राज्य पुनर्संरचना: संचार व मधेसवादी

श्रीकृष्ण महर्जन

शान्तिपूर्ण रुपं जूगु जनक्रान्तिया मूल भावना धइगु राज्यं बहिष्करणय् लाकातःपिं समुदाययात न्ह्यःने यंकेत इमिगु जाति,भाषा, संस्कृति नापं पहिचानया लिधंसाय् राज्य पुनर्संरचना यायेगु खः धकाः माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड व एमाले अध्यक्ष लिसें प्रम झलनाथ खनालं तःक्वःमछि हे सार्वजनिक रुपं धाये धुंकूगु दु। प्रचण्ड व झलनाथ जक मखु वय्कःपिंसं नेतृत्व यानाच्वंगु दल माओवादी व एमाले नेतातय्सं तकं राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् नेपाःया आदिवासी जनजाति, दलित, मुस्मां, मधेसी नापं राज्यं बहिस्करणय् लाकातःपिं समुदायया भावना कथं हे यायेगु जुइ धकाः धायेगु यानाच्वंगु दु ।

लिपांगु इलय् न्हूगु संविधान निर्माणया दकलय् विवादित विषय राज्यया पुनर्संरचना, निर्वाचन प्रणाली व शासकीय स्वरुप खः। थुकी नं दकलय् जटिल जुयाच्वंगु निर्वाचन प्रणाली व शासकीय स्वरुप नाप स्वानाच्वंगु व सकस्यां चिउताःया विषय जुयाच्वंगु धइगु राज्य पुनर्संरचना हे खः। संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना नापं राज्य शक्ति बाँडफाँट समितिं नेवाः स्वायत्त प्रदेश नापं १४ प्रदेशया प्रस्ताव पारित यासांनिसें हे राजनीतिक नेतातय् दथुइ कचमच सुरु जूगु जक मखु मूमू दल दुने अन्तर्विरोध समेत पिदंगु खः। मूमू स्वंगू दल माओवादी, एमाले व कांग्रेसया शीर्ष नेतातय्सं राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् सहमति ब्वलंके मफयेवं राज्य पुनर्संरचना आयोगया खँ पित हःगु खः। संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितियात सुझाव बीत अन्तरिम संविधानय् हे राज्य पुनर्संरचना आयोग दयेकेगु खँ उल्लेख दुसां अबलय् दलया नेतातय्सं उकिया आवश्यकता महसुस मयाः। राज्य पुनर्संरचना आयोग तत्कालिन अवस्थाय् मदयेकूगुया मू कारण अबलय् आदिवासी जनजाति नापं राज्यं बहिष्करणय् लाकातःगु समुदायया समस्यायात संवोधन यायेमाः धइगु आमधारणा दुगुलिं खः। यदि अबलय् आयोग दयेकूगु जूसा व आयोगं जाति, भाषा, संस्कृति व म्हसीकाया आधारय् हे राज्य पुनर्संरचना यायेमाः धइगु सुझाव बी धकाः ग्यानाः ब्रम्हूवादीतय्सं आयोगया खँ पित महःगु खः। अबलय् राज्य पुनर्संरचना आयोगया निंतिं सरकारं संयोजक छम्ह ल्यःगु नं खः तर नेतातय्सं उगु आयोग गठनयात पूरा हे ध्याकुनय् लाका छ्वत ।

राज्य पुनर्संरचना आयोग दयेके मफयेवं संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना नापं राज्य शक्ति बाँडफाँट समितिइ दुथ्याःपिं आदिवासी जनजाति, मुस्मां, दलित, मधेसी समुदायया सांसद्तय्त तःधंगु मेहनत व योगदानं राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् यक्व हे खँ सर्व सहमतिं अले छुं छुं खँ बहुमतं पारित यानाः प्रतिवेदन तयार याःगु खः। उगु प्रतिवेदन संविधानसभायात लःल्हाये धुनेवं ब्रम्हूवादीतय्सं उकिया विरोध सुरु यात। अले कांग्रेस व एमाले दुने च्वंपिं ब्रम्हूवादी नेतातय्सं राज्य पुनर्संरचना आयोग दयेकेमाल धकाः सः नं तया हल। अबलय्निसें निरन्तरु रुपं हे राष्ट्रियस्तरया संचार माध्यमय् कथित बुद्धिजीवीतय्सं राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रतिवेदनयात विरोध यायेगु नापं ब्रम्हूवादी नेतातय्त लिउनंे घ्वासा बीगु अभियान हे सुरु याना हल ।

