बजेट, महानगर घोषणा व सरोकार

सानुराजा शाक्य

छुं दँनिसें नियमित रुपं न्ह्यब्वयेत ताःमलानाच्वंगु बजेट थुगुसी मधेसीतय्गु छन्हुया धम्कीपूर्ण अवरोध लिपा अर्थमन्त्री नं नियमित बजेट व्यवस्थापिका संसदय् पेश याकेत सफल जुल। बजेट बांलाः व बांमलाः धइगु बारे थःथःगु कथं प्रतिक्रिया वयाच्वंगु दु। गुलिसियां निंतिं थ्व बजेट वितरणमुखी जुल धाःसा गुलिसियां निंतिं गांगामय् तक थ्यनीगु जुल धइगु प्रतिक्रिया बियाच्वंगु दु। तर आम जनताया निंतिं बजेटं अपेक्षा याइ धइगु न्हियान्हिथंया समस्यायात क्वपालिगु जुइ माल धइगु जुयाच्वनी तर आम जनताया समस्या क्वपालीगु गबलें नं जुइ मखु। न्हियान्हिथंया समस्या धइगु थहां वनाच्वंगु बेसाःभाः क्वपालीगु अपेक्षा याइगु खः। बेसाः भाः धाःसा न्ह्यागु कथंया बजेट वःसां कुहां वयेगु नां हे काइ मखु। अःखतं कर्मचारीतय्गु तलब अप्वयेकल कि बेसाः भाः नं अथें हे थहां वनीगु प्रवृत्तियात बजेटं गबलें पने मफु। थुगुसीया बजेटय् कर्मचारीतय्गु तलब अप्वयेकीगु जूगु दु। छगू लाख ति सरकारी कर्मचारीयात अप्वयेकूगु तलबं नेपाःया स्वंगू करोड जनतायात लिच्वः लाकाच्वनी। खय्त ला थौंकन्हय् बेसाः भाः थहां वनेत बजेट हे पीमाः धइगु मदु ।

अर्थमन्त्रीं नकतिनि पेश याःगु बजेट लिउने लाःगु दलित, जनजाति व कर्णाली क्षेत्रयात ध्यानय् तया पित हयागु धापू अर्थमन्त्रीया खः। तर नेवाःत नं आदिवासी जनजाति खःसां तबि बजेटय् ध्यान बियातःगु जनजाति पुचलय् नेवाः नं दुथ्याःगु मदु। जनजाति दुने नं दकलय् लिउने लाःगु जातीय पुचःयात जक छुं भचा बजेट वनीगु खः। बजेटं आम जनतायात लाइगु फाइदा व बेफाइदा बाहेक नेवाःतय्त छु कथं बजेटं लिच्वः लाकी धकाः स्वयेगु खःसा विशेष यानाः नेपाः गालय् विकासया निंतिं फ्याना तःगु बजेटय् ध्यान वने माली। नेपाः गाःया थीथी विकासया ज्याय् फ्यानातःगु बजेटं नेवाःत नाप प्रारम्भिक सरोकारया खँ जुइ छाय्धाःसा थ्व लागाया मू आदिवासी व दकलय् अप्वः जनसंख्या दुपिं नं नेवाःत हे। नेपाः गालय् दयाच्वंगु प्रदुषण, आप्रवासी समस्या, सुकुम्बासी समस्या, लः, धः, मतया समस्या, ट्राफिक समस्यातनाप न्हियान्हिथं ब्वलनाच्वंगु थुज्वःगु समस्या फयाच्वने माःपिं नेपाःगाःया नेवाःत हे खः। थ्व बजेट थुज्वःगु समस्या समाधान यायेगु निंतिं छुं भचा पहल कायेगु धाःसां थ्व न्हापांगु पलाः जक जुइ। बजेटय् रिंगरोडया थीथी थासय् फ्लाइ ओभर लँपु दयेकेत अध्ययन यायेगु, नागढुंगा पिने वनीगु सुरुङ लँपु दयेकेत अध्ययन यायेगु, ख्वपया सुर्यविनायकय् अन्तर्राष्ट्रिय स्तरया चिडियाखाना दयेकेगु, स्वनिगलय् मेट्रो रेल दयेकेत अध्ययन यायेगु व येँया सक्व लागायात याःगु शंखरापुर व यलय् थपे जूगु बुंग, ख्वना व सैँबु लागाया कार्यविनायक व वादेयात चम्पापुर यानाः निगू नगरपालिकाया घोषणा आदि प्रत्यक्षतः नेवाःत नाप नं सरोकार दुगु विषय खः। नगरपालिका घोषणा बाहेक मेगु प्रस्तावत कार्यान्वयन तुरुन्त जुइ धकाः आशा याये थाय् मदु तर अध्ययन जुजुं वनीबलय् मेगु नीदँ लिपा आवश्यकताया रुपय् कार्यान्वयन मयासे गाइ मखु। थ्व धुंकाः छेँ, बुँ न्यायेगु मीगु ल्याः अप्वयेकीगु कथंया छगू करोड तकाया स्रोत क्यने म्वाःगु निर्णय नं पिनं थन छेँ बुँ न्यानाः च्वं वइपिं मध्यम वर्गया मनूत ल्याः अप्वेयेकी ।

