न्हय्गू प्रदेश जिउ कि झिंप्यंगू?

सानुराजा शाक्य

संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना व शक्ति बाँडफाँड समितिया बहुमतं पारित याःगु १४ प्रदेशया राज्य पुनर्संरचना लागू जुल धाःसा नेपाःया लोकतन्त्र विरुद्ध जू वनी। उकिं राज्य पुनर्संरचना समितिं पास यानातःगु उगु १४ प्रदेश स्वीकार जुइ मखु। थ्व खँ नेपाःया प्रजातन्त्रया ठेकेदार थौंकन्हय् लोकतन्त्रया ठेक्का कयातयागु दावी याइगु पार्टी नेपाली कांग्रेसया नेतातसें न्ववाइगु अभिव्यक्ति खः। थुज्वःगु हे अभिव्यक्ति नकतिनि कांग्रेसया लोकप्रिय युवा नेता धाःम्ह गगन थापां बिउगु दु। नेपाली कांग्रेस केन्द्रीय कमिटीं राजधानी प्रदेश सहितया न्हय्गू प्रदेश दुगु राज्य पुनर्संरचनाया अवधारणा पारित यायेधुंकाः उम्ह नेतां थुज्वःगु अभिव्यक्ति बिउगु खः ।

राजनीतिक दलया नेतातसें थःगु अनुकुल जुल धाःसा जक उकियात लोकतन्त्रया परिभाषा दुने लाः, मखु धइगु खःसा व लोकतन्त्रया विरुद्ध जुइ धकाः न्ववाइगुलिं उमिगु 'डबल स्टार्ण्डड' क्यं। थःगु अनुकुल जुल धाःसा बहुमतया प्रधानमन्त्री लोकतन्त्रया अपूर्व अभ्यास जुल तर बहुमतया लिधंसाय् त्याःम्ह प्रधानमन्त्री थःगु अनुकुल मजुल धाःसा व लोकतन्त्रया विरुद्धय् प्रधानमन्त्री जूगु कथं काइगु। थुकथं हे राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् नं उकथंया हे प्रवृत्ति हावी जुयाच्वंगुलिं दलया नेतात राज्य पुनर्संरचना यायेत तयार मजुयाच्वंगु खः। संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिया बहुमतं पारित याःगु १४ प्रदेश सहितया अवधारणा लोकतन्त्रया विरुद्ध जुल तर अन अल्पमतय् लाःगु आः नेपाली कांग्रेसया अवधारणा नाप सतीगु न्हय्गू प्रदेश पास जूगु खःसा व लोकतन्त्रया नमूना जुइगु जुयाच्वन। गुकथं लोकतन्त्रया परिभाषायात थःथःगु कथं परिभाषित याः धइगुया लिपांगु नमूना खः गगन थापाया अभिव्यक्ति ।

नेपाली कांग्रेसं पितहःगु न्हय्गू प्रदेशया अवधारणाया आधार पहिचान व सामर्थ्य हे खः धकाः नेपाली कांग्रेसया नेतातसें धायेगु याः। तर पित हःगु न्हय्गू प्रदेशय् गुकथं पहिचानयात स्थापित यानातःगु दु धकाः पुष्टि याये फुगु मदु। अझ स्वनिगःयात राजधानी प्रदेशया रुपय् हःगु धइगु स्वनिगःया मू आदिवासी नेवाःतय् अस्तित्वयात तप्यंक अस्वीकार याःगु खः। गुगु खँया विरोध स्वयम् नेपाली कांग्रेसनाप लिक्क लाःगु नेवाः संगठन लोकतान्त्रिक नेवाः दबू व खलकं यायेधुंकल। नेपाःयात राज्य पुनर्संरचना यानाः संघीयताय् यंकेमाःगु मू कारण राज्यसंरचनां पिने लानाः इतिहासंनिसें लिउने लाकातःगु, दमन यानातःगु थीथी जाति भाषायात राज्य सत्ता तक पहुँच, प्रतिनिधित्व व पहिचान बीत खः। थ्व स्वता खँ थ्यंकेगु आधार प्रदेशत दयेकेबलय् गुकथं सिमांकन जुइ धइगु नं खः। प्रतिनिधित्व चुनाव प्रणालीइ लिधनाच्वनी। पहिचान प्रदेशया नामाकरणनिसें उगु प्रदेशय् लक्षित जातीय समुदायया बहुसंख्याय् दु कि मदु धइगु खँय् लिधनाच्वनी अले थ्व नितां खँ जुल धाःसा म्हिगः तक लिउने लाकातःगु समुदायया पहुँच राज्यय् तक थ्यनीगु प्रक्रिया न्ह्याइ।
नेपाली कांग्रेसं पितहःगु न्हय्गू प्रदेशय् थ्व स्वतां खँ पूवनीगु आधार मदु। न्हापां प्रदेशया नामाकरणं हे पहिचानयात अस्वीकार याइ। लक्षित जाति मस्वइगु जूगुलिं उगु प्रदेशय् ब्रम्हू क्षेत्रीतय् जक बहुमत जुयाः आदिवासी जनजाति व मधेसीत न्ह्यःने वइगु लँपु प्वाः तिना तइ। मिश्रित, क्षतिपूर्ति सहितया मिश्रित निर्वाचन प्रणाली ल्यःसां प्रादेशिक तहलय् खस ब्रम्हू क्षेत्रीतय् प्रतिनिधित्व अप्वयाः थीथी भाषाभाषी व जातीय समुदायया पक्षय् नीति दयेके फइ मखु। मेगु ला छु प्रादेशिक तहलय् खस नेपाली भाय् बाहेक मेमेगु मातृभाषायात मान्यता बीगु तकं याये फइ मखु। उकिं थुज्वःगु न्हय्गू प्रदेशया अवधारणां आदिवासी व जनजातितय् दकलय् अप्वः नां नं मदुगु, थाय् नं मदुगु व दां नं दयेके मफइगु अवस्थाय् थ्यंका बी गुगु वंगु २४० दँनिसें जारी जुयाच्वंगु दु। उकिं थुज्वःगु प्रस्तावत परिवर्तनया निंतिं मखुसे यथास्थितियात ल्यंका तयेत हःगुली शंका मदु ।

