न्यकू जात्रानाप स्वापू दुगु इमादोंया स्वेत चीभाः

तारण शाक्य

न्यकू जात्रा यलया नांदंगु ऐतिहासिक सांस्कृतिक सम्पदा खः। यलय् आपालं नखःचखः, जात्रा, पर्व आदि दु। इलं म्हः थें अज्याःगु ऐतिहासिक, वैज्ञानिक जात्रा पर्वया अनुसन्धान यानाः गर्भय् सुलाच्वंगु तथ्यत पित हयेगु ज्या यानां तुं च्वनेमाःगु दु। थ्वहे सन्दर्भय् न्यकू जात्रालिसे स्वापू दुगु छगू प्रसंगयात थन दुवालाः स्वयेगु कुतः याये ।

गुणकारण्डव्यूह सुत्रया चैत्य पुङ्गवदानय् न्ह्यथनातः कथं शशिपटन धइगु देशय् जुजु सिंहकेतुं राज्य यानाच्वन। महारानी सुलक्षण देवी बुद्ध धर्मय् अति हे चित्त वंम्ह धर्मात्मा जुयाच्वन। जुजुया नित्य कर्म धाःसा न्हियान्हिथं जंगलय् वनाः शिकार यानाः जन्तु जनावर स्यायेगु जुयाच्वन। महारानी सुलक्षणं जुजुयात 'हिंसा कर्म त्वःति' धकाः न्ह्याबलें न्वाइगु तर जुजुं धाःसा लानिया खँ मन्यँसे निर्दोष जन्तु शिकार याना हे च्वन। इलं पियामच्वं, छन्हु जुजु कालगतिं मंत। लानि नं थः स्वामीया सतगतिया कामना यासें नापं सति वन ।

लिपाया जन्मय् सुलक्षण देवी छम्ह ब्राम्हण कूलय् जन्म काः वन। वहे ब्राम्हणया म्येय् गलय् छम्ह थुम्येय् नं जन्म जुल। ब्राम्हणया म्ह्याय्या नां रुपवती जुल। न्हिंन्हिं जंगलय् म्येय् झ्वः वँवं रुपवती ल्यासे जुया वल। रुप जायावः थें पुर्वजन्मया फलं दिव्य ज्ञानी जुयाः पुलांगु जन्मया खँ सिउम्ह जुयावल। उकिं वं म्येय् गलय् च्वंम्ह थुम्येय् थःहे पूर्व जन्मया भाःत जुजु सिंहकेतु खः धकाः सीकल। अलय् उम्ह थुम्येय्यात साप हे सुसाःकुसाः यानाः सेवा यानाच्वन। छन्हु न्हिथं थें वनय् झ्वयातःम्ह थुम्येय् अन वं थन वं मदयेक तन। मामां वंबलय् छथाय् हिंस्रक जन्तुतसें छम्ह जनावरयात नया तःगु खन। अन क्वँय् जक ल्यं दनि। लिपा न्यकू खंसेंलि व ला थःहे स्वामीयागु खः धकाः सीकाः विस्मात यात। अले जंगलया क्वसं च्वंगु खुसिइ लः कया हयाः उगु थाय् चोखो जुइक सिलाः खुसियागु फि हयाः छगः चीभाः दयेकल। चीभाया गर्भय् थुम्येय्यागु अस्तु स्वथनाः खवगु न्यकू छपु गजू छुनाः चीभाः पूवंकल। जवगु न्यकुलिं खुसिइ लः हयाः चीभाःयात अर्ग बियाः वहे न्यकू पुयाः त्रिरत्न शरण (बुद्ध, धर्म, संघ) धकाः नामोच्चारण यानाः अकालं सीम्ह थः स्वामीयागु जन्म जन्मान्तरया पाप कर्म हरण जुयाः थुगु जन्मय् वा मेगु जन्मय् मनुष्य जुयाः जन्मजन्मपतिं सुखं ह्वने दयेमा धकाः शुद्ध चित्तं संकल्प यानाः नित्य चीभाः सेवा यानाच्वन। लछि दुकुन्हु नित्य कर्म यानाच्वँच्वं हे अन छगू अजूचायापुगु हिउपाः वल। वन जंगल छगुलिं सुगन्धित व शोभायमान जुयाः नाना प्रकारया सुगन्धित स्वां ह्वयाः, झंगःपंक्षीत नं न्ह्याइपुगु सः पिकयाः आनन्दित जुया वल। थ्वहे इलय् सर्गः हे ह्वगनी थें च्वंक छगू सः थ्वया वल। दैवीय शक्ति प्रादुर्भाव जुल। निपुं न्यकू सुवर्णमय जुयावल। चीभालय् गजू छुनातःगु न्यकू आकाश मार्गय् विलिन जुयावन। रुपमतीया ल्हातिइ च्वंगु न्यकूया म्हुतुं छम्ह बांलाःम्ह मचाया उत्पत्ति जुल। मचा स्वस्वं हे बांलाःम्ह युवक जुयाः रुपवतीया न्ह्यःने दं वल। प्रतिब्रत धर्मया प्रभावं मनंतुना थें थुम्येय् मनूया रुपय् न्ह्यःने खनाः रुपवती प्रशन्न जुल। निम्हेसिनं थःपिं निम्हतिपू धकाः म्हसीकाः हानं नापं तुं जीवनयापन यात। उम्ह मिजं भद्रसिंह केतुया नामं प्रख्यात जुल। लिपा उगु देय्या जुजु हे भद्रसिंह केतुयात ल्ययाः सुखं तिपु जीवन हन ।

