प्यम्ह सभासद् निलम्बनया संकेत

नरेशवीर शाक्य

नेपाःया ब्यवस्थापिका संसदय् प्यम्ह सभासद्तय्त सभामुखं मार्सल लगे यानाः संसदं पितिनातःगु दु। नेपाःया गणतान्त्रिक इतिहासय् सभासद्तय्त संसद भवनं पितिना हःगु थ्व दकले न्हापांगु घटना जूगु कारणं थुकिया थःगु हे इतिहास दयाच्वनीगु खँय् विवाद मदु। तर नेपाःया संविधान निर्माण जुयाच्वंगु इलय् समावेशी व संघीयताया विषयय् थीथी माग तयाः यानाच्वंगु आन्दोलनया विरोधय् सभामुखया थ्व कारवाहीं अनेक प्रसंगयात स्पष्ट यायेगु कुतः जुयाच्वंगु दु। मुलुकया जातीय पहिचानया लिधंसाय् सघीयता निर्माण जुइमाः धकाः माग यानाच्वंपिं अधिकारकर्मी संघ संस्था व जातीय पहिचानया आधारय् संघीयता निर्माण याना बी धकाः आम जनतायात भ्रमय् तयाः राजनीति यानाच्वंपिं राजनीतिक पार्टीतय्गु वास्तविक नियत छु जुइफु धयागु नं थ्व घटनाया संकेत खः धइगु विश्लेषण राजनीतिक पण्डिततय्गु दु ।

मुलुक संघीयता दुने प्रवेश जुइगु निश्चित जुइवं यथास्थितिइ राजनीति यानाच्वंपिं छगू वर्गया फुक्क राजनीतिक पार्टीया नेतात जातीय पहिचानया लिधंसाय् सघीयता निर्माण याके मबीत अनेक षडयन्त्र यानाच्वंगु दु। जनआन्दोलन लिपा नेपाःया अन्तरिम संविधान निर्माण जूगु इलय् मुलुकयात एकल राज्य मखु संघीय राज्य जुइमाः धयागु ब्यापक माग जूगु खः। तर उत्पीडनय् लाःपिं तराईया मधेसीतय्सं व्यापक आन्दोलन यायेवं अन्तरिम सविधानयात हे संशोधन यानाः मुलुकयात संघीय मुलुक दयेकेगु निर्णय जूगु खः। तर गज्याःगु संघीय मुलुक दयेकेगु धयागु खँय् आः वयाः हाकनं आदिवासी जनजाति, अल्पसंख्यक, दलित व मिसातय्त हे असमान ब्यवहार जुइगु संविधान निर्माण यायेगु कुतः जुयाच्वंगु खनेदत। छगू जाति व वर्गया मनूतय्गु प्रशासनिक ख्यलय् हालीमुहाली जुइगु स्थिति ब्वलनाः मुलुकय् झन हे अराजकताया स्थिति वइगु कारणं संविधानसभाय् आदिवासी जनजाति, उत्पीडनय् लानाच्वंपिं अल्पसंख्यक समुदायया छम्ह नेवाः, चौधरी, दलित व मुस्मां सभासदपिं मुनाः छुं ई न्ह्यवंनिसें समावेशी विधयेकया माग यानाच्वंगु खः। आःया निजामति सेवाय् तसकं न्यून ल्याखय् जक उत्पीडनय् लानाच्वंपिं फुक्क कम विकसित जातिया मनूतय्त उचितरुपं समावेशी याकेमाः धयागु मागयात संविधानसभां वेवास्ता यानाच्वंगु खः। उकथं हे नेवाः स्वायत्त प्रदेशया लागा अब्यवहारिकरुपं निर्धारण जूगु व थुकिया ऐतिहासिक म्हसीकायात निरन्तरता बियाः वर्तमान नेवाः प्रदेशया लागा तःधं यायेमाल धयागु माग, मुस्मांतय्त माःकथंया आरक्षण दयेमाःगु मागयात वेवास्ता यानाः थथे माग यानाच्वंपिंत संसद भवनं हे पितिना छ्वयाः मुलुक समावेशी मजुइगु व न्हापा थें हे छगू वर्ग व जातिया मनूतय्गु जक वर्चश्व दइगु संविधान वइगु संकेत आःया सभामुखया कारवाहीं स्पष्ट याःगु दु ।

