अपराध व सजायँ

सुनिता मानन्धर


खय्त ला हलिमय् न्यंक स्वयेगु खःसा भ्रष्टाचार मयाइपिं मनूत मदुगु देय् गनं हे दइ मखु जुइ। गनं गनं खंक सीक भ्रष्टाचार यानाच्वनीसा गनं मखंक सुलाः सुलाः भ्रष्टाचार यानाच्वनी। तर, थौं झीगु देशय् स्वयेगु खःसा सरकारी ज्याकुनिसें कयाः एनजीओ, आईएनजीओ दुने तकं भ्रष्टाचारी ज्या जुयाच्वंगु खनेदु। थन मनूत थुलि भ्रष्ट जुया बिउगु दुसां भ्रष्टाचारीया धलखय् थःगु नां स्वानाः वःसां निर्धक्क कथं छ्यं धस्वाकाः न्हाय् तपुका च्वनी ।

झीगु देय् बुद्धया जन्मभूमि। वसपोल सकल प्राणी सम्यक जीवन हनेत सम्यक मार्ग क्यनाबिज्याःम्ह खः। तर मनूत भ्रष्ट जुया बिल कि इमिसं सम्यक मार्ग ल्ययाः सम्यक जीवन हने गथे फइ? उकिं थौं भ्रष्टाचार निवारण यायेया लागिं बुद्ध गाथा, बौद्ध साहित्यं झीत गुलित ग्वाहालि याइ धइगु खँय् दुथ्याःगु छुं छुं सन्दर्भत न्ह्यथने ।

मनू भ्रष्ट जुइगु धयागु वया तृष्णाया कारणं हे खः। झीगु देय्या खँ ल्हायेगु खःसा थौं गुलि नं मनूतसें भ्रष्टाचारी ज्या यानाच्वन इपिं अप्वः धइथें पिनें दुहां वःपिं हे खनेदु। स्वनिगलय् थ्यनेवं इमित न्हूगु लँ माल। न्हूगु लाकांनिसें छेँ, बुँ, कार तकंया इच्छा याइ। उगु हे इच्छाया वसय् च्वनाः उकियात पूवंकेत वं छु याये जिउ, छु याये मजिउ धकः बिचाः तकं याइ मखु। न्हापां लाकां छजुया लागि घुस नइम्ह मनुखं घुस ननं दछि निदँया दुने करोडौं वंगु छेँ, बुँ दयेकी। थ्व फुक्क तृष्णाया बसय् लानाः हे जूगु खः। तर अथे जूसां थौं भ्रष्टाचारीतय्त अख्तियारं ज्वनेगु याना हःगु दु। इमित गुकथं सजायँ बिल वा बी धइगु स्वयाः इमित मुद्दा तःगु नं छगू कथंया फन्दा हे खः। अथे ला तृष्णा रुपी खुसिइ मनूत न्ह्यइपुके मजिउ धइगु खँ धम्मपदया 'तृष्णा वर्ग'य् थुकथं न्ह्यथनातःगु दु:

सरितानि सुखें सिनो-ते बे जातिजरुपगा नरा तृष्णा रुपी खुसि मनूतय्त खुब न्ह्यइपुसे, यइपुसे च्वनी। सुखया कामना याइपिं मनूत तृष्णा खुसिया प्रवाहय् बारम्बार जन्म�मरणया फन्दाय् लाइ। थन मनूतय्सं थःके दुगुली सन्तुष्ट जुइ मसयाः हे भ्रष्टाचारी जूगु खनेदु। थःत जूगु लाभयात लाभ कथं काये सयेकाच्वंगु मदु। कतःपाखे मिखा ब्वयाः फलाम्हेसिके थ्व दु व दु धकाः वयानाप प्रतिस्पर्धा यायेगु व कतः स्वयाः थः दुम्ह तःमिम्ह सम्पन्नम्ह धायेकेगु मनं हे भ्रष्ट ज्या यानाच्वंपिं नं थन म्हो मजू। उकिं हे जुइमाः थःगु गामय् मोटरया किपालु तक मखंम्ह मनू स्वनिगलय् दुहां वयाः छुं दँ लिपा हे लखौं लख वंगु मोटर गयेया लागिं भ्रष्ट जुया बी। थुगु खँ थुइकेत धम्मपदया 'भिक्षु वर्ग' गाथां झन अःपुका बिउगु दु ।

