संघीय प्रणालीं हे फुक्क समस्याया समाधान जुइ -१

ज्ञानेन्द्ररत्न वज्राचार्य

ई-समय) गतिशील खः । संसारय् गुलि नं उत्पत्ति जूपिं प्राणि व प्राकृतिक, भौतिक बस्तुत दयाच्वंगु दु । व दक्वं छन्हुं अबस्य विनास जुइतिनि । मानव मस्तिष्कया चेतना पलपलय् ह्यूपाःया चाहना जुयाच्वनी । शीर्जनशीलताया न्हूगु छुं नं मालेगु झ्वलय् पुलांगुयात त्वःताः संबृद्ध सभ्य समाजया निर्माण यायेगु हेतुं मानव न्ह्यःनेवनेगु क्रम दयाच्वंगु इतिहास झीसं स्यू । गथेकि जंगली अवस्थां गुफा, बन, कन्दरा, जुजुं समूहया रुपय् विकासया क्रम न्ह्याःवनाः नयेगु, त्वनेगु, द्यनेगुया निंतिं चाःचाःहिह्यूं प्राचीन सभ्यता, दास प्रथा, वर्ण ब्यवस्था आदिपाखें पार जुयाः थौंतकया भौतिक सुविधा सम्पन्न समाज निर्माण जुइधुंकूगु अवस्थाय्तक ईया गतिं, मानव मस्तिष्कं सर्ग व पाःताः सरहया तःधंगु ह्यूपाः वयेधुंकूगु झीसं महसुस यानाच्वना । थुकथं पुलांगु संरचना मदयावनी, न्हूगु संरचना निर्माण जुजुं न्ह्यज्यायेगु झ्वलय् नेपाःया राजनैतिक बृतया दुने गोपालबंश, महिषपालवंश, किरातवंश, लिच्छवीकाल, मल्लकाल, शाहकाल, राणाशासन लिपा ००७ सालय् वःगु प्रजातन्त्र २०१७ सालय् संसदीय प्रणालीया अन्त्य, २०४६ सालय् वःगु बहुदलीय प्रजातन्त्र, १० दँया जनयुद्ध व २०६२/०६३ सालया १९ न्हिया जन आन्दोलनपाखें वःगु संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र, धर्म निरपेक्षता, थीत्यःमत्यःया अन्त्यया निंतिं संविधान सभापाखें न्हूगु संविधान निर्माण यायेगु अवसर प्राप्त जुइगु खँ नं ईया गति वा नेपाःमिया मस्तिष्कं तःधंगु फन्को पुलावंगु ह्यूपाः व सकल नेपाःमिया चाहना खः । म्हिगःया मुल्य व मान्यता आः दइमखु । म्हिगःया दमन, कथि, बुट टियरग्यास, कफ्यू गोलि, एम्बुस आदि थौं दयाच्वंगु मदु् । नेपाःमिया शान्तिया प्रवल चाहनाकथं थौं गणतन्त्र लिपाया नेपाः न्हूगु लकस दुने न्ह्यज्यावनाच्वंगु खनेदु ।

