संसद जक मखु देय् हे अवरुद्ध
दिलिप शाही 'शान्तियज्जु'

देशय् ब्वलनाच्वंगु राजनीतिक जटिलता- यात संवोधन यायेत राजनीतिक पार्टीतय् बैठक सहलह जुयाच्वंगु दु । तर नं च्वः धाःसा चूलानाच्वंगु मदु । थौं देश सरकार विहिन अवस्थाय् दु । छखे माओवादीं थःपिनि अडान मत्वःतेगु खँ धयाच्वंगु दुसा मेखे माओवादी इतर पार्टीतय्सं माओवादीया माग स्वीकार याये मफइगु खँ धायेधुंकूगु दु । तर थ्व द्वन्द्वया निकास छु धइगु खँय् धाःसा सुयां चिउताः वनाच्वंगु मदु । माओवादीं जब सरकार त्वःतल उगु इलंनिसें हे संवैधानिक संकट देशय् ब्वलंगु खः । विशेष यानाः प्रधानसेनापति प्रकरणय् प्रधानमन्त्री व राष्ट्र- पतिया अधिकार बारे ब्वलंगु थ्व द्वन्द्वया निकास याकनं पिकाये माःगु आवश्यकता थौं दु । तर निकास पिकायेगु नामय् हाकनं मेगु असंवैधानिक ज्या धाःसा जुइ मजिउ ।

थौं ब्वलनाच्वंगु राज- नीतिक गतिरोधया मू न्ह्यसः धइगु राष्ट्रपितं ल्ह्वंगु पलाः उचित खः वा मखु अले प्रधानसेनापति प्रकरणय् प्रधानमन्त्रीं ल्ह्वंगु पलाः पाय्छि खः कि मखु धइगु खः । अले थुकिया निकासया िनंितं धाःसा गुगुं नं कथंया लँपु पिकायेगु ज्या जुयाच्वंगु मदु ।

विशेषतः थौं राष्ट्रपति व प्रधानमन्त्रीया अधिकार क्षेत्र बारे गुगु विवाद ब्वलनाच्वंगु खः उकिया निकास पिकायेगु थाय् धइगु सर्वोच्च अदालत खः । तर नेपाःया न्यायिक निकाय थुलि ढिलासुस्ती कि देशय् सरकार शुन्य जुयाच्वंगु अवस्थाय् तकं प्रम व राष्ट्रपतिया बारे पिदंगु राजनीतिक विवादयात निरुपण यायेत माःछि पलाः ल्ह्वनेगु कुतः तकं न्यायिक निकायं यानाच्वंगु मदु । सर्वोच्च अदालतय् थुकिया बारे रिट लायेधुंकाः न्हियान्हिथं बहस सहलह जुइमाःगु खः तर जुयाच्वंगु मदु । गुगु देय्या न्यायिक निकाय थुलि ढिलासुस्ती जुइ अनया विकास प्रकि्रया गय् यानाः न्ह्याइ अथें अनुमान यायेफु ।

न्हापा न्हापा नं देशय् राजनीतिक संकट ब्वलंगु इलय् सर्वोच्च अदालतय् लाःगु आपालं मुद्दाया प्रयोजन हे सिधयेधुंकाः तिनि अदालतं निर्णय बीगु ज्या जूगु दु व थुगुसी नं थ्वहे जुइगु संकेत खने दया वःगु दु । सामान्यत इलय् न्याय मबीगु धइगु अन्याय यायेगु खः धइगु न्यायिक सिद्धान्त दु । तर नेपालय् सामान्य मुद्दांनिसें कयाः राष्ट्रयात लिच्वः लाइगु प्रकि्रयाया मुद्दाय् तकं थ्वहे प्रवृत्ति दु ।

नेपाःया न्यायिक इतिहास पुइकेगु खःसा छगू हे मुद्दा निगू स्वंगू पुस्तां तक ल्वायेमाःगु नजिर झीथाय् दु । अथे धइगु छगू हे मुद्दाया फैसला जुइत ४० निसे ५० दँ तक काइगु जुयाच्वन । थुिकं मनूतय् ई व सम्पत्तिया गुलि हन्ताः जुयाच्वन धकाः अथें अनुमान यायेफु । उिकं थौं नेपाःया अदालतयात कयाः आः हाकनं छकः पुनर्विचार यायेमाःगु अवस्था ब्वलंगु दु । यदि न्यायिक निकाय बारे पुनर्विचार मयायेगु खःसा अझ नं देशय् न्यायिक भ्रष्टाचार जुइगु जक मखु न्यायया नामय् आपालं मनूत अन्यायया शिकार जुइ मालीगु नं निश्चित दु ।

