नेपाल - पाकिस्तान स्वापू

- हिरण्यलाल श्रेष्ठ -

नेपाः व पाकिस्तानया दथुइ १९६० मार्च १५ स राजदूत स्तरय् कुटनीटिक स्वापू दत । विशेश्वर प्रसाद कोइरालाया नेतृत्वय् नेपाली कांग्रेसया सरकारं पाकिस्तान, इजरायल, स्वीडेन लगायत थीथी झिगुलिं मयाक देय्तलिसे १९६० स स्वापू तःगु खः । थुकिं यानाः नेपाःया अन्तर्राष्ट्रिय स्वापुतिइ विविधिकरण जुल । पाकिस्तानया दकले न्हापांम्ह राजदूत ए.के. ब्रोहीं थःगु ओहदाया प्रमाणपत्र लःल्हाःगु इलय् २०१६ साल चैत २४ खुन्हु न्हूम्ह राजदूतयात दरबारय् लसकुस यासे जुजु महेन्द्रं्र थथे धाल - छुं दादुने जिमिसं संसारया आपालं ताःपाःपिं व सःतिपिं राष्ट्रतलिसे कुटनीतिक स्वापू तयाः मित्रताया क्षेत्रयात प्रगतिपूर्ण तब्या याना । जिमिगु मित्रताया परिधी दुने पाकिस्तान दुथ्यागुलिं विशेषयानाः झीगु निगू देय् भौगोलिक सन्निकटताया, दृष्टिकोणं व निगू देय्या सांस्कृतिक व धार्मिक स्वापू दैच्वंगुलिं याना, जिमित स्वभावतः तसकं सन्तोष जूगु दु ।थथे सःतिगु जःलाखःला देय् पाकिस्तानलिसे थ्वया लिपा स्वापू विस्तारित व विकसित जुयाः वैच्वंगु दु ।

ऐतिहासिक पृष्ठभूमि

पाकिस्तान न्हूगु राष्ट्र, तर उगु थाय्या इतिहास तसकं पुलां, थीथी सभ्यताया तकिं दुगु व सभ्यतालिसे नेपाःया अन्तरसम्बन्ध दयाच्वंगु तथ्य न्ह्यःथने बहःजु । सिन्धुघााटीया प्राचीनतम सभ्यता दुगु थाय् पाकिस्तानय् मध्य एशियां आर्यत वल, अलेक्जेन्डर युरोपं वल, उगु थासय् द्वःछि दा बौद्ध सभ्यता ब्वलंगु जक मखु, अनं मध्य एशिया व चीनय् रेशम मार्ग जूका बौद्ध धर्म विस्तार जुल । पाकिस्तानया राष्ट्रपति यायाहा खानं १९७० स स्वनिगः झाःगु इलय् नागरिक अभिनन्दनया लिसः बिसें थथे धयादिल - 'नेपाः व पाकिस्तानया दथुइ प्राचीनकालंनिसें मैत्री स्वापू दु । झीगु प्राचीन मैत्रीया तःजिगु दसु बुद्धया जन्मस्थल लुम्बिनी व बौद्धमार्गी सभ्यताया ज्ञान बिइगु पाकिस्तानया तक्ष्यशिला दथुइया स्वापू खः ।' पाकिस्तानया गान्धार पुरातात्विक स्थलय् बुद्धया जीवनीया कलात्मक चित्र व मूर्तित आपालं दु । गुरु पद्म सम्भवया जन्मस्थल नं पाकिस्तानया स्वाट उपत्यका खः ।

