नेवाः वस्ती विनाश याइगु मेगु विधेयक

नरेशवीर शाक्य

मुलुक थ्व इलय् थुज्वःगु संगीन व संवेदनशील स्थितिइ थ्यनाच्वंगु दु कि राज्य सत्ता, सरकार, राजनीतिक पार्टीया छगू तप्काया मनूत नेवाःतय्गु अस्तित्व, इमिगु इतिहास व सम्पदायात नष्ट यायेगु छगू बृहत योजना हे दयेकाः न्ह्यानाच्वंगु गुगु षडयन्त्र सफल जुल धाःसा नेवाःतय्गु अस्तित्व व सम्पदा न्ह्यालें न्ह्याबलेंया निंतिं हे ध्वस्त जुइगु सम्भावना दु। तर सुं नं नेवाः बुद्धिजीवी, सचेत नेवाःतय्गु ध्यान धाःसा थुखेपाखे वनाच्वंगु मदु। नेवाः अधिकार व राजनैतिक सचेतताया निंतिं सः तया वयाच्वंपिं मनूतय्त सकारात्मक मिखां स्वयेगु यानाच्वंगु मदु। मेखे आम नेवाःतय्गु ध्यान थुखे वने हे फयाच्वंगु मदु। अधिकारया निंतिं आन्दोलित जुयाच्वंपिं कार्यकर्तातय्सं आम नेवाःतय्त थुखेर आकर्षित हे याये फयाच्वंगु मदु। आम नेवाःतय्गु ध्यान थुखेर वने हे फयाच्वंगु मदु ।

नेपाःया मू आदिवासीतय्त राज्य सत्ताय् च्वंपिं छगू वर्गया मनूतय्सं न्ह्याबलें हे राज यायेगु सोच दयेका तःगु दु। स्वसःदं मयाक थनया आदिवासीतय्त भाषिक, जाति व धर्मया उत्पीडनय् लाकाः निगूगु दर्जाया नागरिक सरह ब्यवहार यानातःगु खः। थुकिया विरोधय् नेवाःतय्सं तःक्वः हे राजनीतिक प्रकृतिया आन्दोलनय् न्ह्याकाः सत्ता सरकारनाप ल्वानाः मुलुकय् राजनीतिक परिवर्तन हये धुनागु दु। नेवाः जुजुतय्त सत्तां पितछ्वःपिं शाह जुजुतय्गु शासनया हे अन्त यायेधुंकूगु दु। अय्नं नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु वा नेवाः कला सम्पदायात नष्ट यानाः थुमिगु नश्ल हे मदयेकेगु कुतः धाःसा सत्ताय् च्वनाच्वंपिं मनूतय्सं याना हे च्वंगु दनि ।

नेवाःत लिसे देय्या समग्र आदिवासी जनजातितय्गु विकास व उत्थानया निंतिं मुलुकय् एकतन्त्रीय शासन मखु संघीय शासन माः धयागु खँ सकसिनं स्वीकार यायेधुंकूगु दु। थ्व संघीयता मेमेपिं आदिवासी जनजातितय्त बीत राज्य तयार जुयाच्वंगु खनेदु तर नेवाःतय्त अज्यागु छुं नं अधिकार बीगु निंतिं थुपिं तयार जुयाच्वंगु खने मदु।
नेवाःतय्गु अस्तित्वयात प्यखेरं हमला जुयाच्वंगु आभास नेवाःतय्सं थुइके फयाच्वंगु मदु। राणा शासनया इलय् नेवाःतय्गु म्वायेगु आधार जुयाच्वंगु बुँयात राणाकरण यानाः दरबार दयेकेगु ज्या यात। पंचायतकालय् नेवाःतय्गु संगठनया मू थां जुयाच्वंगु गुथि नष्ट यायेगु निंतिं भूमिसुधार व गुठी संस्थान न्ह्यःने हयाः नेवाःतय्गु गुथि ब्यवस्थायात तहसनहस याना बिल। नेवाःतय्गु जग्गा व जमिनत विकासया नामय् सरकारीकरण यानाः थीथी कथंया निकायत गठन जुल। तर अज्याःगु थाय् आः वयाः व्यवसायिक प्रयोजनया निंतिं छ्यलेगु याना हयाच्वंगु खँय् नं नेवाःतय्सं विरोध प्वंके फयाच्वंगु मदु। जग्गा अधिकरण छगू उद्देश्यं यानाः मेगु प्रयोजनया निंतिं छ्यले दइ मखु धयागु सर्वोच्च अदालतया नजीर दयाः नं थुकी नेवाःतय्सं थौं तक नं ध्यान तये फयाच्वंगु मदु ।