नेपाःया राजनैतिक बृत्तया दुने यक्वं ह्यूपाःया लकस पिब्वयेधुंकूसां यक्वं ऐतिहासिक क्वःछिना त्याजिइके धुंकूसां वास्तविक जुइमाःगु यथार्थता सकल नेपाःमिया चाहना, मुल्य, मान्यता थ्व संक्रमणकालय् पूवनाच्वंगु मदु । भावि नेपाःया भविष्य संबृद्ध नेपाःया मार्गचित्र तिफ्यायेफइच्वंगु मदु । १९ औ सताब्दीइ माक्र्स, एङगेल्स व लेनिनं सर्वहारा वर्ग श्रमिकजिवी वर्ग थुमिके उत्पीडन व विभेदं ब्वलनिगु विद्रोहया भावना व चेतनाया विषयलय् वा पुाजीपति वर्गं याइगु शोषण व दमनं जुइगु विकृति व निरासाया बीचय् चुनौतिया न्हूगु मार्गया रुपय् द्धन्दात्मक भौतिकबादया ब्याख्या व विश्लेशणपाखें समाधानया लापु ज्वंगु जुल । आर्थिक रुपय् थ्व द्वन्द्वबाद सफल व सबल जुयाः थौं २१ औं सताब्दीइ वयाः नं थ्व सिद्धान्तयात अनुसरण यानाः नये, त्वने, व च्वनेया ग्यारेन्टी यायेत श्रमजिवी सर्वहारा वर्गं थःगु मुक्तिया लँपुइ न्हृयाःवनाच्वंगु दु । तर नये, त्वने, व च्वने, प्राप्ती लिपाया समाजबाद उन्मुख बिचाः, भावना, व थःथःगु जातिया म्हसीका -धर्म, संस्कृति, परम्परा, कला, भाषा, साहित्य, सम्पदा आदिया विकास), उत्थान व संबृद्ध दयेकेगु सवालय् यक्वन्ह्यःनिसें नेपाःगालय् जाति, जनजाति, आदिबासी, मधेसी नापनापं ल्यूनेलानाच्वंगु लिंगीय हिसावं मिसा, अपांगतय्गु उत्पीडन व विभेदया फण्दाय् थौंतक नं लानावयाच्वंगु दु ।
तात्कालीन सत्तासीनतय्सं आर्थिक रुपय् श्रमिक, श्रमजिवी, सर्वहारा वर्गया हितया निंतिं वर्गीय रुपय् - वर्गीय सत्रु पूाजीपति, जमिन्दार शोषक, सामन्तिया रुपय् ब्याख्या व विष्लेषण यानावयाच्वन तर् बहुभाषिक, बहुजाति दूगु देशय् नये, त्वने, व च्वने दयेधुंकाः लिपाया द्धन्द वा अन्तर विरोधया सम्बन्धय् मौन जुयाच्वंगु दु । बहुभाषिक, बहुजाति दूगु देशय् नये, त्वने, व च्वने दयेधुंकाः लिपाया द्धन्द व अन्तर विरोध छु जुइफइ ? व थुकिया समाधानया उपायया रुपय् नेतातय्सं थःथःगु पार्टीया घोषणा पत्रय् वा मार्गदर्शक सिद्धान्तय् लालिपप क्यनेगुकथं दक्व भाषा, जातितय्त समान ब्यवहार यायेगु व भाषा, साहित्य, संस्कृति, परम्परा, सम्पदाया विकास यायेगु धकाः उल्लेख यानातःसांतवि ब्यवहारय् गुबलें हे छ्यःगु खनेमदु । देशय् जनवाद लिपा समाजबाद धुंकाः पूँजीबादया अन्त्य जुयाः दक्वः वर्ग विहिन जुइगु वा सकल वर्ग समान जुइगु साम्यबादया हिमायतितय्सं समाजबाद उन्मुख जातीय, क्षेत्रीय व सामाजिक अन्तरद्वन्द्वयात थुइकेमाःगु खः । थुइकेमफूगु कारणं यानाः, थूसां नं बुझ पचेयाइपिनिगु हूलं यानाः हे थौं थ्व मुद्धा चरम उत्सर्गया विषयबस्तु जुयाः तःधंगु बहस एवं चर्चा परिचर्चाया रुपय् ब्यागलं जुयाच्वंगु खनेदु् ।

नेपाःया अन्तरिम संविधानय् प्रस्तावनाय् हे संघीयता उल्लेख जुयाच्वंगु दु । संघीय प्रणालीइ स्वायत्तता, स्वशासन, अन्तराष्टिूय श्रम संगठनया महासन्धी सन् १९८९ या संख्या १६९ कथं -२०६० फाल्गुण १८ गते नेपाली संघीय परिषदं अनुमोदन याःगु, नेपाल सरकारं २०६४ भाद्र ५ गते अनुमोदन याःगु, नेकपा -एमाले)या च्याक्वःगु देय्तःमुंज्यां समेत त्याजिइकूगु) आत्मनिर्णयया अधिकार व ल्यूने लानाच्वंगुृ जाति, जनजाति, आदिवासीपिन्त क्षेतिपूर्ति स्वरुप छुंदँया निंतिं अग्राधिकार सहितया अधिकार बिइमाः धकाः समग्र न्हूगु नेपाःयात रुपान्तरण यायेगु लँपु व उपायया रुपय् न्ह्यःनेवयाच्वंगु दु तर ततःधंगु छुं दलया नेता, कार्यकर्ता व सत्तासीनतय्त थ्व खँ पचय् जुयाच्वंगु मदु । तःधंगु दलया शिर्षस्थ नेता कार्यकर्तातय्सं थुइकेमाःगु खँ छु दु धाःसा झीगु देय् भौगोलिकरुपय् हिमाल, पहाड व तराईलय् विभाजित जुयाच्वंगु दु । थुगु स्वंगू भुभागय् बसोबास यानावयाच्वंपिं नेपाःमि जाति, जनजाति हे खः धायेमाः । गथेकि अनया बासीन्दा धइपिं हे सेर्पा, तामाङ, क्षेत्री, बाहुन, नेवाः, गुरुङ, थारु आदि जाति हे खः । थुगु स्वंगू भूभागय् विभाजित नेपाःमि दुने वर्ग मालेमाल धाःसा सर्वहारा वर्ग, पूजीपति वर्ग, निम्न वर्ग आदि दक्व आखिर जाति, जनजाति हे खः । अथे जुयानिंतिं झीसं धायेफयेकेमा । जाति जनजाति धइगु हे वर्ग खः । जातीय उत्पीडन व शोषण हे वर्गीय उत्पीडन व शोषण खः । वर्गीय विभेद खः । माक्र्सबादया द्धन्दात्मक भौतिकबाद दुने आर्थिक समाधान यायेगुपाखे वनेबलय् श्रम, श्रमिक मजदुरत-उत्पादन शक्ति) व पूाजीपतित-सम्बन्ध शक्ति) दथुइ यक्वः दमन, शोषण जुलधाःसा द्धन्द, हर्ताल अवस्य हे जुइ ।

