काठमाडौं घोषणापत्रया औचित्य छु?

नरेशवीर शाक्य
नेपाःया आदिवासी नेवाःतय्सं आः निर्माण जुयाच्वंगु न्हूगु संविधानय् नेवाः स्वायत्त राज्यया माग यानाः आन्दोलन न्ह्याकाच्वंगु दु। मुलुक एकतन्त्रीय शासनया अन्त जुयाः संघीयताय् प्रवेश जुइधुंकूगु घोषणा राज्यं यायेधुंकूगु दु। तर सरकारया प्रशासन दुने संघीयतायात बल्लाकेकथं छुं नं पूर्वाधार तयार यायेगु खँय् गम्भीर जुइ फयाच्वंगु मदु। सरकारं आःतक नं केन्द्रिकृत योजना जक हे दयेकेगु यानाच्वंगु दु। आः हे नं येँ महानगपालिकां काठमाडौं घोषणाया नामं अनेक कार्य योजना पितहःगु दु। अज्याःगु योजनां स्थानीय मनूत गुलि प्रभावित जुइ धयागु छुं कथंया मूल्यांकन मदु। थनया मू आदिवासी नेवाःतय्त छुं हे जानकारी, सहलह मब्याकुसें महानगरपालिकाया कर्मचारीतय्गु सहभागिताय् जूगु थ्व काठमाडौं घोषणा गुलित हितकारी वा हानीकारी धइगु खँय् काठमाडौंवासीतय्गु खास हे ध्यान वनाच्वंगु खने मदु। उकथं हे नेवाः स्वायत्त राज्यया माग यानाच्वंगु निकायतय्सं नं काठमाडौं घोषणा पत्रं थःपिनिगु आन्दोलनयात गुकथं लिच्वः लाकी धयागु प्रतिक्रिया पिदनाच्वंगु मदुनि। संघीय राज्यया मूल मर्मयात हे घाः लाके फइगु थज्याःगु घोषणाय् प्रधानमन्त्री समेतया संलग्नतां थप चिन्ताया विषय दयेका बिउगु दु।
येँ देय्यात न्हापांनिसें हे सत्ताय् च्वनीपिं व राजनीतिक पार्टीतय्सं थःपिनि अखडा दयेकेगु याना वयाच्वंगु दु। विशेषत स्वनिगः पिनेया मनूतय्सं स्वनिगःया विकासया निंतिं गबलें ध्यान तःगु मदु। थनया सम्पदा व सुविधायात छ्यलेगु, अर्थ उपार्जनया केन्द्र दयेकेगु ज्या जक थुमिसं यानाच्वंगु दु। भौतिक पूर्वाधारया निर्माणयात ध्यान तयाच्वंगु मदु। अले थुज्वःगु ज्यां थनया स्थानीय मनूतय्त गुकथं प्रभावित यानाच्वन धयागु लेखाजोखा नं थुमिके मदु। अनियन्त्रितरुपं पिनें वःपिं मनूतय्सं थनया वातावरणयात स्यंकेवं आः नेवाःत थःपिनिगु अस्तित्वया निंतिं संघीयता व जातीय स्वशासन माःगु खँयात वाःचायेकाः थनया आदिवासीतय्त प्रभावित याइगु छुं नं निर्णयया तहलय् थनया आदिवासीतय्गु समावेशी सहभागिता दयेमाःगु माग याना वयाच्वंगु खः। तर थ्व मागयात सुं हे निकाय व सत्तां वास्ता यानाच्वंगु मदु। बरु थनया कला सम्पदा प्रभावित यायेत, थनया आदिवासीतय्त अल्पमतय् लाकाः पिनेया मनूतय्गु ल्याः बहुसंख्यकय् थ्यंकेत अनेक नीति, योजना दयेकेगु ज्या जक जुयाच्वन। गबलें सहरी विकास योजना धकाः विधेयक हयेगु कुतः जुल, गबलें बाहिरी चक्रपथया निर्माणया नामय् थनया कृषियोग्य बुँ नष्ट यायेग कुतः जुल, गबलें मेट्रोपोलिटन सिटीया खँ हयाः थनया आदिवासीतय्त उत्तेजित यायेगु कुतः यानाच्वन। थ्वहे क्रमय् आः हाकनं काठमाडौं घोषणापत्र - २०६८ या नामं थनया आदिवासी नेवाःत व उमिगु कला सम्पदाय् प्रत्यक्ष रुपं लिच्वः लाकीगु नीतित सार्वजनिक यायेगु कुतः जूगु दु।