अथे हे थ्व मामिलाय् स्वयेबहः जूगु मेगु विषय धइगु वकिलतय्सं क्यनाच्वंगु दिवालीयापन खः । राष्ट्रपति व प्रधानमन्त्रीया पलाःयात कयाः थीथी पार्टीलिसे सतीिपं वकिलतय्सं थःथःगु हे पार्टीया सिद्धान्तयात ल्वयेक वहस व व्याख्या यानाच्वंगु खनेदु । थ्व नं नेपाःया न्यायिक ख्यःया िनंितं छगू तःधंगु दुर्भाग्य खः ।

वकिलत धईपं देय्या बुद्धिजीवी वर्गय् लाःिपं व्यक्तित्व खः । उमिसं याइगु गुगुं नं कथंया व्याख्या धइगु कन्हय् वनाः संसारया िनंितं नजिर जुइ फइगु खँत जुइफु । तर थःथःगु राजनीतिक आस्था कथं पिकाइगु निष्कर्षया कारणं थौं नेपाः राजनीतिक द्वन्द्वय् लानाच्वंगु खः धइगु खँय् सायद निगू मत दइ मखु । न्हापा न्हापा नं वकिलतय्सं थःथःगु हे राजनीतिक पार्टीया आस्था कथं संविधानया व्याख्या याःगु कारणं हे बहुदलीय व्यवस्था असफल जूगु खः । थौं नं वकिलतय्सं यानाच्वंगु ज्यां गनं गणतान्त्रिक नेपाःयात नं असफल याइगु जकं मखु ला धइगु न्ह्यसः नं ब्वलनेगु यानाच्वंगु दु ।

विशेषतः राष्ट्रपितं प्रधानसेनापतिया बारे गुगु निर्णय यात निश्चित खः कि राष्ट्रपतिया थ्व पलाः संसारया संविधान व नजिरया अःखः खः । प्रधानमन्त्री कार्यकारी जुयाच्वंगु देशय् राष्ट्रपति स्वयम् शक्तिशाली पद मखु । थ्व केवल आलंकारिक पद जक खः । तर झीथाय् वकिलतय्सं बिउगु गलत सुझावया कारणं हे थौं राष्ट्रपति अज्याःगु पलाः ल्ह्वनेत बाध्य जूगु खः ।

प्रजातन्त्र व लोकतन्त्रया खँ वइगु इलय् आपालं धइथें नेपाःया राजनीतिक पार्टीतय्सं बेलायतया संविधानयात न्ह्यःने न्ह्यब्वयेगु याः । तर प्रधान- सेनापति प्रकरणय् धाःसा राष्ट्रपतियात सल्लाह बीगु झ्वलय् बेलायतया दसु न्ह्यःने तयाः सल्लाह बिउिपं वकिलतय्सं थ्व ल्वःमंकूगु खने दत कि बेलायतय् महारानी स्वयम् हे छगू पद मखु । अनया राजनीतिक पार्टीं याःगु निर्णययात मिखा तिसिनाः सही छाप तयेगु ज्या हे अनया महारानीया ज्या
खः । यदि उगु निर्णय थःगु हे मृत्यु सम्बन्धी खःसा उकी तकं हस्ताक्षर यायेत अनया महारानी बाध्य दु । तर नेपालय् धाःसा आलंकारिक राष्ट्रपतियात हे थज्याःगु अधिकार दु धकाः वकिल धाःिपंसं देशय् थौं राजनीतिक द्वन्द्वया विजारोपण याना बिउगु दु । गुिकं थौं देशय् सरकारविहिन अवस्था जक मखु गबलय् सरकार गठन जुइ धइगु तकं समस्या जुयाच्वंगु दु । अथे जुयाः नेपाःया वकिलतय्सं थौं छातिइ ल्हाः तयाः बिचाः यायेमाःगु अवस्था ब्वलंगु दु । थःिपंसं बिउगु निर्णय वा ल्हाःगु खँयात कयाः छुं राजनीतिक पार्टीयात जक फाइदा जुइ कथं बहस यायेगु लाकि मुक्कं देय्या हितया िनंितं वकिलतय्सं बहस न्ह्याकेगु खः थ्व लिपा लिपाया लािगं नं चिउताः तयेमाःगु विषय खः ।

More Stories Like this