संस्कार व संस्कृतिइ सन्दर्भया अभाव

लोकबहादुर शाक्य

प्रवाहमय चित्तधार:-
मुलु छपु न्ह्यःने तयाः आकार स्वयेबलय् च्वकांनिसें क्वय्तक व क्वंनिसें च्वय् तक मन ब्वाँय् वनीगु जुयाः च्वका, क्वदु, दथु, मुलुया प्वाः सकतां बिचाः यानाः 'मुलु' धाइगु जुयाच्वन। मुलुया आकार बिचाः यायेबलय् गुगु तरिकां मनोविज्ञान हिलाः वनीगु खः थुखेपाखे नं बिचाः यानाः स्वयेमाःगु जुल। थ्व खँ थुइकेत ब्वनेगु वा च्वयेगु उपमा नं चूलाःगु जुल। ब्वँमिं सरर ब्वनाच्वनी। 'क' यात 'ख' धाइ मखु 'ख' यात 'क' धाइ मखु। आखःया आकार बिचाः यानाच्वनीबलय् आखःया रेखानाप मन ब्वाँय् वनाच्वनी। रेलया लिकनाप रेल वनीकथं आखःया रेखानाप मन नं थःगु हे पहलय् वनाच्वनीगु जुल। हाकनं 'क' या आकार दयेकेत 'क' यात गुलि मालीगु खः उलि तुयाः आकार दयेकेत अप्वः तु मालीगु जुल। व स्वयाः धूया कणं दयेकूसा झन अप्वः मालीगु जुल। अणु वा परमाणु ला झन हे अप्वः मालीगु जुल। व स्वयां नं मनोविज्ञान धातु अप्वः जुइगु जुयाच्वन। मनोविज्ञान हिला वनाच्वनीगु मेगु उपमा। आखः च्वइम्हसिनं 'क' च्वइबलय् कलमया च्वकां भ्वँतय् च्वइ अले छगू मनं अन रेखा की। कलम भ्वँतय् तयेगु मन व रेखा तयाः यंकेगु मन छगू हे मखु। यदि मन वहे छगू जूसा कलमया च्वका व हे जुयाच्वनी। मन मेगु हिला मवन कि कलम चले हे जुइ मखु। कलमया च्वकां थीगु छगू मन, रेखा न्ह्यज्याकेगु मेगु मन, चाःहीकाः यंकेगु मेगु मन, चाःहीकाः यंकेगु मेगु मन जुयाच्वनी। थुकथं 'क' छगः च्वयेत गुलि चित्त हिलाच्वनीगु जुयाच्वन विचाः यायेमाः ।

'मत'या वास्तविकता:
मेगु छगू उपमा, गुलिसिया छेँय् चिकंया मत च्याका तइ। मत च्यासेंलि इताः क्वानाः चिकं च्वय् सरे जुल, चिकनं इताः थीसाथ च्याःगु खः। च्याःगुलिं क्वात अले चिकं सोसे यानाः काल। सोसे जूगुलिं हानं चिकं च्वय् सरे जुल। व चिकं नं च्यात। व च्याःगु चिकनय् परमाणु धातु दु। थ्वहे परमाणु क्वाःगु इताः नं साला काइ। मतय् थीवं परमाणुया धार हे च्याइगु जुयाच्वन। च्यानाः वःगु परमाणुया धारयात हे मत धयातःगु खः। परमाणु धातुनाप चिकंया शक्ति च्यानाः शक्ति फुइसाथ हाकु जुयाः ब्वया वनीगुयात हे कुँ धयातल। चिकनय् शक्तिशाली परमाणु धातु दु। थ्वहे परमाणु जुयाः च्याइ अले च्यायेधुंकूगु परमाणु धातु हाकुयाः कुँ जुयाच्वंगु खः ।

