संघीय प्रणालीं हे फुक्क समस्याया समाधान जुइ -२

ज्ञानेन्द्ररत्न वज्राचार्य

यक्व जानजातित दूगु देशय् संघीयता सम्भव मदु । देय् न्यंकं न्यनाच्वंगु जातितय्गु मूल्य व मान्यता हक, हित, अधिकार, संघीयतां बिइफइमखु । जातिजाति दथुइ ल्वापु सृजना जुइ । थुकिं जातीय, ठालुतय्गु राज्य सृजना जुइ । प्रदेश/प्रदेश दथुइ ल्वापु जुइ । ल्वापुया सही समाधान यायेफइमखु गुकें यानाः देश विखण्डन वा टुक्रा यानाबिइ । २२/२३ राज्य ब्यवस्थापनय् परिणत जुयाः भूरे टाकुरे जुजुपिनिगु सामन्ति सत्तासीनतय्गु ल्हातय् लःल्हाःवनेगु जुइ । थुजाःगु सोझा, सिधा नेपाःमिपिनित दिगभ्रमित यानावयाच्वंगु, नैराश्यताया विष ह्वलाच्वंगु दु । बनको बाघले नखाएतापनि मनको बाघले खाने धइगु उखान थें निराधार खँया जाः ग्वयाः नेपाःमिया ईच्छा आकांक्षा, चाहना विपरित शिर्षस्थ नेता कार्यकर्तात न्हूगु नेपाःया न्हूगु संरचनायात त्यात्या यायेगु ज्याय् तल्लीन जुयाच्वंगु खनेदु । पुलांगु हे शासनप्रणाली पंचायतकालीन एकात्मक व केन्द्रकृत शासन प्रणालीयात अनुसरण यानाः यथास्थितिबादयात हःपा बिइमाःगु खँया वकालत यानाः हानं नं राज्यया पुनःसंरचना व न्हूगु नेपाःया युगान्तकारी, परिवर्तन यायेगु खाकायात तोडमोड यायेत स्वयाच्वंगु दु व सकल नेपाःमिया इच्छा आकांक्षायात न्हूत्तुन्हुयाः मानवीय मुक्तिया नापनापं संबृद्ध देय् दयेकेमाःगु इलय् सम्बेदनशील विषययात मनोबैज्ञानिक रुपं सकल नेपाःमिपिन्त हिक्मोताइज एवं छलछाम् यायेगु कुतलय् तल्लीन जुयावनाच्वंगु दु ।

