ईश्वर मखु विश्वस्रष्टा: गुणयुक्तसा मात्र देवता

लोकबहादुर शाक्य

असार वस्तुया त्याग:
चक्षु व रुपया संयोगं उत्पन्न जूगु विज्ञानं रुपया अनुभव दतकि जक सुख वेदना दुःख वेदना, असुख-अदुःख वेदना अनुभव जुइगु जुयाच्वन। थ्व अनुभव अथवा वेदना स्कन्ध नं थःथम्हं बुया वइगु मखुसें चक्षु तथा रुपया हेतुपाखें उत्पन्न जुइगु जुयाः हेतु प्रत्यय धयातल। उत्पन्न जूगु छुं नं नित्य मजुसे नाशवान जुया वनीगु, परिवर्तनशील खः, आत्मा मखु। मनोधातुया खँ थुइकेत थ्व खँ वयाच्वंगु खः। त्रिकाल चक्र धाइगु नं थ्वहे खः। झिंच्यागू लक्षणयुक्त जुइसाथ निर्वाणया रस थुया वइगु जुल। दुर्लभ मनुष्य जीवन प्राप्त जुल कि आपालं कुतः यायेमाःगु जुल। विचारवान जुयाः सार असार थुइकाः त्याग यायेमाःगु जुयाच्वन ।

आत्मा व ईश्वर: भ्रम जक:
इन्द्रीययात निगू भाग यायेबलय् चक्षु, स्रोत, घ्राण, जिव्हायात ज्ञानेन्द्रीय धयातःगु दुसा काय, वाक, चित्तयात कर्मेन्द्रीय धयातल। कामयात नं ब्वथलेगु यायेबलय् हस्त पाद, गुप्तेन्द्रिय धकाः स्वंगू प्रकार दु। ज्ञानेन्द्रीय धइगु बोधक जुयाच्वन, काय वाक व चित्त कर्मकर्ता जूगुलिं कर्मेन्द्रिय धयातल। त्रिकायपाखें जूगु चहपहः रागादि क्लेशयुक्त जुल कि अकुशल कर्म जुइगु जुल। क्लेश रहित जुलकि विपाक जुइ मखुत, ज्ञानेन्द्रीय, कर्मेन्द्रिय निगुलिं आत्मा मखु, छाय्धाःसा ज्ञानेन्द्रीय मयःसां जुयाच्वनी, उकिं 'जि जिगु' धइगु मदु। काय, वाक, चित्त, हस्त, पाद, गुप्तेन्द्रिययात कुतः याःसा थःगु अधिनय् तये फइगु जुल। कर्म नं हेतु खः। वया हेतु तृष्णा खः, तृष्णा हे कर्म विपाकया कारण खः। साधकतय्सं तृष्णायात नं ज्ञानपाखें निरोध याये फइगु जुल। हानं तिक्ष्ण प्रज्ञा मदुतले शंका निर्मूल जुइ मखु। त्रिकाय हे परिशुद्ध याये माःगु जुयाच्वन। काय-वाक-चित्त शुद्ध मजूतले, चित्तया व्यवहार झमेला दत्तले अलमले जुयाच्वनीगु जुयाच्वन। थ्वहे अपरिशुद्ध चित्तं निर्णय याये मफुतले लीला क्यनीम्ह 'परमेश्वर'या सत्ता 'आत्मा' दु धकाः विश्वास याइगु जुयाच्वन। माला स्वःसा दइगु मखु अन्दाजया भरय् जक कल्पना याइगु थुइके माल ।

दुःखया हेतु पुनर्भव:
मनूया म्हय् पृथ्वी २० गू, आपो १२ गू, तेजो ४ गू, वायो ६ गू याना ४२ गू तत्व मिले जुयाः मेशिनया पूर्जा चले जुइ थें जुयाः कर्म चित्त ऋतु आहारया लिधंसाय् जीवन चले जुयाच्वंगु खः। न्हापाया जन्मया संस्कारयात कर्म धाइ। चेतनया हेतु जुयाच्वंगु चित्त धयातल, गर्मी, ठण्डीपाखें रक्षा जुयाच्वंगु ऋतु जुल। आयुया आधार जुयाच्वंगु नसा जुल। थ्व कथं कर्म-चित्त-ऋतु-नसा प्यंगू मध्ये छगू जक मंत कि नं प्राणीपिं म्वाये फइ मखुत। जीवन दत्तले इन्द्रीयपाखें स्पर्श अनुभव जुइगु शक्ति नं दयाच्वनी। जीवन अन्त जुइसाथ इपिं शक्तित नं विनाश जुयावनीगु जुल। थुगु प्रकारं हेतु नं उत्पन्न जूगु चेतन शक्तियात परिवर्तनशील, क्षणभंगुर ज्ञातायात 'आत्मा' धाइ मखुगु थुइके माल, अविद्या दयाः संस्कार जुल, संस्कार जुयाः विज्ञान, विज्ञानपाखें नामरुप, नामरुपया नापं छगू अध्यात्म आयतन, अध्यात्म आयतन जुयाः हे स्पर्श जुइगु खः। स्पर्श जुलकि अनुभव�वेदना उत्पन्न जुइ। वेदनां यानाः हे तृष्णा जुइगु खः। तृष्णाया मुहान हे उपादान। उपादानया कारणं भव जुयाच्वनी, गन भव अन जन्म जुइ। जन्म जुल कि जरामरण व नाना प्रकारया दुःख जक जुयाच्वनीगु जुल ।