कुटनीतिक स्वापूतय् न्ह्यः हे १९५६ स नेपालय् पाकिस्तानी बौद्ध प्रमण्डल वया प्यक्वःगु विश्व बौद्ध सम्मेलनय् ब्वति काःगु खः । नेपाःया संसदीय प्रमण्डलया पाकिस्तान वंपिं दुजःत मध्ये जि नं छम्ह खः । १९९७ स अन च्वंगु सिन्धु खुसि दथुइया छगू टापुस श्री साधु बेला तीर्थ स्वःवना, अन २०० दाति न्ह्यः नेपाःया कोशी प्रदेश अन वनाः हिन्दु धर्म प्रचार याम्ह नेपाली बाबा बनखण्डी दासया मूर्ति दयेकाः थौंतक्क नं स्थानीय भक्तजनतय्सं नित्यभजन व पुजा यानाः वयाच्वंगु दु । अथेहे स्वनिगःया दथुइ घण्टाघरया जःखः निगू मस्जिद सलंसः दा न्ह्यःनिसें धस्वानाच्वंगु खनाः पाकिस्तानं नेपाः वइपिं लय्ताः ।
पाकिस्तानया लाहुरय् न्हापां नेपाःमिपिंत विदेशी सेनाय् भर्ती याःगुलि गोर्खाली जवानतय् थौंतक्क लाहुरे धयाच्वंगु दु । नेपाः व पाकिस्तानया दथुइ ऐतिहासिक व सांस्कृतिक स्वापू व जनमैत्री क्वातुक खनेदु ।

राजनीतिक स्वापू

नेपाःलिसे कर्किया मिखां मस्वसें तप्यंक स्वापू तय्त तत्पर देय् मध्य पाकिस्तान नं छगू खः । पाकिस्तानया प्रधानमन्त्री जुल्पिmकर अलि भुट्टों २०३१ साल चैत ८ गते छगू नेपाली साप्ताहिक न्हूगु सन्देशयात बिउगु अन्तर्वार्ताय् वय्कलं धाःगु थुगु खा लुमंके बहःजू - 'झी जःलाखःला देय् खः व थ्व हे उपमहाद्वीपय् च्वनापिं खः । झी जःलाखःलापिं नं इपिं हे -चीन व भारत) हे खः व झीगु समस्या नं उथें च्वं ।
समस्या वइबलय् झीसं छम्हय्स्यां मेम्हसित सहानुभूतिया दृष्टिकोणं स्वया । उकिं झी फुक्कस्यां स्वतन्त्रताया संरक्षण जुइ फय्मा व झी फुक्कस्यां पर्याप्त प्रगति यायेफयेमा ।' वास्तवय् हस्तक्षेप व समानताया आधारय् जःलाखःला लिसे भिंगु स्वापू तय्गु चाहना हे नेपाः व पाकिस्तानया स्वापूया आधारशिला खः । नेपाः व पाकिस्तान दथुइया स्वापू उच्चस्तरीय भ्रमणया आदान प्रदानं यानाः विकसित जूगु दु । १९६१ स जुजु महेन्द्र, १९६३ स राष्ट्रपति अयुव खाा छगू मेगु देय्या भ्रमणय् थ्यन ।

१९६७ स जुजु महेन्द्र निक्वःगु खुसिइ पाकिस्तान थ्यन । १९७० स राष्ट्रपति फैजल इलाही चौधरीं जुजु वीरेन्द्रया राज्याभिषेक पाहाा जुयाः झाल । पाकिस्तानं नेपाःयात शान्ति क्षेत्र दयेकेगु प्रस्ताव व नेपालं दक्षिण एशियायात आणविक मुक्त क्षेत्र दयेकेगु पाकिस्तान प्रस्तावयात समर्थन याःगु खः । १९८० स जुजु वीरेन्द्र व १९८३ स राष्ट्रपति जिया उल हकया भ्रमण छगू मेगु देशय् जुल । छगू मेगु देय्या प्रधानमन्त्रीपिं व विदेश मन्त्रीपिंसं नं भ्रमणया आदान प्रदान याःगु दु । २००८ स न्यूयोर्कय् राष्ट्रपति जदार्जी व नेपाःया प्रधानमन्त्री प्रचण्डया दथुइ नापलानाः द्विपक्षी स्वापू न्ह्यःज्याकेगु खा जूगु खः ।
२०१० स पाकिस्तानया प्रधानमन्त्री गिलानी नेपालय् झाःगु खः । नेपाःया प्रधानमन्त्री झलनाथ खनालयात पाकिस्तानया प्रधानमन्त्रीपाखें अन भ्रमण यायेत छ्वयाहःगु पौ पाक राजदूत उखुन्हु तिनि लःल्हाःगु न्ह्यःथने बहःजू ।

