कीटनाशक वासः छ्यले माःगु मदु

मनिराज शाक्य

इन्डोनेशियाया राष्ट्रपति सुहार्तों ५७ ताजि कीटनाशकं ज्या कायेगु बन्द याना बिल। खास यानाः जाकिइ तइगु वासलय् प्रतिबन्ध तया बिउबलय् फुक्क मनूत अजूचाल। वहे ग्याःचिकुं यानाः मेमेगु देशं नं इन्डोनेशियाया अनुशरण यात। थुकिं यानाः किटनाशक उद्योगय् भुखाय् ब्वल।
इन्डोनेशिया सरकारं थज्याःगु थाकुगु पलाः छाय् ल्ह्वंन? थ्व प्रतिबन्धय् मग्यासे न्ह्यचिलाः राष्ट्रिय विकास नियोजन विभाग मन्त्री जे.बि. सुमालिनं धाल कि कीटनाशकं ज्या कायेगु स्वयां हानी अप्वः जुल। छाय्कि की स्यायेगु वासलं यानाः अप्वः बेफाइदा जुल। राचेल कासर्नं च्वया तःगु छगू सफू 'साइलेन्ट स्प्रिङ्ग' य् न्हापा हे चेतावनी स्वरुप कीटनाशक वासलं ज्या मकायेत चेतावनी बियातःगु खः। वहे विश्वासया आधारय् दछिया लगभग ३५ प्रतिशत बाली १० निसें २० प्रतिशत कीतय्सं नइगु खः। हलिमय् दछिया लगभग ३६ अरब ध्यबां करिब ४० लाख टन कीटनाशकं ज्या काइगु जुयाच्वन। व हे झ्वलय् कीटनाशकय् याइगु खर्चं हरेक डलरया बदलाय् ४ डलर फाइदा जुइगु खः। वहे समीकरण याःबलय् आपालं कीटनाशक उद्योग धेधेचुला वन। कीटनाशक वासलं याइगु हानीं यानाः वइगु बुखँ हिला वन। लन्डनय् च्वंगु पर्यावरण प्रोद्योगिक केन्द्रया माइकेल लोएविशनं याःगु छगू अध्ययन अनुसन्धान कथं कीटनाशक वासःया कारणं फिलिपिन्सया मध्य लुजान प्रान्तय् आपालं किसानत सीगु जुयाच्वन। वहे अध्ययन कथं कीटनाशकया ज्या कायेगु अप्वयाः वंगुलिं फिलिपिन्सय् जाकियात आधुनिक किसिमं ज्या कायेगु सुरु जुल। वहे अध्ययनं न्युवा एविस्जा प्रान्तयात 'वाया कचौरा' नं धायेगु चलन दु। थ्व सर्वेक्षण अनया प्यंगू नगरपालिकाय् याःगु खः। अध्ययनय् १९६०-७१ व १९७२-८४ य् निगू खण्डय् समीक्षा याःगु खः। अध्ययनं छु खँ सीदत धाःसा वहे लागाय् विषाक्त कारणं निगू कालखण्डया दथुइ २४७ म्ह सीगु खः। १९८२ इलय् एन्ड्रोनयात प्रतिबन्धय् तयेवं मृत्युदर नं म्हो जुया वन ।

कृषि तथा सार्वजनिक स्वास्थ्य कार्यक्रमय् कीटनाशक वास बारे चर्चा जुइगुया मू कारण उकिया विषाक्तं मनूयात लाइगु प्रभाव खः। हलिंन्यंक दछिया कीटनाशक विषया कारणं लगभग ५ लाखगू थीथी घटना जुइगु याः। ग्वाटेमाला, एल साल्भाडोर, निकारागुवा व होन्दुरसय् ४००० कथंया कीटनाशक वासलं ४०० म्ह मनू सीगु खः। अमेरिकाय् दछिइ स्वसःम्ह मनू कीटनाशक वासलं यानाः अस्पताल भर्ना जुइ मालाच्वंगु दु। थ्व खं स्पष्ट जुल कि कीटनाशक वासलं प्रकृतियात सन्तुलित यात। थुकी कारबाही याःगुलिं मनूत तसकं प्रभावित जुल। कीटनाशकया प्रयोगं ज्या बीपिं कति नाश याना बिलसा पशुतय्गु नसा-त्वँसा प्रदुषित याना बिल। यदि ज्या बीपिं कीतय्त हे हानी जुइगु खःसा कीटनाशक छ्यलेगु हे बन्द याःसां जिउ ।

न्यूयोर्क स्टेल कलेज अफ एग्रिकल्चरया डेविड पाइमेल्टनं याःगु छगू अध्ययन कथं ज्या बीपिं कीतय्त नियन्त्रण यायेत १ प्रतिशत जक सफल जुल। मेगु ९९ प्रतिशत कीत थीथी पर्यावरणय् परिणत जूवन। थुकिं नयेगु खाद्य पदार्थ प्रभावित जुल। व हे हुनिं यानाः दुरुइ डीडीटी मात्रा मिले याइगुली भारत हलिमय् हे च्वय् लाः ।

छगू दावी कथं हलिमय् ८० प्रतिशत कृषि भूमि बिना रासायनिक जैविक साः खेती याः। अमेरिका छगू देशं धाःसा बिना रासायनिक कीटनाशक वासःया प्रयोग बाली यानाच्वंगु दु। थ्व कारणं यानाः ज्या बीपिं कीतय्त स्यायेगु मयाः। सन् १९४० या दशकय् डीडीटी ज्याय् कपाचय् वइपिं की नियन्त्रण याःगु खः। छुं दँ लिपा कपाचय् वइपिं कीतय्सं सुर्तिया कीतय्त हानी यात। थुकथं प्राकृतिक रुपं शत्रु जुयाच्वंपिं कीतय्त वासलं नष्ट यात। अथे हे न्हूपिं कीत नं दया वयाच्वंगु दु। इमित नियन्त्रण यायेत विष दुपिं कीत मालेगु ज्या यायेमाल ।

थ्व विष दुष्टचक्र खतम यायेत निगू तरिका दुगु जुयाच्वन। छगू इन्डोनेशियाया उदाहरण अनुगमन यानाः। अले मेगु जैविक नियन्त्रण प्रणालीयात भारत, श्रीलंका व इन्डोनेशिया कीतय्सं फाइदा यानाः परजीवी कीतय्त म्हसीका बिउगु दु। तर थ्व सुचं पूर्ण धाःसा मखु। चीनय् जाकिइ दइगु कीत नियन्त्रण कार्यक्रम अन्तर्गत माकःचा व हँय्चा प्रयोग याःगु जुयाच्वन। ताइवानय् प्राकृतिक शत्रुया रुपय् दुगु ७९ कथंयापिं कीत म्हसीकेगु ज्या जुल। बालिइ दइपिं मुख्य कीत नियन्त्रण यायेगु निंतिं थज्याःगु कुतः यायेमाः। थुकिया निंतिं दकलय् न्हापां प्राकृतिक रुपं छु-छु कीत शत्रु खः धइगु खँ सीकेमाल। कृषि वैज्ञानिक प्रथा कथं कीतय्गु संरक्षणया निंतिं कुतः नं याये माल ।

More Stories Like this