यक्वः दँ न्ह्यःनिसें जुजु व राजतन्त्रं वा तात्कालीन सत्तासीतय्सं नेपाःदेय् बहुजाति, बहुभाषा, भाषी, बहुधार्मिक, बहुसांस्कृतिक व थीथी भू-बनोटया बातावरण युक्त देय्यात समग्ररुपं विकास यानाः राष्ट्रिय एकतायात मजबुत यायेगु पाखे अग्रसर जुइमाःगु इलय् छगू हे जक धर्म-हिन्दु धर्म, छगू हे जक भाषा-नेपाली खस भाषा, विकेन्द्रीकृत शासन प्रणाली जुइमाःगु थासय्-केन्द्रकृत एकात्मक शासन प्रणाली आदि विषयलय् जबरजस्त छ्यलेगु ज्याखँ यानाः नेपाःगाःया -हिमाल, पहाड, तराइया) आदिवासी, जनजाति, मधेसीत शोषित पिडित जूवन । मुक्तिया निंतिं हे जनता राजतन्त्रया विरुद्धय् २०६२/६३ सालय् जनलहरया महासागरय् वःगु छाल थें ज्वारभाटा तज्याये थें च्वंक पुलीसया लाठी, टियरग्यास व ल्वहं छातिइ गोली फयेत तक नं तयार जुल । परिणाम स्वरुप देशय् संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रया शंखघोष जुल । आः न्हूगु नेपाःया किपाः कियाः राज्यया आमूल पुनःसंरचना जुइमाःगु खँय् वाःचायेकूगुलिं हे नेपाःमि सकसिनं गणतन्त्र स्वीकार याःगु खः । हानं नं न्हूगु सीसीइ वहे पुलांगु अय्लाः तयेगु खःसा सहिदतय्सं बाःवंकूगु व हिया खुसी बाः ०६२/६३ सालया जन आन्दोलन अर्थया अनर्थ अबस्य जूवनी । अथे जुयानिंतिं संघीयतायात यथार्थपूरक ढंगं थुइकेगु व कनेगु जुइमाः । सकारात्मक सोच दयेकाः ईमान्दारीपूर्वक देशया न्हूगु नेपाःया मार्ग चित्र किइगु खःसा संघीयता विना देशया राज्य पुनःसंरचना जुइ हे फइमखु । सकल जाति, जनजाति आदिवासी, मधेसी, दलित, मिसा दनेमफुपिनिगु थःथःगु हक, हित, अधिकारयात सुब्यवस्थित यायेया निंतिं प्रादेशिक राज्यया संरचना अपरिहार्य खः । नेपाःमि दुने न्यनाच्वंगु सकतां असमानतायात चिरफार यानाः न्ह्यज्यायेगु उदेश्यं हे संघीयतायात राज्यं तक नं स्वीकार याःगु खः । उकियानिंतिं संघीयतां देय् विखण्डन जुइमखु । कुचा दःगु देय् व भूभागयात तक नं मेलमिलाप याना स्वायेगु बल्लाःगु खिपः हे संघीयता खः धइगु थुइकेमाः । चिकिचा धंगु देय् जूसां छुं जुइमखु । संघीयता देय्या आकारं मखु समाजया विविधतां निर्धारण जुइ । देशय् दयाच्वंगु बहुजातीय समाजयात थ्यंक नं समान अधिकार बिइफइगु व संघीयता दुने अल्पसंख्यक जातितय्त स्वायत्तता दुने स्वयत्तताया अधिकार बिइगु याइ । थ्वकथंया व्यवस्थां ऐतिहासिक व भौगोलिक हिसाबं तक नं ल्वःगु राज्य व्यवस्था कायम यायेत तिबःबिइ । थीथी भूभाग दुने न्यनाच्वंगु जातितय्त तक नं राजनैतिक रुपय् उत्पीडन व विभेदय् मलायेमाः धइगु हेतुं निणर्ायक थासय् समानुपातिक व समावेशीया रुपं प्रतिनिधित्व, पहुँच थ्यंकेगु संरचना संघीयताय् व्यवस्था यानातःगु दइ । धनाध्य प्रदेश व गरिब प्रदेश दथुइ सुमधुर सम्बन्धया विकास जुयाः धनाध्य प्रदेशं गरिब प्रदेशयात आर्थिक, समाजिक व राजनैतिक आदि समग्र रुपं सहयोग सदभावया विकास यायेगु खँ कानूनय् हे स्पष्ट व्याख्या व विष्लेषण यायेगु याइ । सकल प्रकारया जातीय असमानताया अन्त्य वा सकल जाति समान खः धइगु भावनां अभिप्रेरित यायेगु ज्या संघीय ब्यवस्थां याइ ।