आर्थिक, व्यापारिक व पर्यटन स्वापू

सन् १९८३ निसें नेपाः व पाकिस्तानया दथुइ संयुक्त आर्थिक आयोग नीस्वना आर्थिक, व्यापारिक, औद्योगिक, वैज्ञानिक प्राविधिक व सांस्कृतिक स्वापू न्ह्यःज्याकाः वयाच्वंगु दु । पाकिस्तानं चितवनया भरतपुरय् मिखा अस्पताल दयेकाः ब्यूगु दु । टेक्स्टाइल फैक्टरी नं पाकिस्तानं नेपालय् पलिस्था याःगु दु । सलंसः नेपाली विद्यार्थीतय्त छात्रवृत्ति बियाः नागरिक उड्डयन, इञ्जिनियरिंग, मेडिसिन कृषि व थीथी क्षेत्रय् उच्च जनशक्ति उत्पादन यायेत ग्वाहालि ब्यूगु दु । नेपाली सेनाया अफिसरतय्त नं इलय् ब्यलय् प्रशिक्षण ब्यूगु दु । १९७० स नेपाः व पाकिस्तानया दथुइ सांस्कृतिक सम्झौता जूगु दु । शिक्षाविद्, वैज्ञानिक, प्राज्ञपिं व कलाकार च्वमिपिनि भ्रमणया आदान प्रदान यायेगु खा उकिइ दु । त्रिविस उर्दु भाषा शिक्षाय् पाकिस्तानं ग्वाहालि नापं याःगु खः । नेपाः व पाकिस्तानया दथुइ व्यापारिक स्वापू मध्यकालंनिसें दु । १९८२ स जूगु न्हूगु व्यापार सन्धिस छगुलिं मेगु देय्यात अति सौविद्य राष्ट्रकथं व्यवहार यायेगु खा न्ह्यःथनातःगु दु । नेपाः व पाकिस्तानया दथुइ भारत जूका व्यापार यायेमागुलिं पारबहन समस्या दु । सार्क राजमार्ग, रेलमार्ग बागाहा जूका निर्वाधरुपं सञ्चालन जुलधाःसा व्यापार आपालं वृद्धि जुइफु । काराकोरम राजमार्ग जूका चीनया तिब्बत स्वशासित क्षेत्रया ला जूका नेपाः व पाकिस्तानया दथुइ व्यापार न्ह्यःज्याकेत कुतः यायेमाः । नेपाः व पाकिस्तान दथुइ १९६० निसें काठमाडौं - करााची हवाई सेवा शुरु जूगु खः । १९७४ स न्हूगु हवाई सेवा सम्झौता जूगु दु । पर्यटन क्षेत्र विकासया नितिं २००९ स निगू देय्या दथुइ पर्यटन सहयोग सम्झौता जुल । पाकिस्तानया नाजिभ झविरं सगरमाथाय् २००० या इलय् सफल आरोहण यात । २०११ मईस निक्वःगु खुसिइ पाकिस्तानी सगरमाथाया च्वय् थ्यन । वय्कःहस्सन सटपारा खः । पर्वतारोहण क्षेत्रय् निगू देय्या दथुइ परस्पर ग्वाहालि जुइफु ।

उपसंहार

नेपाः व पाकिस्तान सार्कया संस्थापक राष्ट्रत मध्ये खः । पाकिस्तानं नेपाःयात संयुक्त राष्ट्र संघय् दुथ्याकेत समर्थन याःगु खः । अथेहे असंलग्न अभियानय् पाकिस्तानयात दुथ्याकेत नेपालं सह प्रस्तावक जुयाः समर्थन ब्यूगु खः । उकिं नेपाः व पाकिस्तानया दथुइ द्विपक्षीय, क्षेत्रीय व अन्तर्राष्ट्रिय ख्यलय् समान दृष्टिकोण व परस्पर ग्वाहालि जूगु खनेदु । गान्धार, लुम्बिनी, बौद्ध गया थेंज्याःगु बौद्ध तीर्थस्थलत स्वायेगु बौद्ध पर्यटन क्षेत्रीय सक्र्युट विकास यानाः सार्क क्षेत्रीय पर्यटन विकास न्ह्यःज्याकेगु सम्भावना दु । थौंतक्क निगू देय्या दथुइ दयाच्वंगु सुमधुर, सौहार्दपूर्ण व फलदायी स्वापूयात वइगु दाय् झन् क्वातुकेगु, विकसित व विस्तारित यायेमाःगु दु ।

More Stories Like this