थुगुसीया जनगणना व नेवाःत

किचःमान ज्यापु

गणतन्त्र नेपाः व नेवाः स्वायत्त राज्यय् न्हापांगु जनगणना वि.सं. २०६८ असार १३ गते क्वचाल। आः थ्व गणनां झी नेवाःतय्त गुज्वःगु लिच्वः लाकीगु खः, थ्व स्वयेत छुं ई ला अवश्य काइ तिनि। तर गणना काःबलय् धाःसा गुलिखे थासय् गणना हे त्वःफिउगु दु। आः नेवाःतय्गु हे खँ ल्हायेगु खःसा गणना सुरपरिवेक्षक व गणकत ला नेवाःत लाःगु दु तर दक्व पिने च्वंपिं नेवाःत। धादिङ, चितवन, अर्घाखाँची व मेमेथाय्यापिं। आः इमिसं नेवाःतय्गु खःखःगु ल्याः च्वये फइ ला? खय्त ला भाषा व धर्मयागु ल्याः तक मोहनि नखःया दुने सी दइगु जूगु दु। मेगु लजगाः, आखः ब्वनेगु नापं मेमेगु हलंज्वलंया लिच्वः धाःसा निदँ लिपा वा २०७० सालं तिनि हे सीदइ ।

गणकतय्सं जायेका हःगु फारामत स्वयेबलय् थर महर्जन, श्रेष्ठ व मेमेगु च्वःसां भाषा धाःसा नेपाली च्वया हःगु यक्व हे दु। थ्व फुक्कं गणक जुयावंपिं नेवाःतय्गु कमजोरी ला कि ल्याः बीपिनिगु हे कमि कमजोरी? गनं गनं ला छु तक सी दत धाःसा नेवाः गणकतय्सं ल्याः बीपिं मनूतय्के न्यनाः जक भाषा धर्मया ल्याः जायेकेगु याःसां खय् गणक व शिक्षकतय्सं तप्यंक थःपिंसं हे च्वइ नापं थःपिंसं हे न्ह्यसः तयेगु याइ। जब कि गणकतय्त तालिम बिउबलय् अथे स्यंगु हे मखु। तर थन च्वंपिं नेवाः गणकतय्सं अथे खःखःगु विवरण न्यनाः फाराम जायेकीसा पिनें वःपिंसं अथे मयाः। इमिसं ला सत्य-तथ्य विवरण मखु ज्या याकनं सिधयेकेगु व सरकारया भत्ता गथे यानाः याकनं ल्हातय् लाकेगु धकाः जक ज्या याना वंगु नं खने दत। अथे जुयाः हे थासं थासय् त्वःफिउगु दु। नेवाःपाखे नेवाः धर्म च्वयेमाः धकाः खँ वयाच्वंबलय् तथ्यांक विभागया कर्मचारीतय्सं नं थ्व फारामय् भाषा, धर्म लिमकाःसा २०७८ सालया जनगणना जुइ मखु धकाः धया हःगु नं न्यनेदु ।

ब्रम्हूत दलितय् लाइन धकाः ब्रम्हूतय्पाखें हे खँ पिहां वयाच्वंबलय् नेवाःतय्सं हे थःपिनिगु संस्कारयात हाकुतिनाः इमिगु हे संस्कार दुहां वनेत स्वयाच्वंगु दु। अथे जूगुलिं झी नेवाः-नेवाः छवाः जुइ न्ह्यः जि नेवाः खः, जिके थःगु हे धर्म दु, थःगु हे भाय् दु, जिं थःगु भाय् व धर्मयात ल्वःमंके मजिउ धकाः वनेमाल। अले तिनि नेवाः राज्य दुने झीसं शासन यायेत थाकुइ मखु। मखुसा न्ह्याबलें नेवाः मखु खस ब्रम्हूतय् पिवाः जुयाः च्वनेमालीगु अवस्था वयेफु। मेमेपिं जनजातिया मनूत जूसा थः मनूत नापलाइबलय् थःथःगु भाय् हे छ्यली तर नेवाः-नेवाः पासापिं दथुइ नं खस भाषां हे खँल्हाबल्हा जुयाच्वनी। आः झीसं हे अथे खस भाषां खँल्हात धाःसा न्यादँया दुने झीगु नेवाः भाय् ला तना हे वनी। आः धाथें धायेगु खःसा झी नेवाःतय्के जि नेवाः खः, जिगु नेवाः भाय् व नेवाः संस्कृतियात म्वाका तयेगु जिगु कर्तव्य खः धइगु भावना हे मदु ।

