बौद्ध विहारयात समर्पण

माणिकरत्न शाक्य "मणीश"

आइतवाः यल पञ्चदान
शाक्यमुनि बुद्धं प्रतिपादन यानाबिज्याःगु बुद्धधर्मय् दानया विशेष स्थान दु। आमिष दान, अभय दान व धर्म दान कथं स्वंगू प्रकारया दानयात विशेष दान कथं कयातःगु दु। दानया माध्यमं हे मनय् दयाच्वंगु आशक्तिया भावनायात बुलहुँ बुलुहुँ मदयेका यंकी। महायान बुद्ध धर्म कथं दानयात पारमिता कथं कयातःगु दु, बोधिसत्वया चर्या याइम्हेसिनं सम्यक सम्बोधि ज्ञान प्राप्त यायेत दान पारमिता पूमवंकुसे मगाः। थुज्वःगु महत्वपूर्णगु दानया महिमायात वाःचायेकाः सकलसित दान भावनां अभिप्रेरित यायेगु लक्ष्य तयाः दयेकातःगु, परम्परां निसें न्ह्याना वयाच्वंगु, नेवा संस्कृति कथं ब्वलनाच्वंगु, छगू दानपर्व खः- यल पञ्चदान (पञ्जरां) ।

पञ्जरां पर्व स्वनिगःवासी सकल बौद्धपिनि तःजिगु नखः खः। थुगु पर्व येँ, ख्वपय् श्रावण कृष्ण त्रयोदशी कुन्हु हनीसा यलय् श्रावण शुक्ल अष्टमी कुन्हु हनीगु खः। थुगु दिं कुन्हु यलय् च्वंपिं श्रद्धालुधर्मचित्त दुपिं महानुभावपिंसं थःथःगु छेँय् दानशाला दयेकाः दान बीगु याइसा शाक्यभिक्षु व गुरु वज्राचार्यया कुलपुत्रपिंसं थाय्थासय् दान काः वनेगु याइ।
पञ्जरां बी छन्हु न्ह्यः पञ्जरां बीम्ह श्रद्धालु व्यक्तिं थःगु छेँय् निची यानाः दानशाला दयेकी। उगु दानशालाय् दीपंकर तथागत, शाक्यमुनिबुद्ध, बोधिसत्वपिनि पौभाः नापं दान बीगु वस्तु गथेकि वा, जाकि, छ्व, बूबः, दक्षिणा आदि नं ब्वयेगु याइ ।

यलय् याइगु परम्पराकथं पञ्जरांया दिं कुन्हु सुथय् दकलय् न्हापां थःथःपिनिगु गुरुजुपाखें बुद्धबोधिसत्व पुजा याकाः गुरुजुयात दान बी। अनं लिपा दान काःवइपिं शाक्यभिक्षु व गुरु वज्राचार्यपिंत दान बी। दान बीगु �वलय् न्हापां नसला कायेकी, अनं लिपा छसिकथं सिन्हः तिकेगु, जजंका क्वखायेकेगु, स्वां बी याइ। थ्व धुंकाः दानशालाय् ब्वयातःगु थीथी वस्तु दान बी। थथे बीबलय् बुद्ध, धर्म व संघया नामं स्वकः तक भिक्षापात्रय् दान बीगु चलन दु। दान काःवइपिं शाक्यभिक्षु व वज्राचार्यपिंसं दानं विभूषणं लोकय् दानं दुर्गति निवारणं दानगाथा ब्वनी। अन्तय् दातायात आशिर्वाद बियाः दान काःवःपिं लिहां वनी।
यल पञ्जरां श्रावण शुक्ल अष्टमी कुन्हु हे छाय् याना तल धइगु सन्दर्भय् थीथी जातक व अवदान बाखनय् थथे उल्लेख जुयाच्वंगु दु। कपिसावदान नांगु अवदानय् न्ह्यथनातः कथं दीपंकर तथागत भिक्षाटन वनाच्वंगु इलय् छकः किंशुक वनय् थ्यन। दीपंकर तथागतया करुणाया प्रभावं यानाः उगु बनय् वास यानाच्वंपिं माकःतय् नायः ज्ञानाकर धाःम्ह माकलं दानया भावना ब्वलनाः दीपंकर बुद्धयात कटहर दान यात। लिपा मेपिं माकःपिंसं नं कटहर दान यात। थुगु दीपंकर बुद्धयात कटहर दानयाःगु श्रावण शुक्ल अष्टमीया खुन्हु लाःगु जुयाच्वन ।

अथेहे छकः दीपंकर बुद्ध भूवनानन्द नगरय् दान काःवंगु इलय् धर्मश्री नां जुयाच्वंम्ह मचां धू छपासः बुद्धया पात्रय् दान बिया बिल। शुद्धगु चित्तं बिउगु उगु दान दक्वं अन्नय् परिणत जुल। धर्मश्री बालकं दान बिउगु दिं श्रावण शुक्ल अष्टमी खुन्हु हे लाःगु जुयाच्वन ।