नेवाःतय्गु स्वायत्त राज्य मबीगु निंतिं अनेक षडयन्त्र जुयाच्वंगु अनुभव सकसिनं यानाच्वंगु हे दु। थ्व नेवाःतय्त भविष्य तकं गालय् तया तयेगु षडयन्त्र खः। मेखे पिनें वयाः थन बसोवास याना वयाच्वंपिं मनूतय्सं स्वनिगः विकासया नामय् गबलें येँ, यल ख्वप स्वंगू लागायात छथासं तयाः 'मेट्रो सिटी' कथं विकसित यायेमाः धकाः धायेगु यानाच्वंगु दु। स्वनिगः लागा विकास व ब्यवस्थित यायेगु निंतिं बाहिरी चक्रपथ निर्माण व फास्ट ट्रयाकया खँ नं हयाच्वंगु दु। स्वयेबलय् थ्व विकासया खँ खःसां थुकिया मू आज्जु धयागु पिनें वइपिं मनूतय्त स्वनिगः दुने वसोवास याकेगु व थनया आदिवासी नेवाःतय्त झन हे अल्पसंख्याय् लाकाः थ्व लागाय् कायम जुयाच्वंगु नेवाःतय्गु बाहुल्यताया अन्त यायेगु हे खः ।

स्वनिगः दुने पिनें वःपिं मनूतय्गु वसोवास अत्यधिक जूगु कारणं थनया भौतिक संरचनाया पुरा अभाव सकसिनं वाःचायेका च्वंगु खः। पिनें वःपिं मनूत अप्वःगु कारणं थनया लःफय् दुषित जूगु, त्वनेगु लः धःया समस्या अप्वया वःगु, यातायात व फुटपाथ पसःया समस्या तच्वयावःगु खँय् शंका मदु। थुकियात नियन्त्रण यायेमाःगु आवश्यकतायात मखं पह यानाः ब्यवस्थापन यायेगु खँ जक हयाः थन मनूत दुकायेगु ज्या झन हे न्ह्याकाच्वंगु खः। थनया वस्ति विकासया नामय् पिनें वःपिं मनूत वसोवास याइगु थासय् जक विकासया बजेट फ्यानाः थनया मू वासिन्दातय्गु जीवन कष्टकर यानातःगु दु। येँ दुनेया मू वस्ति छगू वालय् निन्हु जक लः त्वनेगु वन्दोवस्त यानाः आः न्हू वस्ति न्हून्हूगु आयोजना विस्तारित यानाच्वंगु दु। आपूर्तिया न्हू व्यवस्थापन मजुसे न्हापांनिसें दयाच्वंगु श्रोत जक छ्यलेगु ज्यां थनया आदिवासीतय्त म्वायेत माःगु लः, फय्या तकं पिनेया मनूतय्सं लाका कयाच्वंगु खँयात थनया आदिवासी नेवाःतय्सं वाःचायेके फयाच्वंगु मदु ।

वर्तमान सरकारं आः हाकनं थनया वस्ति ब्यवस्थित यायेगु नामय् 'काठमाडौं उपत्यकाको शहरी विकास सम्वन्धमा ब्यवस्था गर्ने' धकाः विधयेक दयेकेगु कुतः हाकनं यानाहःगु दु। छगू इलय् नेवाःतय्सं स्वनिगः बन्द तक यानाः थज्याःगु विधयेक थनया आदिवासी जनतायात हितकर मजू धकाः खारेज याकेधुंकूगु विधेयक हाकनं भौतिक योजना तथा निर्माण मन्त्रालयं हयेगु कुतः धयागु नेवाःतय्त निरन्तर प्रहार यानाच्वनेगु नीतिया हे निरन्तरता खः। न्हापा हे खारेज जुइधुंकूगु विधेयक आः हाकनं हयेमाःगुया औचित्य थुइके फयाच्वंगु मदु थें थज्याःगु विधेयकया विरोध थनया आदिवासी नेवाःतय्सं नं निरन्तररुपं हे विरोध यायेमाःगु आवश्यकतायात वाःचायेके माःगु दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this