सरकारी ज्याकुथी थें नेवाः ज्याकुथि नं मदु। तर नेवाः ज्याकःमि दयां नं वहे ज्याकुथी ज्या याइपिं मेमेपिं नेवाः ज्याकःमि वा ग्वाहालिमितय्त स्वइगु भावना हे पाः।
जनगणनाय् ब्रम्हू क्षेत्रीतय्गु ल्याः अप्वइगु धइगु हे दलितत स्वयाः मेमेपिं थःथःगु जात व थर मच्वसे क्षेत्री ब्राम्हणतय्गु हे जात, थर च्वकीगुलिं खः। खःखःगु जात च्वकल कि छेँ बालं बी मखु धकाः हे दलिततय्सं थःपिनि थर, जात सुचुकूपिं नं दु। गुलिं दलिततय्सं ला फोन यानाः नं च्वकेगु यात। थन च्वंपिं नेवाःतय्सं अथे याःगु खने मदु। येँया वडा नं ३४ व ३५ यागु छपाः निपाः फाराम स्वयाबलय् ला नेवाःतय्सं भाय् नेपाली धर्म हिन्दू धकाः च्वकातःगु दुसा आः दक्व वडायागु हे फाराम स्वयेबलय् थज्याःगु खँ ला गुलि पिहां वः गुलि ।

थौंकन्हय् नेवाःतय्सं न्ह्यागु हे ज्याकुथिइ ज्या याः वंसां नं नेतातय्त बः काः वनेमाः। ज्याकःमित स्थायी जुइमाःसां, सरुवा-बढुवा जुइमाःसां नेतातय्गु हःपाः मकासें मगाः। तर थन नेतात सुं मदु। नेवाः नेता धाक्व नेवाः थहां वइ धकाः जक जुइपिं अझ ला फःसा तुति ज्वनाः क्वफाइपिं जक।
अथे जुयाः हे झी नेवाःत सरकारी ज्याकुथी मदुगु थें च्वं। दुपिंत नं झी नेवाः नेतातय्सं छुं याये मफु। वहे छम्ह खँय् येँय् सरुवा जुया वये माल धाःसा व मनुखं थः च्वनागु गांयापिं मनूत दक्वसिया नाता क्यनाः येँय् सरुवा जुया वइ। अज्याःगु स्थिति नेवाःतय्के ग्व? थज्याःगु अवस्थाय् छम्ह नेवाः कार्यकर्ताया ल्याखं नेतायाथाय् वंसां वं छुं ज्या याना हे बी मखु। अथे जूगुलिं हे झी नेवाःत खँय् ब्रम्हूया पिवाः जुयाच्वन च्वने माःगु ।

जब मधेशय् मधेशीतय्गु पार्टी जक चायेकूबलय् मेमेगु पार्टीइ जः जुयाच्वंपिं मनूत दक्व मधेशी पार्टीइ वन धाःसा झीसं नेवाः पार्टी धकाः चायेकूगु नं निदं मयाये धुंकल। अझ नं मेमेगु पार्टीइ च्वंपिं नेवाः नेतात छम्ह नं कुहां वःगु खने मदुनि। झीगु संस्कृति न्हंकेत स्वयाच्वंसां झी सुंक। झीगु भाय्यात न्हंका छ्वये त्यंसां झी सुंक। आः नेवाः जागरण मञ्चं नेवाःतय्त जागरण हयेगु लागिं त्वाःत्वालय् जागरण अभियान न्ह्याकेमाल। नेवाः देय् दबूपाखें नेवाःतय्त थं वनेगु ज्या यायेमाल। पिनेयापिं नेवाःत थीथी सरकारी ज्याकुथी मदुगु मखु तर येँयापिं नेवाःतय्त वास्ता हे मयाः।
झी नेवाःतय्गु छगू संस्कृति मध्ये चथाः नं खः। चथा कुन्हु हे खँय् ब्रम्हूतय् तीज माने याइ। खँय्तय्सं ऋषि पञ्चमी माने यानाः ऋषेश्वर वनेगु याइ। नेवाःतय्सं नं चौथी हे मदु खनिं धकाः अर्थात तृतीया कुन्हु चथाः हे माने मयासे च्वने माल। जब कि तृतीया, चौथी, पञ्चमी तिथि दयाच्वंसां झी नेवाःतय्सं थथे न्हंकेत स्वइ। खँय् ब्रम्हूतय्सं स्यंकल धायेव झी थःपिं हे स्यनीपिं गज्याःपिं नेवाःत?

More Stories Like this