शिक्षा प्रणालीइ अग्रगामी व आमूल पुनर्संरचना आवश्यक

अनिष श्रेष्ठ
न्वकु, नेवाः विद्यार्थी दबू

झीगु देशय् लोकतन्त्र वयेधुंकूगु दु । तर, थनया शिक्षा प्रणाली अझ नं पुलांगु व परम्परागत स्वरुपय् हे दनी । शिक्षा प्रणालीं अझ नं लोकतन्त्रया अभ्यास यायेफुगु मदुनी । शिक्षा क्षेत्रय् थुकिया आभास जुइमफुगु धइगु अन दुने अझ नं सामन्तवाद व वया पछुवातय् जक पृष्ठपोषण जुयच्वंगु मू कारण खः । थ्व धइगु शिक्षा प्रणाली न्हापा गन खः आः नं अन हे दनी धइगु चिं खः ।

समावेशीय लोकतन्त्रय् फुक्कसिया थाय् दइ व अन समानुपातिक समावेशी संरचना नं दइ । तर थनया शिक्षा क्षेत्रय् उकिया प्रभाव मलासें तप्यंक मनपरीतन्त्र जक जुयाच्वंगु दु । सीमित पहुँचवालातय्सं जक शिक्षाया पूर्ण उपयोग यानाच्वंगुदुसाः मेपिं फुक्कं थुकिया कामचलाउ अर्ध शिक्षाय् हे चित्त बुझे यायेत बाध्य जुयाच्वंगु दु । थुकिया मू कारण धइगु शिक्षाय् राज्यया पूर्ण लगानी मदुगु व निजी क्षेत्रया याकःति राजकार्य यायेगु हे खः । निजी क्षेत्रया विशेषता धइगु सीमित सुविधा, तच्वःगु शुल्क व कामचलाउ शिक्षा खः । विशेषतः निजी क्षेत्रं छुं गुणस्तरया अनुभूति बिउसां नं व फुक्कसियां पहुँचय् मदुगुलिं हे शिक्षा वास्तवय् पूर्ण सार्थक जुइमफुगु खः । थ्व झ्वः आधारभूत शिक्षानिसें उच्च विश्वविद्यालय शिक्षा तक हावी जुयाच्वंगु दु ।

सर्वसुलभ शिक्षा, विद्यार्थी मैत्री शिक्षा वा नेपाःया वातावरण ल्वःगु ई सापेक्ष नापं वैज्ञानिक, व्यवहारिक व भिं जुइफुगु शिक्षा अझ नं मदुनी । झीगु थज्याःगु विकासशील देशय् आवश्यक जुइगु व साधारण मनूया छेँ तकं छ्यले जिउगु उपयोगी शिक्षाया विकास जूगु मदुनी । शिक्षाय् जीवन उपयोगी सीप तकं स्यनेगु यानाच्वंगु मदु । उकिं मुख्य रुपं शिक्षायात राज्यया मू दायित्व कथं कायेगु खँ हे मू खँ खः । थुकथं शिक्षाया मूल जिम्मेवारी राज्यं कायेधुंकाः लोकतान्त्रिक मूल्यमान्यता कथं भिंगु व बांलागु, नैतिकतावान व सरल मनू दयेकेगु पाठ्यक्रम विकास यानाः उकियात लागू यायेमाःगु आवश्यक्ता दु ।

औपचारिक शिक्षाया नापं विद्यार्थीया व्यक्तित्व विकास सम्बन्धी ज्याझ्वः तकं शिक्षाय् दुथ्याकेमाः । परीक्षा प्रणाली धइगु नं छगू अवधारणाय् आधारित खँ खः, तर शिक्षायात गुकथं नालाकायेगु धइगु खँ प्रमुख खः । शिक्षायात गुबले मनूया चेतना, संस्कार व संस्कृतिइ बृद्धि, मनूया श्रम-सीप नापं क्षमताया वृद्धिया साधनया कथं काइसाः परीक्षा प्रणाली नं स्वतः उकथं हे अनुकुल जुइ । अथेजूगुलिं परीक्षा व्यवस्थायात नं उकथं हे संरचना यानावनेमाःगु खनेदु । परीक्षाया अर्थ विश्वासनीयता, पारदर्शिता, स्वीकारोक्ति व लिच्वःया पूर्ण सफलता खः । परीक्षायात विद्यालय तहलय् डर व भयपूर्ण नापं उच्च तहया आतङ्क कथं नालाकायेगु विद्यमान अवस्थाया पूर्ण अन्त्य जुइमाःगु आवश्यक्ता जू । परीक्षायात भविष्यया जीवनया पथप्रदर्शक याइगु विधिया कथं विकास यायेमाः । परीक्षा मूल रुपय् विद्यार्थीया बौद्धिक क्षमताया वृद्धिया विकास जूगु खः धकाः मूल्याङ्कन यायेगु ज्या खः । उकिं घोके यानाः कण्ठ यायेगु व उकियात हे लुमंकाः स्मरण शक्ति गुलि बल्ला धकाः मापन यायेगु स्वयां नं उकिया धाथेंया विषयवस्तुयात गुकथं थुइकेगु, श्रम सीप उपयोग यायेफइ की फइमखु धइगु परीक्षण यायेत परीक्षा प्रणालीयात सरल यानायंकेमाः ।