सर्वानन्द नृप जातकय् उल्लेख जू कथं दीपावती नगरया जुजु सर्वानन्दं दीपंकर तथागतयात भिक्षाटन बीत भब्यरुपं दानशाला दयेकाः दान बीगु ब्यवस्था यात। दान काः बिज्याःम्ह दीपंकर तथागत न्हापां जुजु सर्वानन्दया थाय् दान काः मवंसें वहे नगरयाम्ह लक्ष्मी थकुंयाथाय् दान काः बिज्यात। थुकिया कारण छु खः धकाः न्यंबलय् जुजुं बिउगु दान थम्हं मेहनत यानाः कमे याना मतःगु तर लक्ष्मी थकुं बिउगु दान थःगु परिश्रमं कमे याना तःगुलिं वयागु दानया महत्व दु धाःगुलिं जुजुं नं हाकनं परिश्रमपूर्वक धन कमे यानाः दान बिल। सर्वानन्द जुजुं दान बिउगु दिं नं श्रावण शुक्ल अष्टमी कुन्हु हे खः ।

थुकथं दीपंकर तथागतयात किंशुक बनय् ज्ञानाकर माकलं दान बिउगु, लक्ष्मी थकुं व सर्वानन्द जुजुं दीपावती नगरय् दान बिउगु श्रावण शुक्ल अष्टमी जूगुलिं थुकिया हे लुमंति कथं श्रावण शुक्ल अष्टमीयात महत्वपूर्णगु दिं भाःपियाः यल पञ्जरां पर्व न्यायेका वयाच्वंगु खः धयातःगु दु।
ऐतिहासिक दृष्टिकोणं स्वयेबलय् नं श्रावण शुक्ल अष्टमी कुन्हु हे यलय् पञ्जरां बियावंगु दसुत यक्व खनेदु। ने.सं. ६४५ श्रावण शुक्ल अष्टमी कुन्हु भाष्करवर्ण महाविहार न्याखाचोकया दानपति हर्षसिंह दीपंकर तथागतया प्रतिमा दयेकाः सर्वसंघयात दान बिउगु खँ उल्लेख दु। ने.सं. ६५४ श्रावण शुक्ल अष्टमी कुन्हु यितिलन्हे विहार अथवा इल्हने च्वंम्ह स्थवीर नायःया जहान हेरलक्ष्मी नं आर्यसंघयात पिण्डपात्र दान याःगु जुल। अथेहे नागबहाया दानपति उल्हासिंहं नं ने.सं. ६७० स श्रावण शुक्ल अष्टमीया दिं कुन्हु हे विशेष कथं पञ्जरां न्यायेकूगु खँ अभिलेखय् उल्लेख जुयाच्वंगु दु ।

थ्व बाहेक नं जुजु श्रीनिवास मल्लया इलय् ने.सं ७८७ स ओकुबहाःया जोधाजु शाक्यवंशं दीपंकर द्यःया मूर्ति दयेकाः पञ्जरा बिउगु व ने.सं. ८१७ स ओकुबहाः यतालिविया दानपति रत्नमुनिजुं दीपंकर तथागतया मूर्ति स्थापना यानाः आर्यसंघ नापं यलया जुजु योगनरेन्द्र मल्ल व येँया जुजु भूपालेन्द्र मल्लयात समेत सःताः श्रावण शुक्ल अष्टमी कुन्हु दान बिउगु जुल। अथे हे यशोधर महाविहार बुबहाया दानपति न्हल्छे व मिल्हम निम्ह दाजुकिजां ने.सं. ८९५ श्रावण शुक्ल अष्टमीया दिं कुन्हु विशेष कथं पञ्जरां बिउगु खँ नं उल्लेखनीय जू। थुपिं ऐतिहासिक दसुतपाखें नं यलय् विशेष कथं पञ्जरां श्रावण शुक्ल अष्टमी कुन्हु हे याना वयाच्वंगु सीदु ।

यल पञ्जरां पर्व धार्मिक तथा सामाजिक दृष्टिकोणं नं महत्वपूर्णगु पर्व खः। थ्व छगू नेवाः संस्कृतिया रुपय् न्ह्याना वयाच्वंगु नेवाःतय्गु छगू म्हसीका खः, छगू जीवन्त संस्कृति खः। थुगु पर्वपाखें नं सकल नेवाःतय्गु प्रतिनिधित्व यानाच्वंगु दु। थ्व पर्वया थौ सिबं झिदँ न्ह्यःयागु परिवेशयात स्वत धाःसा पञ्जरां काःवनीपिं धइपिं मस्त व बुरापिं जक जूवने धुंकूगु खः। थुज्वःगु परिस्थितिइ नेपाल परम्परागत बौद्ध धर्म संघया दुजःपिनिगु सक्रियताय् शाक्यभिक्षु वज्राचार्यपिंत निमन्त्रणा यानाः सामूहिक पञ्जरां काःवनेगु ज्याझ्वः न्ह्याका पञ्जरां पर्वयात हाकनं गतिशील यायेगुली थुगु संघपाखें महत्वपूर्णगु भूमिका म्हितल धाःसां नं उलि पाइ थें मच्वं ।