थःपिनि हक अधिकार सुनिश्चितताया माग यायेगु आधिकारिक थाय् संसद खः। थुपिं प्यम्ह सभासद्तय्सं याना वयाच्वंगु माग छुं नं राजनीतिक पार्टीया कार्यककर्ता वा नेतातय्गु हक अधिकारया नितिं मखुसे समस्त उपेक्षित देशवासीया निंतिं खः। धायेत ला फुक्क हे राजनीतिक पार्टीतय्सं उपेक्षित मनूतय्गु हक अधिकार सुनिश्चितताया लागि थःपिं प्रतिवद्ध धकाः धायेगु यानाच्वंगु दु, अथेसां थथे अधिकार प्राप्तीया निंतिं न्ह्यानाच्वंपिं मनूतय्गु विरोधय् हे पलाः न्ह्याका वयाच्वंगु खँ थुपिं राजनीतिक पार्टीतय्गु वास्तविक नियत छु खः धयागु खँ जनजाति हक अधिकारया निंतिं आन्दोलित जुयाच्वंपिं सकल आन्दोलनकर्मीतय्सं वाःचायेकेमाः। विशेषकथं नेवाः हक अधिकार सुरक्षित यायेत नीस्वनातःगु थीथी राजनीतिक पार्टीया भातृ संगठन व राजनीतिक पार्टीत नाप सतीपिं जातीय संगठनत थ्व विषयय् स्पष्ट जुइमाः। थःपिनि माउ पार्टी आदिवासी व उपेक्षित जातियात न्ह्याथेंजाःगु ब्यवहार याःसां सुम्क च्वनेगु तर सतकय् धाःसा तिंतिं न्हुयाः जातीय अधिकारया खँ ल्हाइपिं थुज्वःगु संघ संस्थातय्गु नियतयात आम जनतां थुइकाः थुपिंपाखें सचेत जुइमाःगु आवश्यकता नं दु ।

प्यम्ह सभासदतय्गु संसदं निलम्वनं स्पष्ट संकेत जुइधुंकूगु दु कि संविधानसभाय् दुपिं सभासदत जातीय स्वशासन बीगु वा जातीय पहिचानया आधारय् संघीयता बीत थुपिं तयार मदु। नेपाली कांग्रेसया सभापति सुशिल कोइरालां थःगु पार्टीया नीति जातीयताया आधारय् संघीयता निर्माण मखु धकाः स्पष्ट धायेधुंकूगु दु। पूर्व प्रधानमन्त्री व एमालेया नेता माधव कुमार नेपालं ला संविधानसभा थःपिनि पार्टीया एजेण्डा हे मखु, थ्व माओवादीयागु खः धकाः धयादीगु दु। मेखे एनेकपा माओवादी, संविधानसभाय् दकलय् अप्वः सभासद दुगु राजनीतिक पार्टी नं छगू इलय् थःपिंसं हे ल्ह्वना वयाच्वंगु एजेण्डायात आः प्यंगू राजनीतिक पार्टीया सभासद्तय्सं निरन्तरता बियाच्वनं नं थ्व निलम्वन प्रति थःगु धारणा छगू पित बी फयाच्वंगु मदु। सभामुखं याःगु कारवाहीयात मूकदर्शक जुयाः स्वयाच्वनेगु धयागु नं अधिकारकर्मीतय्त याःगु कारवाहीया मौन समर्थनकथं ब्याख्या यायेगु खःसा आः थ्व उत्पीडनय् लानाच्वंपिं मनूतय्गु हक अधिकारया निंतिं आःया राजनीति प्रभावकारी भूमिका म्हितेत सफल जुयाच्वंगु स्वंगू पार्टी मध्ये सुनां छाय् ल्ह्वनी, थ्व गम्भीर विषय खः ।

ब्यवस्थापिका संसद दुने आपालं नियम विपरित अराजक व अनुशासनहिन ज्या जूगु दु। फुक्क हे राजनीतिक पार्टीया सभासद्तय्सं रोष्टमय् दनाः थःपिनिगु विरोध प्वंकेगु ज्या जूगु दु। थःपिनिगु तुच्छ स्वार्थया निंतिं लांलां तक ब्यवस्थापिका संसद अवरोध याःगु दु। सरकारपाखें पेश जुइत्यंगु सरकारी दस्तावेजयात तकं संसद दुने लुटे यायेगु ज्या जूगु दु। थुपिं सुयातं कारवाही यायेगु आँट सभामुख भाजुं याये मफु, तर अल्पसंख्यक मनूया अधिकार, आदिवासी जनजातिया हक अधिकार संरक्षणया निंतिं सः तयाच्वंपिं सभासदतय्त निलम्बन यानाः आः थ्व ब्यवस्थापिका संसद व संविधान सभा संसद गुखे न्ह्यायेत्यंगु दु धयागु संकेत वःगु दु। थ्व निश्चित रुपं हे भिंगु संकेत मखु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this