थथे सिंहकेतु जातकय् न्यकूया प्रतिभायात महत्व बियाः न्यकू पुयाः त्रिरत्न नामोच्चारण यासें चीभाः चाःहिलाः न्यकू जात्रा बोगि धकाः धायेगु याना वयाच्वंगु दु। थ्व बाखनय् उल्लेख जुयाच्वंगु चैत्यया अस्तित्व पुष्टि याये फत धाःसा सिंहकेतु जातक बाखंया नं सार दइ। यलय जुइगु मतयाःया सन्दर्भय् आपालं सत्यतथ्य वंशावली, शिलापत्र जक मखु मतयाःया तिथि, मिति तक नं माले माःगु दु ।

न्यकूया सन्दर्भ चीभाःनाप दुगु व चीभाःयात माला जुयागु झ्वलय् इमादोंया ह्याउँ चीभाः न्ह्यःने दं वल। व चीभाःया स्वापू सौबाहाया श्री जय मनोहर महाविहारलिसे दुगु खनेदत। थ्व विषयय् विहारया आजुपिं व त्वाःया बुद्धिजीवीपिंनाप अन्तर्क्रिया जूगु इलय् मतारपाखें ब्वयावःम्ह छम्ह इमा श्री जय मनोहर महाविहार दुगु थासय् जूवंगु जुल। व इमा स्वस्वं हे अनं तुं सिद्ध जुयावन। क्यना स्वःबलय् व इमा मखुसें द्यः हे इमाया रुप कयाः वःगु धकाः सीकाः उगु थासय् विहार निर्माण याःगु खँ वंशावलीइ धयातःगु दु। द्यः रुपी इमा मतारपाखें ब्वया वःगु जूगुलिं उखेपाखे स्वः वंगु इलय् अन चीभाः छगः खन। थुकथं चीभाः दुगु थासं ब्वयावःम्ह इमाया नामं उगु थाय्या इमादों जूगु खः धइगु धापू नं दु। नापं इमादोंया उगु चीभाःयात थौं तक नं कतिंपुन्हि कुन्हु चौछायाः पुज्यायेगु प्रथा वंगु च्यासःदँ न्ह्वंनिसें विहारपाखें निरन्तर रुपं याना वयाच्वंगु दु। अथे हे अन दुगु खुसिया दोभान (मनोहर व मतारया खुसि) पाखें दँय्दसं द्यः लाना हयाः विहारय् पुजा यायेगु प्रथा नं न्ह्यानाच्वंगु हे जुल। थथे इमादों चीभाःया नामं नां जाःगु चीभाःया निर्माण गर्भय् हे सुलाच्वंगु दु। च्यासःदँ न्ह्यवंनिसें विहारपाखें चीभाःयात महत्व बियाः संरक्षण जुया वःगु खनेदु। च्यासःदँ न्ह्यः वन जंगल दथुइ छगः चीभाः अथें लानाच्वंगु बारे कल्पना तकं याये मछिं।
च्वय् न्ह्यथनागु बाखंया स्वापू जंगलय् च्वंगु चीभाःनाप दुगु जुयाः व चीभाःया प्रसङ्ग न्यकू जात्रानाप साप हे मिले जूगु खने दत। च्यासः दँ न्ह्यः मतारया इमादों धाःगु थाय्या छक्वः कल्पना याये। पहाड, वन, जंगल, खुसि आदि। गुलिखे ऐतिहासिक तथ्यया सत्यता मालेगु सम्भव जुइ मखु। अथे धकाः उकियात वास्ता मयासे हाकुतिनाः छ्वयेगु नं उचित मखु । यलया वन जंगल दथुइ हाःनाः मदयेक लानाच्वंगु उगु चीभाः वहे रुपमतीं थः न्हापाया भाःत थुम्येय्यात पुनर्जीवन प्राप्त जुइमा धकाः दयेकूगु चीभाः हे खइ मखु धकाः गय् यानाः धायेगु?

न्हापा नागबहाःया हर्षराज शाक्य व नकबहीया नसिं खलःपाखें नं बराबर उगु चीभाःया जीर्णोद्धार याना वयाच्वंगु खः। वहे चीभानाप दुगु छगू ल्वहंपती २०१९ सालं इलाननिया हर्षवीर शाक्यं धर्मचित्त उत्पन्न जुयाः जीर्णोद्धार याःगु इलय् चीभाःया प्यखें च्वंगु बुद्ध मूर्तित यथावत तयाः न्हूगु बुद्ध मूर्तित स्वनाः सिमेन्टं बांलाक दयेकूगु व उकी ह्याउँगु रंग पानाः 'ह्याउँगु चीभाः'या रुप बिउगु जुल धकाः वय्कःया काय काजिरत्न शाक्यं कनादीगु दु। थौंकन्हय् उगु चीभाः तुयुगु रंग पानाः स्वेत चैत्यया रुपय् विकास जुजुं वनाच्वंगु दु। थ्व खँयात सिद्ध याये फत धाःसा सुलाच्वंगु नेवाः अलौकिकता नं बुलुहुँ न्ह्यलं चायेका हइ। थज्याःगु इलय् सम्बद्ध ख्यःया विज्ञ व बुद्धिजीवी वर्गं सचेत जुयाः पलाः न्ह्याका हये माःगु दु ।

More Stories Like this