जन्मया कारण विपाक भोग:
नाना प्रकारया दुःख जुयाच्वंगु हे जरामरण अथवा अनित्य जुयाच्वंगुलिं खः। अनित्य-जरा-मरण जुइगु जुयाः हे जन्म जूगु खः। जन्म जूगु नं भव दयाः जक खः। भवया हेतु उपादान खः। तृष्णा दयाः उपादान दुगु खः। तृष्णा उत्पन्न जूगु अनुभव दयाः खः। अनुभवया जन्म स्थान स्पर्श, स्पर्श दुगु नं अध्यात्म आयतन अथवा चक्षु आदि ६ गू इन्द्रियपाखें दुगु खः, आयतनया वासस्थान नामरुप खः। नामरुपया मू कारण नं गर्भवास च्वनीम्ह विज्ञान तत्व खः। गर्भय् च्वनीगु कारण नं संस्कार दयाः खः। संस्कार दुगु नं अविद्या अन्धकार दयाः खः। अविद्याया स्थान जन्म जुयाच्वनीगु जुल। संसारय् गुगुं नं छगू दतकि जक मेगु दयाः वइगु जुयाच्वन, हेतु मदयेकं छुं नं दइ मखु। उकिं चित्त तत्व दयाः हे स्पर्श अनुभव जुइगु शक्ति दयावःगु खः। जीवन दयाः हे चित्त दुगु खः। जन्म जूगुलिं जीवन दुगु खः। न्हापाया जन्मया संस्कारयात विपाक भोगार्थ जन्म जूगु धयातल। थुगु प्रकारं प्रतीत्य समुत्पाद छगू दयाः मेगु उत्पन्न जुयाच्वंगु खः। उकिं चेतनया शक्ति नं 'प्रतीत्य समुत्पन्न' सिवाय् आत्मा मखु ।

ईश्वर व देवदेवी फरक:
थुगु प्रकारं परमार्थ सत्यया ज्ञान ध्वाथुइके फत कि यावत चिज-वस्तु-प्राणी अनित्य जुयाच्वंगुलिं परिवर्तनशील खः धकाः बोध जुइगु जुयाच्वन। प्रतीत्य समुत्पादपाखें भवचक्र चालु जुयाच्वंगु दुग्यंगु सिद्धान्त थुइके थाकुगुलिं हे अप्वःसिनं आत्मा माने यानाच्वंगु खनेदत, हेतु मदयेकं छुं नं उत्पन्न जुइ मखु। हेतु प्रत्ययपाखें हे वैज्ञानिक सिद्धान्त दयाच्वंगु। वज्रयानया सिद्धान्त कथं अनेक 'ईश्वर'या कल्पना प्रज्ञा मूर्ति जक खः। बुद्ध धर्मय् सर्वशक्तिमान ईश्वर माने याइ मखु। हानं देवतायात वास्ता मयायेगु नं मखु। थीथी द्यः देवीपिंके गुण दयाच्वनी। द्यः दर्शन यायेगुया मनसाय इमिके दुगु ज्ञानपाखें प्रेरणा कयाः न्ह्यज्यायेगु खः। परमार्थ सत्यया खँ थुइकेत प्रज्ञा मदयेकं मगाः। द्यः दर्शन यानाः वरदान कायेगु मनसुवा दयेकाच्वंगु नं प्रज्ञाज्ञानया अभाव स्पष्ट जुल। उकिं बुद्ध धर्म यथार्थ रुपं थुइकाः व्यवहारय् छ्यलेत प्रज्ञा ज्ञान अनिवार्य जुयाच्वंगु खँ ध्वाथुइकाः न्ह्यज्याये मालाच्वंगु जुल। अस्तु ।

(सन्दर्भ सफू: बौद्ध ऋषि महाप्रज्ञा कृत 'परमार्थ ज्ञान दर्शन' अनुवादक, भिक्षु विशुद्धानन्द 'प्राणपुत्र')

More Stories Like this