झी नेवाःतय्गु बिस्कं महत्वं जाःगु नखः म्वाका तयेगु मनंतुना दँय्दसं सामूहिक पञ्जरां काःवनेगु झ्वलय् थुगु दँय् नेपाल परम्परागत बौद्ध धर्म संघपाखें विशेष लक्ष्य ज्वनाः पञ्जरां काःवनेगु ग्वसाः ग्वःगु दु। व लक्ष्य खः पञ्जरां पाखें प्राप्त जुइगु दान दक्वं लुम्बिनी नेवाः वास्तुशैली झल्के जुइगु वज्रयानी बौद्धविहार दयेकेत समर्पण यायेगु ।

नेपाः देय्या नां हे विश्वय् धस्वाकेत लिधंसा जुयाच्वंगु बुद्ध जन्मभूमि लुम्बिनीइ विश्वया थीथी देशया बौद्ध विहारत निर्माण जुइधुंकूगु दु। देशविदेशं वइपिं सुं नं ब्यक्तिपिं संसारया विभिन्न विहारया अवलोकन, अध्ययन तथा अनुसन्धान यायेमाःसा थौकन्हय् लुम्बिनी वनीगु जुइधुंकल । लुम्बिनी विश्वया दक्व धइथें बौद्ध देशया थःथःगु वास्तुशैली दुथ्याःगु विहारत अन दयेधुंकल तर नेपाःदेय्या थःगु हे मातृभूमि आःतक नं नेपाःया मौलिक वास्तुशैलीं युक्तगु विहार निर्माण जूगु मदुनि, नेपाःया मौलिक विहार वास्तुशैली छु खः धकाः क्यने फुगु नमूना लुम्बिनी आःतक नं निर्माण याये फुगु मदुनि। थ्व नेपाः देय् नापं झी सकल नेपाःमिपिनिगु निंतिं लज्जास्पदया खँ खः, सकसिगुं निंतिं दुर्भाग्यया खँ खः। अथे जूगुलिं थौंया परिस्थितिइ लुम्बिनी नेवाः वास्तुशैली झल्के जुइगु बज्रयानी बौद्ध विहारया निर्माण यायेमाःगु नितान्त आवश्यक जुइधुंकूगु दु। थ्वहे आवश्यकतायात वाःचायेकाः नेपाल परम्परागत बौद्ध धर्म संघपाखें लुम्बिनी नेवाः वास्तुशैली झल्के जुइगु वज्रयानी बौद्ध विहार दयेकेगु ताःतुंगु जुल ।

लुम्बिनी निर्माण जुइगु विहार पूर्ण नेवाः वास्तुशैली झल्के जुइगु, नेवाः वास्तुप्रविधि युक्तगु नापं बौद्धविहार वास्तुशास्त्र क्रियासंग्रह व क्रियासमुच्चय ग्रन्थया आधारय् जुइ। थुगु विहारय् बौद्धविहारय् यायेमाःगु क्रियाकलाप दक्व विधिवत संचालन जुइ। गुगु विहार नेवाः बुद्धधर्मयात विश्वय् म्हसीकेया निंतिं छगू आधार जूवनी। थुज्वःगु पवित्र धार्मिक उद्देश्य तयाः निर्माण यायेत्यंगु ज्यायात तिबः बीगु लक्ष्य तयाः थुगुसीया यल पञ्जरांपाखें प्राप्त जुइगु दक्व दान लुम्बिनी वज्रयानी बौद्ध विहार दयेकेत समर्पण यायेगु लक्ष्य तयाः थुगु संघपाखें पञ्जरां काःवनेत्यंगु जुल ।

थुगु पञ्जरां ज्याझ्वःस सकल शिक्षित, प्रतिष्ठित व सचेत श्रद्धेय गुरु वज्राचार्य व शाक्यभिक्षुपिं सहभागी जुयाः नेवाः बौद्ध बास्तुशैलीयात विश्वय् न्यंका यंकेगु लक्ष्ययात तिबः बियाबिज्यायेत इनाप यानाच्वना नापं श्रद्धालु सकलमहानुभावपिंत नं श्रद्धापूर्वक दान प्रदान यानाः पुण्य संचय याना बिज्यायेत नं अनुरोध यानाच्वना ।

(च्वमि नेपाल परम्परागत बौद्ध धर्म संघया महासचिव खः।)

More Stories Like this