राजधानी जुयाच्वंगु स्वनिगःया वैकल्पिक शहरया रुपय् विकास यायेगु बिचाः थौंतकया बजेटं परिकल्पना मयाःनि। देय् संघीयताय् वनीगु सीक सीकं नं अझं काठमाण्डौ केन्द्रित बजेटं मुक्त जुइगु बिचाः गबलें मयाः। गुकिं यानाः थन अप्वयावनीगु समस्यां दकलय् अप्वः नेवाःतय्त हे त्यली। बजेटय् लानाच्वंगु न्यने न्ह्यइपुसे च्वंगु मेगु विषय खः बागमति व बिष्णुमति खुसि सिथय्या प्रदुषण मदयेकेगु। थुकिया नितिं वृक्षारोपण लगायतया ज्या यायेगु बजेटय् व्यवस्था दु। थ्व निगू खुसि सिथय्या प्रदुषण न्हंकेत मयासे मजिउगु खुसि सिथय् च्वनाच्वंपिं सुकुम्वासीतय्त व थासं चीकाः व्यवस्थापन यायेगु खः। थ्व ज्या यायेगु आँट थौंतकया छुं नं सरकारं याये मफुनि। सुकुम्बासीतय्त अनं थना छ्वये मफुतले बागमति व बिष्णुमतिया सुधार ता हे तापाः। तर थ्व खुसिया प्रदुषण म्हो यायेत खुसि सिथय् फोहर वांछ्वेगु ज्या नं दिके फयेकेमाः। जिउसा खुसि सिथय् चोभारं निसें निथासं नं पक्की पःखाः दयेके फत धाःसा नं खुसि जुयाच्वंगु अतिक्रमण म्हो यायेछिनी। तर थुज्वःगु ज्याय् धाःसा बजेट फ्यानातःगु मदु ।

नेवाःतय् लागा स्वनिगःया सघन पुलांगु वस्तीयात पुनर्संरचना यायेगु परिकल्पना नं बजेटं याःगु मदु। थनया विकास निर्माणया ज्या महानगरपालिका, उपमहानगरपालिका व नगरपालिकाया हे जिम्माय् तयातःगु दु। गुकिं यानाः थनया लँ, धः, लः व सतक मतया ज्या नं नगरपालिकातसें हे यानाच्वंगु दु। तर नगरपालिकातसें याइगु ज्या भिंकेगु व गुणस्तरहीन जुइगु याः। येँ दुनेया नेवाःतय् पुलांगु वस्ती टेकूनिसें पकनाय्ज्वः तकया अवस्था स्वयेगु खःसा थ्व लँया लँ धाये मल्वः। नपां याइगु पीच दछि नं मतूगु जक मखुकि अप्वः धइथें लँय् पांग्रा हे दुनीगु कथंया गाःया गाः दु। थनया मूल समस्या पुलांगु धः व पुलांगु हितिया पाइप नं खः ।

राणातय् इलय् लानातःगु धः व हितिया पाइप अझ नं हिले मफुगुलिं लँय् पीच याःसां वा ल्वहँतं सिउसां दछि दुने हे स्यंके मालाच्वन। गुकिं यानाः नं लँया अवस्था गबलें नं भिंगु खने मदु। थ्व खँय् नकतिनि महानगरपालिकां याःगु घोषणाय् नं उलि स्पष्ट मदु। थ्वहे अवस्था यलया दुनेया वस्ती नं वहे दु। थ्व समस्यां पार जुइत येँ व यलया भित्री शहरया धः व लःया लाइनत भिंकेगु जक मखु पूरा हे न्हूगु मापदण्डय् हिला छ्वःसा जक यक्व समस्या ज्यनी। थ्व ज्या यायेत नगरपालिकातसें धाःसा ध्यान मबिसें पर्कीगु ज्याय् अप्वः लगानी यानाच्वंगु खनेदत ।

नेपाल सरकारया बजेटय् मातृभाषा संरक्षण व विकासया निंतिं ठोस प्रस्तावत मदु। थीथी भाषिक साहित्यकारतय् नामय् विकास क्षेत्रया आधारय् न्यागू प्रतिष्ठान स्वनेगु धइगु नं बजेट वःगु दु। थुकी नेवाः साहित्यकारत नं दुथ्याकाः प्रतिष्ठान मस्वं धाःसां जिउ। मैथिली भाषाया विद्यापतिया नां नं दुथ्याःगु प्रतिष्ठानया प्रस्ताव दु तर नेपालभाषां च्वइपिं साहित्यकारतय् नामय् मदुगु खँय् सरकारयात दवाव बीमाःगु खनेदत ।

More Stories Like this