आः थेंज्याःगु दच्छि तक अध्ययन यायेगु व उकियात स्वघौया दुने फुक्कं लिसः बिइगु ज्या तुरुन्त बन्द जुइमाः । दच्छितक ब्वंकूगु थुइकूगु व उकियात छ्यलीगु इलय् सफलताया निरन्तर मापन यानाः वास्तविक स्तरया सही मापन 'ग्रेडिङ सिस्टम' कथं निश्चित तह(A,B,C,D,F)या आधारय् विद्यार्थीया कार्यक्षमता जक परीक्षण यानाः सुं सफल जुइगु, सुं पूर्ण असफल जुइगु पुरातन विधि सामूल रुपं हिलाः न्हूगु आधुनिक विधिया विश्वस्तर प्रयोगयात नेपालं नं आः आत्मसात् याये आवश्यक दु । विद्यालय तहया शिक्षाय् आः जुयाच्वंगु अन्यौल अनावश्यक खः । थुकि व्यवस्थापन व स्पष्ट नीति निर्धारण नापं उकिया कार्यान्वयन यायेमाः ।

प्रवेशिका परीक्षायात झिदँ अधययन धकाः कायेगु व हानं उच्च माध्यमिक शिक्षा ब्वंकेगु नामय् १०+२या वर्तमान संरचनां निथि चरित्र क्यनाच्वंगु दु । थ्व निगूलिं अन्तराष्ट्रिय मान्यताया आधारय् विद्यालय स्तरया हे अध्ययन व शिक्षा खः । उकिं थज्याःगु माध्यमिक व उच्च माध्यमिक तहयात छगू हे तहलय् समान रुपं समायोजन यानाः विकास यायेमाः । नापं वर्तमान प्रवेशिका परीक्षायात नं कक्षा १२य् सञ्चालन यायेमाः व परीक्षा विधियात पूर्ण रुपान्तरण यानाः वैज्ञानिक रुपं प्रयोगात्मक यानाः यंकेमाः । आः ब्वंकीगु विषय व उकिया विषयवस्तुइ नं परिमार्जन व अनावश्यक बोझयात म्हो यानाः यंकेमाःगु आवश्यक्ता दु । थ्व फुक्कं ज्याझ्वःयात दुथ्याका विद्यालय क्षेत्र सुधार ज्याझ्वःयात राज्यं तुरुन्त लागू यानाः शिक्षाय् सुधार प्रक्रिया न्ह्याकाः यंकेमाःगु खनेदु ।

शिक्षाय् फुक्कसियां पहुँच स्थापित यायेगु नापं पाठ्यक्रम तकं समावेशी दयेकाः उकियात बहुभाषिक व बहुसांस्कृतिक परिवेश कथं विकास यायेमाः । उकिया सार धइगु मां भासय् आधारभूत तहनिसें हे ब्वंकेगु परम्परा विकास यानाः मस्त व विद्यार्थीत दथुइ सुरुनिसें हे उत्सुकता व चेतना प्रवाह यायेमाः । उच्च आदर्श व बिचाः दुगु जनशक्ति उत्पादन यायेत शिक्षा महत्वपूर्ण जुइफु । उच्च शिक्षा, अझ धाये विश्वविद्यालयया शिक्षायात आःया थें एकोहोरो मजूसें दोहोरो, अन्तक्रियात्मक, अन्तरसंवाद व सहज रुपं थुइकेफइगु शिक्षण विधियात ईया माग कथं वैज्ञानिक व सूचना प्रविधिइ आधारित जुयाः विकेन्द्रीय यानाः खुला व सहज दयेकेमाः ।

विद्यार्थीया चेतनास्तरया स्वापु शिक्षानाप दइगु जूगुलिं उच्च शिक्षा अप्व स्वयां अप्व खोजमूलक, सूचनामूलक, समसामयिक रुपं निर्माण यायेमाः । शिक्षा बन्द स्वयां नं थुकियात स्वतन्त्र रुपं परिभाषित यायेगु कथंया परिपाटी विकास यायेमाः । उच्च शिक्षायात नेपाःया न्हूगु व्यवस्था कथं संघीय आधारय् पुनर्संरचना व उगु हे आधारय् विश्वविद्यालय स्थापनाया व्यवस्था यानाः संघीय क्षेत्रया विशेषता कथं पाठ्यक्रम निर्माण वा हिलाः नियमित रुपय् समयसापेक्ष दयेकाच्वनेमाः ।

थुकिया नापं विकटताया आधारय् सुगम व सुलभ दयेकेत सूचना प्रविधिया तकं छ्यलाः दुरगामी शिक्षाया अवधारणा हयेमाःगु आवश्यक्ता दु । थुकिया नापं फुक्कसितं विश्लेषण यानाः धायेमाःसा मूल शिक्षा व्यवसायिक, उपयोगी व फुक्कसियां पहुँचय् दयेमाः । तर, आःया हे शिक्षा पद्धतिपाखें थुगु फुक्कं खँ उपलब्धि यायेत उलि सम्भव मदुगुलिं आःया शिक्षा पद्धतिनाप फुक्कसिया असहमति दु ।

थुकिया उचित सुधार, परिवर्तन, रुपान्तरण व उकियात धाथेंया दक्ष रोजगारमूलक जनशक्ति उत्पादन यायेगु कथं मंकाः संयन्त्र दयेकाः अग्रगामी व आमूल पुनर्संरचना यायेत राज्ययात आवश्यक दबाब बिइमाः । नापं थुकिया निंतिं झीसं नं जनचेतना ब्वलंकेगु, थ्व झीगु निंतिं झीगु सरोकार खः धइगु भावन ब्वलेंकेगु नापं न्हूगु पुस्ताया निंतिं शैक्षिक परिवर्तनय् आः फुक्कसिनं नेतृत्व व पूर्ण पहलकदमी भूमिका म्हितेमाःगु आवश्यक्ता दु ।

More Stories Like this