पुतला दहन व नेवाः आन्दोलन

अधिवक्ता सुनन्द शाक्य

थौंकन्हय् आन्दोलनया महिना ई मखु। नेपाः आन्दोलनं मुक्त नं जुइ मफु। अले आन्दोलन यायेगु जनताया नैसर्गिक अधिकार नं खः। शान्तिपूर्ण आन्दोलनया लिपांगु ज्याझ्वः कथं राजनैतिक दल, संघ, संगठनं नेपाल बन्द थेंज्याःगु बन्द ज्याझ्वः याइगु झीसं खना वयाच्वनागु दु। अले बन्द ज्याझ्वःया छन्हु न्ह्यः राजनैतिक दल, संघ, संगठनं बहनी मसाल जुलुस पिकयाः विरोध याइगु नं झीसं खनाच्वनागु दु। थ्व मसाल जुलुसया दथुइ थीथी नारा थ्वयेकेगु नापं प्रधानमन्त्री, मन्त्री वा सार्वजनिक पदय् च्वनाच्वपिं मनूतय्गु राजीनामा व पुतला नं दहन यायेत नापं ज्वनावःगु दइ। मसाल जुलुस विसर्जन याये न्ह्यः छगू लु झीगु न्ह्यःने खने दयावइ, व पुतलायात ब्वति काःपिं जुलुसकर्तातय्सं मसालं च्याकाः दहन याइ। थ्व पुतला दहनया उद्देश्य, लक्ष्य व अर्थ छु धइगु छगू अध्ययन व अनसन्धानया विषय जुइफु ।

राजनैतिक दल, संघ, संगठनं न्ह्याकीगु शान्तिपूर्ण आन्दोलनया लिपांगु अस्त्र खः बन्द व पुतला च्याकेगु। पुतला च्याकेगुया छगू मनोवैज्ञानिक पक्ष नं दु। यदि छितः सुंलिसे रिस इबी दु व वयात तप्यंक तं दिके मफुसा वयागस बां वयेक वयागु पुतला दयेकेगु अले वहे पुतलाय् दायेगु वा च्याकेगु यात धाःसा छिगु तं क्वलाइ। अर्थात छिं वयात बदला काये धुन धइगु भावना ब्बलनी। थन राजनैतिक दल, संघ संगठन वा जनतां याइगु शान्तिपूर्ण आन्दोलनं पुतला च्याकाः प्रधानमन्त्री, मन्त्री वा सावर्जनिक पदय् च्वनाच्वपिं मनूतय्गु राजीनामा कायेगु माग याः। अर्थात राजनैतिक दल, संघ संगठन वा जनतां याइगु शान्तिपूर्ण आन्दोलनं औपचारिक रुपं राजीनामा काये मफुसां पुतला च्याकाः राजीनामा कयागु साकेतिक रुपं बीगु याइ। थुकियात राजनैतिक दल, संघ संगठन वा जनतां छगू नैतिक विजय कथं कायेगु याः ।

झीथाय् सुनां राजीनामा फ्वनेवं तुं प्रधानमन्त्री, मन्त्री वा सावर्जनिक पदय् च्वंपिंसं याउँक राजीनामा बीगु चलन मदु। अले उमिसं थुइका वयाच्वंगु दु कि राजीनामा हे सकतां समस्याया समाधान मखु। उकिं जनतां राजीनामा फ्वंसां धेताः जुयाः कुर्सीइ प्यपुना च्वनेगु उमिगु संस्कार हे जुइधुंकूगु दु। आः थ्व संस्कारं नं छगू परम्पराया रुप कयाच्वंगु दु। थ्व परम्परा गिरिजाप्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री जूगु इलय् संस्थागत जूगु खः। उकिया हे निरन्तरता आःया प्रधानमन्त्री झलनाथ खनालं नं बियाच्वंगु दु ।

वय्कलं सहमतीय सरकारया नामय् राजीनामा मबिसे कुर्सीइ प्यपुनाच्वंगु दु। नैतिक रुपं तिरस्कृत मनूत सार्वजनिक पदय् च्वनाच्वंगु कारणं अज्याःगु पदया मर्यादा हे संकुचित जुयाच्वंगु दु। थुकिया आभास पुलांम्ह प्रधानमन्त्री माधव कुमार नेपालं बियादीधुंकूगु दु। वय्कःपाखें प्रधानमन्त्री थेंज्याःगु शक्तिशाली पदय् च्वनाः नं क्वय्या तहलय् च्वनाच्वंपिं कर्मचारीतय्सं आदेश पालना मयाःगु खँ सार्वजनिक सञ्चार माध्यमय् वयेधुंकल। आःयाम्ह प्रधानमन्त्री खनालयात ला प्रधानमन्त्रीया धलखय् तयेगु लागि जक प्रधानमन्त्री जूम्ह धकाः नं धायेगु याः। नेपाःया राज्य सत्ताय् प्रधानमन्त्री थेंज्याःगु शक्तिशाली पद नं थौंकन्हय् शक्तिविहिन जुयाः न्हियान्हिथं कमजोर जुया वनाच्वंगु दु। प्रधानमन्त्री, मन्त्री वा सावर्जनिक पदय् च्वनाच्वंपिं मनूत नैतिकहिन जुयावंगु कारणं आः उमित न्यतालय् दायेगु, लाकांमाः क्वखाकेगु, लाकमं कयेकेगु थेंज्यागु ज्यायात हे थःपिनि नैतिक विजय जूगु कथं काये मालाच्वंगु दु ।