संघीयताय् देय्या संविधानय् हे स्पष्ट किटान यानाः स्रोत साधनया छ्यला व अधिकारया बाँडफाँड यायेगु याइ । नेपाःया कुंकुलामय् च्वनाच्वंपिं न्ह्याम्ह हे नेपाःमि थजुइमा उमिगु नं जीवनस्तर च्वन्ह्याकेमाः । गुगु नं कारणं उत्पीडन व विभेदय् लाकेमज्यू धकाः राष्ट्रिय एकताया भावना अभिप्ररित यायेगु लकस न्यंकं न्यंकेगु याइ । मुलुकयात राष्ट्रियता सार्वभोमिकता, अखण्डता, स्वतन्त्रताया अनुभूति प्रत्येक नेपाःमिं महसुस यानाः मातृत्व व भातृत्वया नापनापं देशय् दयाच्वंगु स्रोत साधन सही रुपं उपभोग यानाः राष्ट्रिय आय आर्जनय् तक नं संबृद्ध दयेकेगुलिइ तिबः जूवनिगु खँ संघीयतां ब्यवस्था याइ व संघीय प्रणालीं हे देय्या विद्यमान उत्पीडन व विभेदया अन्त्य याइगु जूगुलिं संघीय प्रणाली नेपाःया निंतिं अति आवश्यक खः धइगु खँ संघीय प्रणाली नालाकयातःगु देय्तय्सं झीत स्यनाच्वंगु शिक्षा थ्व हे खः कि, झीगु नेपाःया भू-बनोट व लःफय्कथं नालाकायेबहःगु संघीयता अनुसरण यायेमाःगु अनिवार्य खनेदु । ईमान्दारीपूर्वक संघीय ब्यवस्थायात सफल यायेया निंतिं शिर्षस्थ नेता, नेता, कार्यकर्ता व सकल नेपाःमिपिसं तःधंगु भूमिका म्हितेमाःगु जिं महसुस यानाच्वना । गुबले देशं संघीयता तिरस्कार याइ, उबले देश विखण्डन जुइ । गुबले आदिवासी जनजाति मधेसी दलित लिङ्गयि हिसाबं मिसा आदि ल्यूनेलाःपिन्त दमन, शोषण, उत्पीडन व विभेद यायेगु नीति राज्यं तय याइ, उबले देय् अवश्य कुचा दलिइ । ०६२/६३ सालया जनआन्देलनया भावना व मर्म हे पुलांगु संरचनायात हाकुतिनाः न्हूगु संरचनाया न्हूगु नेपाः निर्माण यायेगु खः । आः थौंया नेपाःमिया मनमस्तिष्कय् संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रयात ब्यवहारय् छ्यलाः संस्थागत यायेगु खः । अतः इलं ल्ह्वंगु माग वा ईया गतिशीलतां थौंया परिपेक्षय् थ्व हे दिशानिर्देश यानाच्वंगु दु ।

थौं न्हूगु संविधान च्वयेगु ज्या सम्पन्न यायेगु ई स्वला थपे यायेधुंकूगु अवस्थाय् जिम्मेबार नेता, सभासद, मन्त्री व पदासीनतय्सं गम्भीर्यताकासाथ गहन रुपं बिचाःयायेमाःगु ई वःगु दु । हानं नं अवसरवादीता, धूर्तता, ब्यक्तिवादिता, निपू म्येया नीति, बेइमानी, धोका, ज्या सिके खँ अप्वः, लोभ, लालच आदि सामन्ति संस्कार क्यनेगु कुतः जुल धाःसा थौंया सचेत नेपाःमि म्हुतिइ धौ फिनाः् च्वनीमखु ।
हानं नं जाति, जनजाति, आदिवासी, मधेसी, दलित, महिला आदि उत्पीडित सकलसिगु हक, हित, अधिकार बिइमाःगुलिइ खेलबाद यायेगु कुतः जुल धाःसा गुकें पिदनिइगु गुलि नं अपि्रय घट्नाया जिम्मेवार देय्या तःधंगु दलया शिर्षष्थ नेता, नेता, राज्यसत्ताय् लुप्त जुयाच्वंपिं सत्तासीनत सकलें जिम्मेवार जुइ । थ्व नेपाःमि सकलसियागु मंकाः सः खः । आः हानं नं धोका जुल धाःसा छलछाम यात धाःसा सकल नेपाःमिं छिमिगु ख्वालय् थुकलं बिइ । शिर्षस्थ नेता, नेता व सत्तासीन सकलें ईमान्दार जुइफयेमाः । होसियार जुइफयेमाः ।

More Stories Like this