व चरित्रया मनूतय्गु ल्हातय् छु धयागु उदाहरण जक थन न्ह्यब्वयागु खः । थ्व लोकतान्त्रिक गणतन्त्रय् मूल्यया राजनीतिया अर्थ नैतिकता, इमान्दारी व मर्यादाया राजनीति मखु, सत्तामुखी राजनीति मखु, सत्तामुखी राजनीतिया नितिं मनूया न्यायेमीगु रुपय् खनेदु । मुलधारय् फुक्क पार्टीइ एमालेया थें महामारीं संक्रमण याःगु दु । थुगु अर्थय् माओवादीया एमाले जुयाच्वंगु दु धकाः नेपाली कांग्रेसया प्रतिष्ठा विसर्जनया क्रम न्ह्यानाच्वंगु दु । थुज्वःगु परिस्थितिइ सहमति सहकार्य व एकता मालेगु धयागु खिउँ थाय् हाकुम्ह भौचा मालेगु ज्या खः । उकिं सहमति धयागु शब्द आदर्शवादी राजनीतिया अर्थ मखु, पार्टीतय्गु सत्ता स्वार्थयात व्यूगु जनतायात धों लायेगु आकर्षक ख्वापाः जू वंगु खः ।

राजतन्त्रात्मक कालय् कर्ताघर्ता पार्टीतहे थौं गणतन्त्रया मू खेलाडी जूवंगु दु । न्हूगु धयातःगु माओवादी नं थ्वहे कासाय् ला मदुला ? सत्ताया खेलय् व थुलि मग्न जुया लगय् जुयाच्वंगु दु कि वं न्ह्यःनेहःगु संविधानसभा थौं अनिर्णयावन्दि जुयाः विजोग अवस्थाय् लानाच्वंगु दु । धात्थेंला समाधानया श्रोत दइ धयागु विश्वास यानातःगु संविधानसभा हे थौं समस्याया मूहान जुयाच्वंगु दु । जन आन्दोलन लिपाया न्यादँ थुकिया देय् जनआन्दोलनकारी शक्तितय्गु परिक्षा कायेधुंकूगु दु । उकिं संविधानसभां फुक्क यायेफै तर संविधान वी मफूगु जूगु दु । माओवादी नेता नेत्रविक्रम चन्दं पाय्छिहे धयादिल संविधानसभा ला छगूकथं नपुंसक जुयाच्वंगु दु । उकिं संविधानसभाया मोहलय् अमूल्य ई व साधन सितिं मछ्वसे थुकिया लोकतान्त्रिक विकल्प मालेमाःगु थौंया आवश्यकता जूगु दु ।

More Stories Like this