संविधान निर्माणय् असंवैधानिक ज्या

नरेशवीर शाक्य

आः तनातःगु ई दुने नेपाःया न्हू संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र संविधानया न्हापांगु मस्यौदा क्वःछिनातःगु ई दुने तयार यायेगु कुतः जुयाच्वंगु दु। संविधान निमार्णय् दयाच्वंगु थीथी पंगःत हाकनं उपसमिति दयेकाः निदान यायेगु कुतः जुयाच्वंगु दु। थ्व कारणं मुलुकय् सलंसःदँ तक राज्यपाखें थीथी ख्यलय् उत्पीडनय् लानाच्वंपिं आदिवासी जनजातित थःपिनिगु हक अधिकार संविधानतः सुरक्षित यायेगु ज्याय् थुपिं उपसमितित गम्भीर जुइ कि मजुइ धकाः ध्यान बियाः स्वयाच्वंगु दु।
राजनीतिक पार्टीया शीर्ष नेतातय्थाय् वनाः थःपिनि चिन्ता ज्ञापनपत्र मार्फत न्ह्यब्वयेगु यानाच्वंगु दु। थुकथं पार्टी नेतातय् थाय् वनाः हाकनं ज्ञापन मार्फत थःपिनि मागयात लुमंका बिउ वनेगु धयागु हे उत्पीडनय् लाःपिं आदिवासी जनजातित अझं थःपिनि अधिकार सुनिश्चित जुइ धयागु खँय् विश्वस्त जुइ मफयाच्वंगु खः। मेखे राजनीतिक वृत्तय् राज्य पुनर्संरचना दुने थीथी खँ हयाः क्वचायेधुंकूगु खँयात नं लिसा लिसा कयाः विवाद हयेगु ज्या यानाच्वंगु कारणं खः। थज्याःगु ज्या गुलिं नेपाःया अन्तरिम संविधानया अःखः जुयाच्वंगु दु। गुलिं ज्या अधिकार हे मदुपिंसं विवाद पित हयाः संविधान निर्माण ज्याय् पंगः हयेगु व विवाद ब्वलंकेगु ज्या यानाच्वंगु दु। थज्याःगु विवादास्पद ज्याया कारणं राजनीतिक पार्टीतय्सं धमाधम थःपिनि विश्वसनीयता न्हंकाच्वंगु दु ।

नेपाःया न्हू संविधान निर्माण जुइ मफयाच्वंगुया मूल मुद्दा संघीयता निर्माणया खँ खः। संघीयता निर्माणया आधार राज्य पुनर्संरचना व प्राकृतिक स्रोत साधन बाँडफाँड समितिं स्पष्टरुपं किटान याःगु दु। थुकिया आधारयात फुक्कं हे राजनीतिक पार्टीतय्सं सर्वसम्मतं पारित याःगु दु। आः वयाः थज्याःगु पूर्वाधारत हिलेगु कुतः जुयाच्वंगु दु। आःया राज्य पुनर्संरचनाया मूल आधार पहिचान व सामर्थ्य धकाः किटान जुइधुंकाः नं थुगु आधारय् संघ निर्माण जुइ फइगु लागाय् तकं विवाद पित हयाः पंगः थनेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। न्हापा स्वीकार्य जुइधुंकूगु आधारयात हिलेमाःगु स्थिति गनं ब्वलंगु मदुसा आः वयाः थुकी विवाद ब्वलंकेमाःगुया औचित्य गनं मदु।
राज्य पुनर्संरचना व प्राकृतिक स्रोत साधन बाँडफाँड समितिं संघीयता निर्माणया छगू खाका पारित यानाः संविधानसभाय् छ्वयेधुंकूगु दु। थुकी मेमेगु वैकल्पिक खाका नं दुथ्यानाच्वंगु दुसां बहुमतं पारित याःगु १४ प्रदेशया खाका खः। थ्व खाकाय् आपालं असन्तुष्टि व विवाद दुगु खँय् विवाद मदु। तर आः गुलि नं छलफलया विषय जुइमाःगु खः थ्वहे खाकाया लिधंसाय् जक जुइमाःगु व थुकियात संशोधन वा परिमार्जन यायेगु आधार धयागु थुकी दुने जक जुइमाः। थुकियात सम्पूर्णकथं हिलेगु, थुकिया मूल्य व मान्यतायात हे नकारे यायेगु धयागु आःया संविधानसभा व नेपाःया अन्तरिम संविधानयात समेत हाथ्या बीगु ज्या जूवनी। थ्व अधिकार छुं नं राजनीतिक पार्टीतय्के मदु। अय्नं छथ्वः प्रभावशाली मनूतय्सं थ्व खाकायात पूर्णरुपं अस्वीकार यानाः आः हाकनं न्हूगु हे खाकायात आधिकारिकता बीगु कुतः यानाच्वंगु दु। न्हापा पहिचान व सामर्थ्यया लिधंसाय् कोरे जुइधुंकूगु संघीयताया थ्व आधारयात हे न्हंकाः मेकथं संघीयता निर्माण यायेगु कुतः जुयाच्वंगु दु। पहिचान व सामर्थ्यया लिधंसाय् संघीयता निर्माण जुल धाःसा आदिवासी जनजातितय्त शासकीय अधिकार बीमालीगु चिन्तां हे न्हापांनिसें सत्ताय् हाली मुहाली यानाच्वंपि मनूतय्सं थुकथंया कचवं हयाच्वंगु अनुमान यायेफु। सत्ताय् हाली मुहाली यानाच्वंपिं मनूतय्सं आदिवासी जनजातितय्त शासकीय अधिकार बीगु स्वयां आःया संविधानसभा हे भंग यायेगु षडयन्त्र समेत यानाच्वंगु खँ नं सुनां सुचुके मफुगु यथार्थ जुयाच्वंगु दु गुकियात आदिवासीतय्सं गम्भीर रुपं हे स्वयेमाः ।