थौंकन्हय् नेवाःतय्सं नं नेवाः हक, अधिकार वा नेवाः स्वशासन, नेवाः स्वायत्त राज्य स्थापनाया लागि थीथी कथं आन्दोलन न्ह्याका वयाच्वंगु दु। नेवाःत थीथी राजनैतिक दल, संघ संगठनय् आबद्ध जुयाच्वंगु दु नापं संघ संगठन चायेकेगुली सक्रिय नं दु। अले वहे थीथी संघ संगठनय् सल्लाहकार, नायः, छ्यांज्ये, दुजः थेंज्याःगु पदय् च्वनाः ज्या यानाच्वनी। नेवाःत छगू हे संस्थाय् च्वनाः थःगु नेतृत्व बी चाहे मजू। थः नायः जुइ मखनेवं मेगु संस्था चायेकाः उकिया नायः जुइ। नेवाःतय्गु संघसंस्था आपालं दु। छगू ज्या�वःया थीथी संघसंस्थाया नामय् ब्वनापौ वइ तर वनीम्ह मनू धाःसा छम्ह हे जुयाच्वनी। छाय्धाःसां वहे मनू तःगूमछि संस्थाया नायः वा पदाधिकारी जुयाच्वंगु दइ। झिगू कार्डं छम्ह मनू वइ। झीगु छुं नं ज्याझ्वः वा आन्दोलन सशक्त जइमफुगु छगू मू कारण थ्वहे खः। मेगु कारण धइगु नेवाः आन्दोलनय् ब्बति कयाः पुलिसं ज्वना यंकल धाःसा थीथी भ्वँतय् सही याका हइ। अथे याये नं नेवाःतय् मयः। उकिं आन्दोलनय् वइ मखु ।

थौंकन्हय् एमाले, माओवादी थेंज्याःगु पार्टी बहुपदीय प्रणालीइ न्ह्याःवन धइगु समाचार वयाच्वंगु इलय् अधिकांश साक्षर नेवाःतय्गु संघसंस्था अध्यक्षात्मक प्रणालीइ वनाच्वंगु दु। थ्व स्थितिइ नेवाःतय् नेतृत्व हस्तान्तरणया अभाव जुयाः नेवाः आन्दोलन हे फ्यासुया वनाच्वंगु दु। आः मंकाः नेतृत्व जुइमाःगु इलय् एकल नेतृत्वं नेवाःतय्गु हक, अधिकार वा नेवाः स्वशासन, नेवाः स्वायत्त राज्य स्थापना यायेत थाकुगु खनेदु। मंकाः नेतृत्वया विकास जूगु खःसा नेवाः आन्दोलन सशक्त रुपं न्ह्याइगु खइ ।

नेवाः आन्दोलन जुइगु इलय् भौतिक शारीर सहभागी मजुसे आन्दोलनया समर्थनय् थीथी संघसंस्थाया नामय् छम्ह हे व्यक्तिं वक्तव्य बीगु याइ। अले शान्तिपूर्ण आन्दोलन पुतला दहन यानाः नैतिक विजय जूगु थें छकूचा वक्तव्य बियाः नैतिक विजय जूगु कथं गौरव तायेकेगु यानाच्वंगु दु। अथें हे सुं छम्ह नेवाःयात सुं हतियारधारी पुचलं स्याना बिल धाःसा विरोधया नामय् छकू प्रेस वक्तव्य बी। अज्याःगु मामिलाय् गुगुं नं नेवाः संघसंस्थां छु कथंया राहत, क्षतिपूर्ति वा अपराधीयात दण्ड सजाँय बीमाः धइगु दवाव बीगु ज्या याइ मखु। तं पिहां वल धाःसा पुतला च्याकी। अले पुतला च्याकेधुंकाः थः त्यात धकाः मनोवैज्ञानिक आत्मसन्तुष्टी काइ। नेवाः आन्दोलन थज्याःगु आत्मसन्तुष्टीइ सीमित जुयाः न्ह्याः वनाच्वंगु दु ।

नेवाः आन्दोलन व नेवाःतय्गु हक, अधिकार वा नेवाः स्वशासन, नेवाः स्वायत्त राज्य स्थापना यायेगु लागिं व्यक्तिया भूमिकाय् सामूहिक नेतृत्व, नेतृत्व हस्तान्तरण, नेवाः आन्दोलन व नेवाःतय्गु हक, अधिकार वा नेवाः स्वशासन, नेवाः स्वायत्त राज्य बारे प्रशिक्षण बीगु, कार्यकर्तातय् आत्मबल थकायेगु व निर्णय याइगु राज्यया तहलय् नेवाःतय्गु सः तयेमाःगुपाखे गहन बिचाः यायेमाःगु दु ।

shakya.sunanda@yahoo.com

More Stories Like this