राज्यसत्ताय् हालीमुहाली यानाच्वंगु डोमिनेन्ट जातीय समुदायया हावीइ निरन्तरता वयेमा धयागु चाहना याइपिं फुक्क दलय् धया थें दु , म्हो व आपाः जक जुइ। उमिगु षडयन्त्र गुकथं थःगु डोमिनेशनयात निरन्तरता बियाच्वनेगु धइगु खँय् अप्वः ध्यान बियाच्वंगुलिं संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं हःगु १४ प्रदेशया अवधारणाया दकलय् अप्वः विरोध यानाच्वंगु खः। आदिवासी जनजातितय् माग व दावी कथं स्वयेगु खःसा संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं हःगु अवधारणाय् झिगू प्रतिशत माग नं पूवनीगु अवस्था मदु। तर अधिकारविहीन जुइगु राज्य पुनर्संरचनाया प्रस्ताव स्वयां संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं हःगु अवधारणा प्रगतिशील, परिवर्तनया अनुभूति बिउ ।

दकलय् अजूचायापुगु खँ थ्व खः कि न्हय्गू प्रदेशया प्रस्ताव हःपिसं प्रदेश निर्धारणया मू आधार पहिचान हे खः धकाः धायेगु याः तर पहिचानया प्रतिनिधित्व गुकथं जुइ धकाः क्यने फयाच्वंगु धाःसा मदु। पहिचानया निता खं प्रतिनिधित्व याके फइ, दकलय् न्हापां प्रदेशया नामाकरण पहिचानया लिधंसाय् यानाः पहिचानयात स्वीकार यानागु क्यने फइसा मेगु, पहिचान दुगु जातीय समुदायया भाषायात प्रादेशिक तह दुने कार्यान्वयन यायेत अःपुइगु कथं प्रदेशया सिमांकन जुल धाःसां नं उकियात स्वीकार याःगु जुइ। लक्षित जातीय समुदायया पहिचान यानाः फत्तिंफतले उगु लक्षित जातीय समुदायया बहुलता दइगु कथं प्रदेशया सिमांकन यायेबलय् जनसांख्यिक कथं बाहुल्यता खने दयाः प्रादेशिक तहलय् उमिगु प्रतिनिधित्व अप्वइ गुकिं यानाः उमिगु लक्षित जातीय समुदायया भाषा संस्कृतिनिसें आर्थिक उन्नति याये फइगु नीतित लागू यायेगु अनुकूलता दयाच्वनी ।

पहिचानया लिधंसा दयेकाः प्रदेश दयेकेबलय् नेपालय् दुगु सलंसः जातीय समुदाययात प्रदेशत गुकथं विभाजित जुइ धकाः न्ह्यसः तइ तर फुक्क जातीय समुदायया नांया पहिचान दुगु प्रदेशत दयेके फइ मखु वहे जुयाः प्रदेश तहलय् पहिचान बी मफइगु समुदाययात स्वायत्त क्षेत्र, संरक्षित्र क्षेत्रया अवधारणां कःघाइ ।

More Stories Like this