आः जूगु १६१ बुँदाया काठमाडौं घोषणा पत्रय् अति हे सकारात्मक खने दइगु खँत फोहरमैला नियन्त्रण व नियमन, सहरी प्रकोप ब्यवस्थापन, वायु व खुसि प्रदुषण नियन्त्रण, तच्वया वनाच्वंगु शहरीकरणयात नियन्त्रण नापं भवन आचार संहितायात पालना याकेगु, पार्किंगया निंतिं बहुतले छेँ दयेकेगु, १८ दँ स्वयां क्वय्यापिंत चुरोट, अय्लाः न्याये मी याये मदयेकेगु, न्यादँया दुने साक्षरता प्रतिशत शतप्रतिसत यायेगु, सतक गल्लिइ सौर्य मतया ब्यवस्था यायेगु आदि खँ दुथ्याकातःगु दु।
स्वयेबलय् थ्व खँ फुक्कं हे सकारात्मक खः थें च्वंसां थुकिया अनेक प्रावधिक खँय् नं ध्यान वनेमाःगु खनेदु। थज्याःगु विकासया म्हगस सकसिनं खंके फइ तर उकियात छ्यलाबुलाय् हयेगु औकात धाःसा सम्बन्धित निकायतय्के दइ कि मदइ? थ्व नं केवल म्हगस जक क्यनाः सुयागुं निंतिं कमाईया माध्यम जकं जूवनीगु खः कि?
थुकिया दकलय् न्हापांगु न्ह्यसः स्थानीय निकाय संचालनया निंतिं स्थानीय स्वशासन ऐन दयेकातःगु दइ। थ्व स्थानीय निकायया गठन स्थानीय जनप्रतिनिधितपाखें जुइ धयातःगु दुसा सरकारलिसे समन्वय यायेगु निंतिं स्थानीय विकास मन्त्रालयपाखें कर्मचारी खटे यायेगु याइ। तर वर्तमान परिस्थितिइ स्थानीय निकायसं जनप्रतिनिधित मदुगु व राजनीतिक संयन्त्रं स्थानीय निकाय संचालन जुयाः कर्मचारीतय्सं स्थानीय निकाय संचालन यानाच्वंगु दु। स्थानीय निकायया कर्मचारीत जनप्रतिनिधि मखु अले थुमिसं स्थानीय आवश्यकतायात थुइके फइ मखु धयागु मान्यता नं दु।
स्थानीय विकासया खँ स्थानीय जनप्रतिनिधिपाखें जुल धाःसा जक उकिया महत्व औचित्य पुष्टि याये फइ। कर्मचारीतय्गु भरय् थ्व महत्वाकांक्षी कार्यक्रमया नामय् आः महानगरपालिकाया बजेट निर्माण जुल धाःसा थ्व मेगु विडम्बना जूवनी। कर्मचारीतय्गु महत्वांकाक्षाया कारणं हे वंगु दँय् महानगरपालिकां जग्गा मूल्यांकनय् ८०० प्रतिसतं बृद्धि यानाः थःपिनिगु सेवा शुल्कय् ६०० प्रतिशत तक अप्वः कर म्हयेगु व सेवा शुल्क कायेगु याःगु खः। थुकथं अप्वः शुल्क व कर पुलेगु धयागु काठमाडौया आदिवासीतय्गु निंतिं तःधंगु आर्थिक भार खःसा थुकथं पुलागु करया दां स्थानीय मनूतय्गु आधारभूत आवश्यकता खँय् सदुपयोग मजुसे मेमेगु ज्याय् खर्च जुयाच्वंगु सकसिनं वाःचाः। थनया मौलिक सम्पदा संस्कृतिया संरक्षण जुइ फयाच्वंगु मदु, थनया आदिवासीत मूलरुपं वसोवास यानाच्वंगु थीथी वडाया भौतिक सुविधा व संरचना नष्ट जुयाच्वंगुयात भिंकेगु सोच ब्वलनाच्वंगु मदु। थ्व घोषणापत्र थनया आदिवासी नेवाःतय्गु हितय् खने मदु। थ्व खँय् नेवाः स्वायत्त राज्यया हिमायतीतय्सं ध्यान बीमाःगु खनेदु।

More Stories Like this