प्यंगू महाभूतया यथार्थ:
परमाणु धइगु गज्याःगु जुइ धाःसा सलबग्गी ब्वाँय् वनीबलय् लिउलिउ वइगु धूयात स्थूल अणु धाइ। अंगया चीधंगु प्वालय् खनेदुगु सूर्य किरणय् ब्वयाच्वनीगु धूयात अणु धाइगु जुल। अणुया नं चीधंगु अंशयात परमाणु धाइगु जुयाच्वन। थज्याःगु धातुया छगू जक कणयात मिखां खंके फइ मखु। ल्हातं नं थी फइ मखु। अति हे शुक्ष्म जुयाच्वंगु परमाणु धातु हे चतुर्महाभूतया शक्ति खः। परमाणु आपालं दत कि पृथ्वी धातु जुइ। पृथ्वी धातुया संघर्षं मि उत्पन्न जुइ। उकी नं मिया रुप दुगु हे परमाणु ल्वाकज्यानाच्वंगु खः। व हे परमाणुया राशय् क्वाःगु अप्वः दयाः तेजो धातु धाःगु खः। गन अग्नि दइ, अन वायु धातु उत्पन्न जुइ। फसय् नं ठक्कर नइगु चीज परमाणु हे खः। हलचल अप्वः जूगुलिं वायु धयातल। वायुपाखें परमाणु समूह जुइ, आयोपाखें वहे मुनाच्वंगु परमाणुयात ढिक्का याना बी। उकियात हे पृथ्वी धाःगु खः। थिया स्वयेबलय् क्वाःगु व ख्वाउँगु तेजो धातु जुयाच्वनीगु जुल। हाकनं तेजो धातुया तेजं फय् उत्पन्न जुइ। वायुं ढिक्का जुयाच्वंगु पृथ्वीयात रक्षा याना तइ। वायुया शक्ति मंत कि (फुत कि) टुक्रा टुक्रा जुयाः धू जुयाः वनीगु जुल। वयागु लागि वायुयात रक्षक नं धयातल। उकी पृथ्वी, आयो, तेजो, वायो धइगु यथार्थ कथं लक्षण जक खः। नत्र दुगु फुक्क प्रमाण पिण्ड जक खः ।

हुतवाद धइगु अनीश्वरवादया घःमाः
बुद्ध धर्म अनीश्वरवादी जूगुलिं हेतु प्रत्ययया आधारय् 'वैज्ञानिक धर्म' रुपं मानय् यानातःगु खः। सर्व शक्तिमान वा परमेश्वर माने मयाःगु सिद्धान्त थुइके माल। देवतापिंके गुण दयाच्वनी, गुण लाना कायेगु निंतिं द्यःपिं माने यायेगु खः। दसु कथं करुणाया प्रतीक बुंगद्यः माने याना तःगु काये। करुणामय दर्शन यानाः बरदान कायेगु लक्ष्य मखु। बुंगद्यःपाखें प्रेरणा कयाः थःके नं दया दयेकेगु उद्देश्य बोध यायेत जक बुंगद्यः दर्शन, पुजा व प्रदक्षिणा यायेमाःगु जुल ।

सर्व शाक्तिमान ईश्वरवादी जुतले च्वय्या वैज्ञानिक आधारत थुइके मफइगु जुयाच्वन। मनोविज्ञान धइगु सुक्ष्माति सुक्ष्म जुयाः थुइके थाकुगु सिद्धान्त धायेमाल। वैज्ञानिकतय्सं परमाणुयात नं अनुसन्धान यानाः स्पष्ट रुपं बोध यानाः कयौं वैज्ञानिक आविष्कार लुइकूगु खः। कुतः मयासे अःपुक ज्या याःगु मखु। च्वय्या गम्भीर सिद्धान्तपाखें वैज्ञानिक आधारत काःगु खः। धर्र्म धायेवं सकसिनं चटक्क धारण याये फइ मखु। यथार्थ धर्म मथुयाः कयौं मनूत अन्धभक्तिइ लानाच्वन ।

अझ प्राथमिक चर्या पंचशील (प्राणीघात मयायेगु, खुयाः मकायेगु, परस्त्री व परपुरुष गमन मयायेगु, मखुगु खँ मल्हायेगु, नसालु पदार्थ सेवन मयायेगु) थुइकाः स्पष्ट रुपं छ्यले फुपिं माले थाकु धायेमाल। गुलिसिनं धर्मया खँ हालाच्वंसां धर्म चित्तय् धारण याये मफयाः विवेकशील, नैतिकवान, चरित्रवान जुइ मफयाच्वन। थौंकन्हय्या धर्म नीतिं तापानाच्वंगु राजनीतिक, ज्ञान अनेक खँ सयेकाः थः जक कतिलाकेगु षड्यन्त्र यानाच्वन। राग-द्वेष-मोह-अहंकार-ममकार मदयेकाः कुशल मंगल परोपकार ज्या यानाः मैत्री-करुणा-समान भावना दयेकाः लोक कल्याणकारी ज्याखँ याये माःगुलिं थ्वपाखे दृष्टि तयाः सकलें न्ह्यज्यायेमाःगु जुल ।

(सन्दर्भ सफू:- बौद्ध ऋषि महाप्रज्ञा 'परमार्थ ज्ञान दर्शन'। अनुवादक: भिक्षु विशुद्धानन्द प्राणपुत्र)

More Stories Like this