गोर्खाल्याण्ड व नेवाः स्वायत्त प्रदेश

सुरेश मानन्धर

जःलाखःला देय् भारतया पश्चिम बंगाल राज्यय् लाःगु दार्जिलिङ्ग क्षेत्रयात 'गोर्खाल्याण्ड' राज्य दयेकेगु धकाः न्ह्यानाच्वंगु आन्दोलन दथुइ हे क्वचाःगु दु। अथे खःसां आन्दोलनकारीतय्सं 'गोर्खाल्याण्ड क्षेत्रीय प्रशासन' धइगु शासनिक इकाई प्राप्त यानाः गोर्खाल्याण्ड दुने थःगु अधिकार न्हापा स्वयां अझ क्वातुकूगु दु। न्हापा उगु लागाया कर व प्राकृतिक स्रोत यानाः १९ गू क्षेत्रय् जक बियातःगु अधिकारयात विस्तार यानाः ५४ गू थ्यंकूगु दु। उगु आन्दोलनया नेतृत्व यानादीम्ह नेता विमल गुरुङ्गं 'गोर्खाल्याण्ड' प्राप्तीया आन्दोलन क्वचाःगु मदुनि, आः प्राप्त जूगु अधिकार गोर्खाल्याण्डपाखे न्ह्याः वनेगु थप छगू त्वाथः जक खः धाःगु दु। यद्यपि पश्चिम बंगालया मुख्यमन्त्री ममता बनर्जीं आन्दोलन क्वचाल, पश्चिम बंगालपाखें दार्जिलिङ्ग गबलें नं अलग मखु व जुइ नं मखु धकाः व सम्बन्धी सम्झौता जूगु सभाय् हे भाषण याना बिउगु दु। उकिं गोर्खाल्याण्ड आन्दोलन मेगु छुं दँ लिपा हानं दना वइ तिनि धइगु स्पष्ट संकेत थुकिं चूलाका बिउगु दु।
तर थन ल्ह्वनेत्यनागु प्रसंग गोर्खाल्याण्ड आन्दोलनयात कयाः मखु, उगु आन्दोलनयात स्वयेगु नेपाली मिखायात कयाः खः। गोर्खाल्याण्ड आन्दोलन दार्जिलिङ्ग लागाय् च्वनाच्वंपिं नेपाली मूलया भारतीयतय्सं सञ्चालन यानाच्वंगु आन्दोलन खः। आन्दोलनकारीतय् एकताया मू कडी धइगु खस भाषा खः। उकिं नेपाःया खास यानाः खस भाषीतय्सं उगु आन्दोलनयात थःपिनिगु हे आन्दोलन थें भावनात्मक रुपं कायेगु याः। विश्वया गुगुं नं भूभागय् च्वंपिं नेपाःमितय्सं थःगु अधिकारया लागिं छुं नं कथंया आन्दोलन यात धाःसा उकियात नेपालय् च्वंपिं नेपाःमितय्सं समर्थन मयाइगु खँ हे मदु। गोर्खाल्याण्ड आन्दोलनयात नेपाःमितय्सं समर्थन यानाच्वंगुया मू आधार नं थ्वहे खः। छम्ह नेपाःमिं मेम्ह नेपाःमिया जायज आन्दोलनयात समर्थन यायेगु कर्तव्य नं जू वइ। तर दुःखया खँ छु धायेबलय् दार्जिलिङ्गय् च्वंपिं नेपाःमितय्सं थःगु अधिकारया लागिं याःगु आन्दोलनयात नेपाःया खसभाषीतय्सं समर्थन याइ, तर नेपालय् हे च्वंपिं नेपाःमितय्सं यानाच्वंगु अज्याःगु हे आन्दोलनयात धाःसा उमिसं विरोध याइ। आखिर दार्जिलिङ्गया गोर्खातय्सं यानाच्वंगु आन्दोलन व नेपाःया नेवाः लगायतया जनजातितय्सं यानाच्वंगु आन्दोलनया सार वहे मखु ला? गोर्खाल्याण्ड पहिचानया आन्दोलन खःसा नेवाः लगायतया जनजातितय्सं यानाच्वंगु आन्दोलन नं पहिचानया हे आन्दोलन खः ।

थौंकन्हय् नेपालय् नेवाः लगायतया जनजातितय्सं जातीय आधारय् प्रदेश निर्माण जुइमाः धकाः यानाच्वंगु मागयात नेपाःया खँय् बर्मूतय्सं जातीय राजनीति जुल, थथे जुल धाःसा देश टुक्रा जुइ, जातीय राजनीति याये मजिउ धकाः उपेदश बीगु याइ। वय्कःपिंत झीगु छगू हे जक न्ह्यसः दु, छु गोर्खाल्याण्ड आन्दोलन जातीय आन्दोलन मखु? छु गोर्खाल्याण्ड जातीय आधारय् माग यानाच्वंगु राज्य मखु? खसभाषीतय्सं माग याःगु जुल धाःसा जातीय राज्य नं ठीक। गैर खस भाषीतय्सं माग याःगु जुल धाःसा चाहिं बेठीक?