थथे हे २४१ दान्हृयःनिसें जाति, जनजाति, आदिवासीपिनिगु भाषा, लिपि, धर्म, संस्कृति, परम्परा, सम्पदा, कला, नाचगानयात राज्यं छ्यलावयाच्वंगु दु तर राज्यं संरक्षण सम्बर्द्धन यायेगुकथं बजेट ब्यवस्थापन यानावयाच्वंगु मदु । जाति जनजातिपिनिगु धर्म, संस्कृति, परम्परां हे नेपाः देय्या म्हसीका पितबियाच्वंगु दु तर छ्यलेगु जक यानावयाच्वन । संरक्षणया लागि छुं नं पहल जुयावयाच्वंगु मदु । जाति, जनजाति आदिवासीपिनिगु हक, हित, अधिकार, माक्र्सबादी वर्गसंघर्ष वा द्धन्दात्मक भौतिबादकथं सामाजिक सम्बन्ध दुने झीपिं जाति, जनजाति, आदिवासीपिं व देय्या कानून, राज्यया नीति, ब्यवस्थापिका, कार्यपालिका, न्यायपालिका व थीथी पार्टीया नीति, कार्यनीति वा पार्टीया दस्तावेज फुकं दथुइ जाति, जनजाति, आदिवासीपिनिगु उत्पीडन विभेद-ज्याला सुविधा) स्वरुप समान ब्यवहार यानाः थःथःगु हक, हित, अधिकार थौंया राज्यया पुनःसंरचनाय् सुनिश्चित जुइमाल, यायेमाल धइगु माग खः । थुकेया निंतिं आः वइगु शासन प्रणाली केन्दी्रकृत मखु, विकेन्द्रीकृत जुइमाल धइगु माग खः । १४ अञ्चल ७५ जिल्ला ५ विकास क्षेत्र धकाः भौगोलिक रुपय् विभाजित देय् थौं विश्वया दकले गरिब मुलुकया धलखय् लाःवनेधुंकल । मनमोहन अधिकारीया प्रधानमन्त्रीत्व कालय् थःगु गां थःम्हं दयेके धइगु नारा व ज्याया लागि प्रत्येक गा.वि.स.या लागि ५ लाख वजेट विनियोजन याःगु, उगु ५ लाखं ५० औं लाखया ज्या सम्पन्न जूगु झीसं स्यू । थथेहे आःयागु संघीय ब्यवस्था प्रणालीं नं जाति, जनजाति आदिवासीपिनिगु थःथःगु ममत्वया भावनां स्वायत्त प्रदेश, मातृभुमियात विकास व संबृद्ध दयेकेत म्हृवःजक बजेट राज्यं ब्यवस्थापन यानाबिल धाःसा थुकेया सयौं परिमाणमय् गुनात्मक परिवर्तन जुइगु संकेत संघीय ब्यवस्थां जुइगु खनेदु । तर भावि नेपाःया विकास जुइगु स्वयेमफुपिं देशी, विदेशी शक्तितय्सं न्हूगु नेपाःया मार्ग चित्र किइगु दौरानय् अनेकौं षडयन्त्र यायेगु कुतः यानाच्वंगु दु । जुहे मजुइगु कपोलकल्पित खं जनतातय्त भ्रमय् लाकेगु ज्या चायेकं मचायेकं जुयावयाच्वंगु दु । गथेकि चिकीचा धंगु नेपाःदेय्यात संघीय ब्यवस्था मल्वः ।
कथहं......

More Stories Like this