राष्ट्रिय पत्रपत्रिकांनिसें टेलिभिजन व एफ एमतय्सं तकं मदिक्क हे राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रतिवेदनया विपक्षय् न्ववाइपिं नेता व तथाकथित बुद्धिजीवीतय् अन्तर्वार्ता व बिचाः पित बीगु यानाच्वंगुया कारण धइगु नेपाःया मूलधारया संचार माध्यम धाःपिं अप्वः यानाः ब्रम्हूवादी सोचयापिं जुयाच्वंगुलिं खः। संचार माध्यमय् लागानी याइपिं नं वहे एकात्मकवादी सोच दुपिं अले हिन्दू राज्यया पक्षधरत जुयाच्वंगु स्पष्ट सीदु ।

आः न्हूगु संविधान निर्माणया निंतिं लिपांगु इलय् थप याःगु म्याद नं लच्छि जक ल्यं दनिगु अवस्थाय् हाकनं छकः राज्य पुनर्संरचनाया विषययात कयाः संचार माध्यमय् बय्बय् जूगु दु। राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् आयोग हे दयेकाः जक ज्या यायेमाः धकाः अडान कयाच्वंगु नेपाली कांग्रेसं थःपिंनाप तसकं लिक्क लाःपिंनाप सत्ताया नितिं समिकरणय् न्ह्याबलें साथ बियाः वयाच्वंपिं धकाः नालातःपिं मधेसवादी दलया नेतातय्सं अडान काःगुलिं कांग्रेस नेतातय् कपाः स्याका बिउगु दु। थःपिंसं सोचे याना थें मजुसे मधेसी मोर्चां राज्य पुनर्संरचना आयोगया विरोध याःगुलिं कांग्रेसया कपाः स्याःगु खः। मधेसवादी दलया नेतातय्सं गुगु कथं राज्य पुनर्संरचना आयोगया खँ धइगु संघीयताया हे विरोधी खः धकाः ठहर यानाः उकियात स्वीकार याये फइ मखु धकाः अडान काल उकियात नेपाःया आदिवासी जनजाति, दलित, मधेसी, मुस्मां नापं राज्यं बहिष्करणय् लाकातःगु समुदायपाखें प्रशंसा यायेत बाध्य याना बिउगु खः। अझ छगू कथं धायेगु खःसा नेपालय् संघीयताया निंतिं मूल रुपं संघर्ष याःपिं छगू पक्ष मधेसीत खः। आः वयाः वहे मधेसीतय्सं यानाः हे राज्यं बहिष्करणय् लाकातःगु समुदायया भावना कथं राज्य पुनर्संरचना जुइगु सम्भावना ल्यनाच्वंगु दु धायेमाःगु अवस्था दु। लिपांगु इलय् मधेसीतय्सं राज्य पुनर्संरचना आयोगया विरोध याःगु बैठकय् माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड व एमाले अध्यक्ष नापं प्रधानमन्त्री झलनाथ खनालं आयोगया बारे कांग्रेस व मधेसवादी दलया दथुइ छु सहमति जुइ उकियात थःपिंसं स्वीकार यायेगु जुइ धकाः दथुइ गुगु च्वनादिल उकिं यानाः वय्कःपिं नेतातप्रति आदिवासी जनजाति नापं राज्यपाखें लिउने लाकातःगु समुदायपाखें न्ह्यसः थनीगु स्वाभाविक हे खः। वय्कःपिंसं छाय् थःपिनि धारणा मतःगु खः? यदि वय्कःपिंसं नं राज्यं बहिष्करणय् लाकातःपिं समुदायया भावना कथं थःपिनि अडान तयेगु ज्या यात धाःसा अवश्य नं कांग्रेसया नेतात न्हासं चुयाः वये मालीगु जुइ। उकिं एमाले व माओवादीया संघीयता पक्षधर नेतातय्सं थःथःगु दल दुने अझ नं दबाव बीमाःगु अवस्था दनि धकाः स्पष्ट याना बिउगु दु। संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना नापं राज्य शक्ति बाँडफाँटया निर्णय धइगु छगू कथं संविधानसभाया हे निर्णय खः। उगु निर्णययात हीकेगु खःसा संविधानसभां जक याये फइ। मनोनित जूगु आयोगं याये फइगु अवस्था मदु धकाः आदिवासी जनजाति नापं संघीयता पक्षधर मनूतय्सं जक मखु स्वयं उगु समितिया सांसद्तय्सं तकं धयाच्वंगु अवस्थाय् नं राज्य पुनर्संरचना आयोगया खँ पित हयाच्वंगु तसकं रहस्यमय जुयाच्वंगु दु। गनं आयोग दयेकाः राजनीतिक सहमतिया नामय् संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रतिवेदन हे हीकेगु कुतः जकं यायेत्यंगु मखु? थीथी दलय् दुथ्याःपिं संघीयता पक्षधर नेता कार्यकर्तातय्सं थःथःगु दलय् उकिया नितिं भूमिका म्हितेमाःगु अवस्था वःगु दु ।

More Stories Like this