नेवाः भाय् ल्हाइपिं, तामाङ्ग भाय् ल्हाइपिं, मगः भाय् ल्हाइपिं नेपाःमितय्सं याःगु आन्दोलनयात जातीय आन्दोलन धकाः विरोध यायेगु, अले विदेशय् च्वंपिं खास भाषीतय्सं याःगु जातीय आन्दोलनयात धाःसा नेपालय् च्वनाः नं समर्थन यायेगु धइगु 'डबल स्टाय्ण्डर्ड' बिचाः मखुला?

थ्व इलय् नेपाःया मिडियातय्सं म्हिताच्वंगु भूमिकाया नं चर्चा यायेमाःगु खनेदु। नेपाःया मूलधार धाःगु मिडियातय्सं नेवाः लगायतया जनजातितय्सं याःगु आन्दोलनयात माक्व 'कभरेज' तकं बी मखु। तर नेपालं पिने च्वंगु गोर्खाल्याण्ड आन्दोलनया समाचार धाःसा थुकथं बी मानौ व उमिसं हे न्ह्याकाच्वंगु आन्दोलन खः। नेपाःया थःहे जनतां यानाच्वंगु पाय्छि वहे प्रकृतिया आन्दोलनयात 'जातीय', 'साम्प्रदायिक', 'पछौटे', 'संसारया हिउपाःयात मथूपिं' धकाः धाये जिक्व धयाः ब्वः बीपिं नेपाःया खस ब्रम्हू बुद्धिजीवीतय्सं गोर्खाल्याण्ड आन्दोलनयात धाःसा याये जिक्व च्वछायाः तारिफ याइ। थ्व उमिगु 'डोगला' चरित्र खः ।

गोर्खाल्याण्डया जनतां यानाच्वंगु माग व उमिगु पीडायात नेपाःया प्रसंगय् तयाः स्वयेत झीगु आग्रह दु। दार्जिलिङ्गया नेपाली मूलया जनतायात छाय् अलग्ग राज्य माल? गोर्खा पार्वत्य परिषद् स्वयां अप्वः अधिकार उमित छाय् माल? यदि गोर्खाल्याण्डया जनतां थौं हे बिस्कं राज्य दयेकाः थःगु अधिकार सुरक्षित मयात धाःसा कन्हय् उपिं दार्जिलिङ्ग दुने हे बंगालीतय् दथुइ पाय्छि उकथं तना वनी गुकथं कि थौं स्वनिगः दुनेया नेवाःत पिनें वःपिं गैरनेवाःतय् दथुइ तना वनाच्वंगु दु। वास्तवय् उमित अलग्ग गोर्खाल्याण्ड मदयेक मगानाच्वंगु थ्व कारणं यानाः खः। उमित गुगु कारणं यानाः अलग्ग गोर्खाल्याण्ड मालाच्वंगु खः पाय्छि वहे कारणं थौं नेवाःतय्त अलग्ग नेवाः स्वायत्त राज्य मालाच्वंगु खः। थ्व यथार्थयात नेपाःया एकाधिकारवादी खस ब्रम्हूतय्सं थुइकेमाःगु आवश्यकता दु ।

उकिं नेपालय् थौंकन्हय् जातीय आधारय् निर्माण जुइगु संघीय व्यवस्थाया माग यानाच्वंपिं जनजातितय्त आलोचना याइपिं खस ब्रम्हूतय्त झीसं नं लिसः बी सयेके माल -यदि नेपालय् जुयाच्वंगु थ्व अधिकारया माग जातीय वा गलत खःसा गोर्खाल्याण्डया माग जक सही खः ला? गोर्खाल्याण्ड आन्दोलनयात समर्थन यायेगु तर नेवाः प्रदेशया आन्दोलनयात विरोध यायेगु खःसा थ्व ति अराष्ट्रवादी बिचाः मेगु छु दइ? उमिगु थज्याःगु बिचारं हे देशय् न्ह्यानाच्वंगु स्वायत्त राज्यया आन्दोलनयात कन्हय् साम्प्रदायिक व पृथकतावादी आन्दोलनय् हीकीगु खतरा दु ।

More Stories Like this