अथे ला थः काय म्ह्याय् व छेँजःया लागिं थः प्रेमी-प्रेमीकाया लागिं धकाः भ्रष्टाचारी ज्या यानाः श्री-सम्पत्ति मुना जुइपिं नं दु। तर थुकथं भ्रष्ट ज्या यानाः मुंगु सम्पत्ति थः सन्तानं याउँक जीवन हने हे फइ धइगु छु सिउ। कन्हय् व हे सन्तानं थःत दुःख जकं बीगु खः ला? अथवा वहे श्रीसम्पत्तिया कारणं थःपाखें दुःख जक दुहां वइगु खः ला व नं यकिन यानाः धाये फइ मखु। मनुखं थःगु जीवनया भोग गुकथं याये माली धइगु खँ धाये फइ मखु। धम्मपदया 'मूर्ख वर्ग'य् नं थुकथंया खँ न्ह्यथनातःगु दु ।

भ्रष्टाचार यायेगु धयागु मखुगु ज्या यायेगु खः। मखुगु, मभिंगु ज्या याइम्ह मनुखं गबलें खःगु खँ ल्हाइ मखु। पंचशीलया न्यागू शील मध्ये छगू शील मखुगु खँ मल्हायेगु नं खः। अथे हे धम्मपदया 'दण्ड वर्ग'य् दण्ड रहितयात दण्ड व दोष रहितयात दोष बीम्ह मनूयात झिगू मध्ये छुं न छुं दुःख जुइ धकाः झिगू धलः न्ह्यथनातःगु दु। थुकथं हे दोष व निर्दोष छुटे याये मफुम्ह दुर्गतिइ लाइगु खँ 'नर्क वर्ग'या गाथाय् थुकथं न्ह्यथनातःगु
दु -

अबज्जे वजज्मतिनो - बज्जे चा बज्जेदस्सिनो मिज्छादिठ्डसमादाना - सत्ता गच्छन्ति दुग्गति। निर्दोषय् दोष व क्षेत्रय् निर्दोष खंकाः मिथ्यादृष्टि ग्रहण याइम्ह दुर्गतिइ थ्यनी। थुकथं दोषयात निर्दोष व निर्दोषयात दोष बियाः भ्रष्टाचारी ज्या यायेगु मू थाय् अड्डा अदालत खः। गन नारा धाःसा सत्यमेव जयते धकाः च्वया तःसां असत्य ज्याखं याना जुइपिं भ्रष्ट मनूत हे म्वःम्वः दयाच्वनी। इमिसं न्याय बीगु नामं जनतायात अन्याय यानाच्वनी। धाथें न्यायाधीश गुकथं जुइफइ धइगु खँ धम्मपदया 'न्याय वर्ग'य् थुकथं धयातःगु दु -

असाहसेन धम्मेन - समेन नयती परे
धम्मस्स गुत्तो मेधावी - धम्मट्ठोति पवुच्चति
बिना विचारं यदि सुनां न्याय यायेत स्वःसां व न्यायाधीश मखु गुम्ह पण्डितं खःगु व मखुगु निगुलिं निर्णय यानाः विचाःपूर्वक पक्षपात मयासे न्याय याइ, वयात हे धर्म रक्षा याइम्ह धाथेंम्ह न्यायाधीश धाइ ।

अथे ला क्वःतय् पुचलय् ब्वहः च्वने थाकु थें भ्रष्टतय् पुचलय् थः याकःचा सज्जन जुयाः च्वने नं अःपु मजू। थौं झीगु देशय् जिं याये धकाः न्ह्यज्याइपिं मदुगु जुइफु। धम्मपदया थुगु गाथां थम्हं यायेमाःगु कर्तव्ययात बोध यानाच्वंगु दु ।

अत्तानं चे तथा कयिरा-यथञ्ञमनुसासति
सुदन्तो वत दम्मेथ-अत्ता हि किर दृदढमो
मेपिंत अनुशासनय् तयेगु खःसा न्हापा थः अथे जुइमाः, थःयात दमन यायेमाः। आत्म दमन यायेगु हे तसकं थाकुगु ज्या खः ।

थौं भ्रष्टाचार निवारण यायेमाःगु सः ला सकसिनं थ्वयेकाच्वंगु दु तर थुकथंया बुद्ध शिक्षा अध्ययन यानाः उकिया अनुशरण यायेगु ज्या धाःसा यानाच्वंगु खने मदु। उकिं थौं दकलय् न्हापा बौद्ध साहित्य अध्ययन याकाः यंके फःसा थुकियात मनन् यात धाःसा देशं भ्रष्टाचार स्वतः निवारण जूवनी ।

More Stories Like this