संविधान निर्माण यायेगु मिति क्वःछीधुंकाः नं निकः तक ई तनाः संविधान च्वयेगु ज्या न्ह्याकाच्वंगु दु। आःया इलय् नं संविधान लेखनया ज्या क्वमचाल धाःसा संविधानसभा भंग जुइगु स्थिति वा मेकथंया अलोकतान्त्रिक स्थिति ब्वलने फइगु सम्भावनाया कारणं यानाः संविधान लेखन ज्याय् आः तक जूगु उपलब्धियात हे संस्थागत यानाः संविधान मस्यौदा पित हयेमाःगु जिकिर छखे दुसा मेखे मस्यौदा हे पूर्ण जुयाः जक पिहां वयेमाः धयागु सः तयाच्वंपिं नं छखे दु। पहिचान व सामर्थ्यया लिधंसाय् आः बहुमतं पारित जुइधुंकूगु संघीयताया ढाँचा हे सीमित जुयाः राज्य पुनर्संरचनाया खँयात पूवंकेमाःगु व थुकी ल्यनाच्वंगु विवाद ज्यंकेगु निंतिं संविधान जारी लिपा नं पहल याये मफइगु विचाः बियाच्वंपिं मनूतय् सः आः बुलुहुँ तसः जुयावःगु दु। पूर्ण अधिकार काये धातलें आः क्वजीधुंकूगु अधिकार नं ल्हातं चुलुया वनीगु खः ला धयागु आशंका नं ब्वलनाच्वंगु क्रमय् आःया स्थितिइ सकल आदिवासी जनजातित गम्भीर जुयाः चिन्तन यायेमाःगु आवश्यकता स्पष्ट रुपं ब्वलनावःगु दु ।

आःया संविधान निर्माणया ज्या पूर्णरुपं ने.सं.११२५ या भावना अनुरुप जुइमाःगु खँय् विवाद मदु। निदँया दुने संविधान पित हये धकाः संविधान सभाया चुनावय् कुहां वंपिं राजनीतिक पार्टीत म्हो इलय् संविधान जारी यात धाःसा आदिवासी जनजातितय्त शासकीय अधिकार बीमाली धकाः हे थीथी पंगः तयाः इलय् संविधान महसे अधिकारकर्मीतय्त बिचलनय् हःगु खः। थ्व षडयन्त्र अझं न्ह्याना च्वनेफइगु खँयात ध्यानय् तयाः फयांफत्तले याकनं थःपिनि अधिकार समाहित यानाः संविधान पित हयेकेगु ज्याय् सकल आदिवासी जनजातित गम्भीर जुइमाः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this