जनगणनाय् बौद्धिक अपांग

शीला साय्मि

साधारण नागरिक सरह अपांगता दुपिं मनूतय्गु नं म्वायेगु अधिकार दु। अपांगता च्यागू प्रकारया दइ। उकी दुने सुस्त-मनस्थिति वा बौद्धिक अपांगयात दकलय् क्वय् तयातःगु दु। बौद्धिक विकास ढिला जुयाः ब्वलनीगु बौद्धिक दुर्बलताया कारणं थुपिं अपांगतय् दथुइ नं लिउने लाः वंगु खः। थुलि कमजोर मनस्थिति थुमिके दइ कि थःत माःगु आवश्यकता तकं उमिसं धाये मसः। घाः जूसा स्यात धाये मसः, पित्याःसा नये धाये मसः ।

थुज्वःपिं मनूतय्गु संरक्षण यायेगु दायित्व समाज व प्रत्येक नागरिकया खः। अपांगतय्गु निंतिं सरकारी बजेट नं फ्यानातःगु दु तर थुपिं बौद्धिक अपांगत थःगु अधिकारया निंतिं तक नं सः तये मफुपिं जूगुलिं थुमिगु नामय् वःगु बजेट तकं मेपिं अपांगतय्सं यंकाच्वंगु दु।
मानसिकनापं शारीरिक कमजोरीं यानाः थुपिं याकनं याकनं म्हं मफयाच्वनी। वा जक वल धाःसां मफइगु, अप्वः निभाः त्वःसां मफइगु। थुकिं यानाः वासलय् अप्वः खर्च जुइगु, धाःधाःबलय् धाःधाःगु वस्तु नये मालीगु, पिहां वनेबलय् ट्याक्सीइ हे वने मालीगु, सामानत स्यंका बीगु जुयाः इमिगु संरक्षणय् आपाः खर्च यायेमाः। उकिसनं इमित बिचाः यायेत मां वा अबु छम्ह मत्वःतुसे च्वनेमालीगुलिं लजगाः तकं प्रभावित जूवनीगु अवस्था दु।
झीगु देशय् थुज्वःपिं अपांगतय्गु ल्याः २० लाख ति दइगु अनुमान "बौद्धिक अपांग र अभिभावकहरूको राष्ट्रिय संघ" या नकिं मय्जु सुवर्ण केशरी चित्रकारं यानादी। तर थुमिगु निंतिं धकाः सरकारं अलग्ग बजेट फ्यानातःगु मदु। संस्थापाखें सरकारयाके माग यायेबलय् नं सही तथ्यांक मदुगु कारणं सरकारपाखें माःगु ग्वाहालि नं काये मफु। गुकिं यानाः सरकारं बिउगु सुविधां तकं बञ्चित जुइ मालाच्वंगु दु ।

थौंकन्हय् जारी जुयाच्वंगु राष्ट्रिय जनगणना थुज्वःपिं बौद्धिक अपांगतय्गु सही तथ्यांक कायेगु छगू बांलाःगु अवसर जुयाच्वंगु दु। सही तथ्यांक वल धाःसा राज्ययाके वहे कथं दाबी यायेफइ। वि.सं. २०४८ सालय् मेरी नील फादर स्टडी व सुस्त मनःस्थिति कल्याण संघ जानाः काःगु तथ्यांक कथं नेपालय् बौद्धिक अपांगतय् ल्याः ४.९० प्रतिशत दु तर वि.सं. २०५८ सालया राष्ट्रिय जनगणनाय् थ्व ल्याः घटे जुयाः ०.४६ प्रतिशत थ्यन। डब्लु. एच. ओ.या कथं अविकसित देशय् १० प्रतिशत बौद्धिक अपांगत दयेमाः। वि.सं. २०४८ सालया जनगणनाय् "सुस्त मनःस्थिति" धाःगुलिं बांलाक तथ्यांक मवल। अथे हे वि.सं. २०५८ सालय् "मानसिक" व "बौद्धिक अपांग" छगू हे कोलमय् तया बिउगुलिं झन हे समस्या ब्वलन। मानसिक अपांग धायेबलय् वँय्त जुइ अले बौद्धिक अपांग धायेबलय् सुस्त मनःस्थिति जुइ ।

येँ मनपाया वडा नं. २, ५ व २२ य् काःगु तथ्यांकय् ३१२ म्ह अपांगता दुपिं मनूत पिहां वःगु खःसा उकी मध्ये ४८ म्ह बौद्धिक अपांगत जुयाच्वंगु खः।
पाय्छि तथ्यांक मवःगुया थीथी कारणमध्ये ग्लानी अनुभव जुयाः अभिभावकतय्सं बौद्धिक अपांगता दुपिं थः मस्तय्त सुचुकीगु, गणकतसें छेँया जः जक ल्याः खानाः अपांगतय्गु चिउताः मतइगु, येँ देय्या चुकया दुने दुने थ्यंक दुहां मवँसे पिनेंपिनें गणना काः मवनीगु खः ।

वंगु असार २ गते "बौद्धिक अपांग र अभिभावकहरुको राष्ट्रिय संघ" व "सुनगाभा महिला व्यवस्था तालिम केन्द्र" जानाः वि.सं. २०६८ या जनगणनाय् बौद्धिक अपांगतय्गु तथ्यांक गनं त्वःमफिमा धइगु आज्जुं छगू सहलह मुँज्या यासें प्रत्येक नेपाली नागरिकं थःगु छेँ, त्वाः, चुकया सुं नं बौद्धिक अपांगत दःसा गणकतय्त सुचित यायेत नं इनाप याःगु खः। थुगु संस्थां वंगु जेष्ठ २५ निसें ३१ गतेतक गणकतय्त नं प्रशिक्षण बिउगु खः ।

संघया नकिं सुवर्णकेशरी चित्रकारं कनादी कथं यदि अभिभावकतय्सं अपांगता दुपिं थः छेँजःपिनि ल्याः मसुचुकुसे बिल धाःसा कन्हय् स्वयम् अभिभावकतय्त हे फाइदा जूवनीगु यक्व सम्भावना दु। छाय्धाःसां वहे तथ्यांकया आधारय् कन्हय् बौद्धिक अपांगता दुपिं मनूतय् लागिं स्वये माल धकाः राज्ययाके दाबी यायेगु खः। राज्यं गुलि अप्वः ग्वाहालि यात उलि हे अप्वः सुविधा बौद्धिक अपांग व उमि अभिभावकतय्सं काये खनी। उकिं कन्हय् थःपिंत हे अःपुकेया लागिं नं थौं बौद्धिक अपांगता दुपिं छेँजः व त्वाः-बाहालय् च्वंपिं मनूतय्गु तथ्यांकतकं बांलाक च्वका छ्वयेत मय्जु चित्रकारं इनाप यानादीगु दु।
बौद्धिक अपांगताय् स्पीच थेरापी, पाठ्य पुस्तक, स्वास्थ्य सुविधालिसें लजगाया निंतिं तालिम बी फत धाःसा इमिगु भविष्य बांलाइगु चित्रकारया धापू दु। थज्याःगु ज्या राज्यं याइगु व राज्ययात तथ्यांक आवश्यक जुइगु जुयाः थौं अभिभावक सचेत जुइमाःगु खँ वय्कलं कनादी ।

More Stories Like this