कार्यदलया नामं आयोग दयेकूगु कि?

श्रीकृष्ण महर्जन

न्हूगु नेपाःया न्हूगु संविधान निर्माण यायेगु झ्वलय् दलया नेतातय् दथुइ दकलय् कपाः स्याःगु विषय जुयाच्वंगु धइगु राज्य पुनर्संरचना हे खः। संविधासभाया राज्य पुनर्संरचना समितिपाखें पहिचान व सामर्थ्यया आधारय् प्रदेश दयेकेगु धकाः सर्व सहमतिं पारित यानातःगु व नेवाः, ताम्सालिङ नापं यानाः १४ गू प्रदेश, राजनीतिक अग्राधिकारयात बहुमतं पारित यानाः संविधानसभाय् पेश याःगुलिं दलया नेतातय्त अबलेनिसें हे ज्या मछिनाः संविधान निर्माणया ज्याय् थीथी त्वहः तयाः पंगः थनेगु नापं लिछ्यायेगु ज्या यानाच्वंगु खः धकाः आः सुयातं धायेमाःगु अवस्था मखय् धुंकल। संविधानसभाय् राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रतिवेदन वसांनिसें हे ब्रम्हूवादी मानसिकता दुपिं नेतातय्सं थीथी कथंया भूमिका म्हितेगु जक मखु संविधान निर्माणया सवालय् विवाद जुयाच्वंगु विषय ज्यंकेत धकाः संवैधानिक समितिया उपसमिति तकं दयेकेगु ज्या जूगु खः। उगु उपसमितिपाखें थीथी विषयगत समितिइ विवाद जुयाच्वंगु धाःगु विषययात कयाः दलया नेतातय् दथुइ सहमति ब्वलंकेगु ज्या जूगु खः। सहमति ब्वलंकेगु हे झ्वलय् नेपाःया संविधानया नां संघीय गणतान्त्रिक नेपाः धकाः तकं तये मफुत। अन्ततः 'नेपाःया संविधान' जक नां तल। उकिया नितिं थीथी कथंया त्वहः तल। लोकतान्त्रिक गणतन्त्र धायेगु ला कि मधायेगु बाय् संघीय गणतन्त्र जक धायेगु ला धकाः विवाद पिकाःगु खने दत। अन्ततः दलया नेतातय्सं थवंथवय् कचमच जूगु क्यनाः राज्यं लिउने लाकातःपिं बहुसंख्यक जनताया भावना कथं संघीय नेपाःया आभास हे मवयेक एकात्मक व केन्द्रिकृत ब्रम्हूवादी सोच कथं नेपाःया संविधान धकाः नां तयेगु ज्या जुल। उलि जक मखु उगु उपसमितिं भाषाया सवालय् नं आः नं खय् भाय् छगूयात जक प्रमुख भाषाया रुपय् न्ह्यब्वयेत केन्द्रीय सरकारया ज्याखँया भाषा जुइ अले मेमेगु भाषायात सुचिकृत यायेगु जुइ धकाः सहमति यायेधुंकूगु दु। थ्व निता खँ धइगु नेपाःया आदिवासी जनजाति, दलित, मुस्मां, मधेसी नापं राज्यं लिउने लाकातःगु समुदायया भावनाया अःखः खः ।

भाषा व संविधानया नां संविधानसभाया थीथी विषयगत समितिइ दुथ्याःगु जुयाः उगु समितिइ विवाद जुयाच्वंगु विषय ज्यंकेगु झ्वलय् उकथं क्वःछीमाःगु धकाः छगू कथं झंगः लायेगु ज्या दलया मूमू नेतातय्सं याःगु खः धकाः जातीय स्वायत्तता नापं स्वशासनया पक्षय् आन्दोलनरत मनूतय्सं धयाच्वंगु दु। विषयगत समितिया खँय् विवाद जुयाच्वंगु जूसां अन्ततः राज्य पुनर्संरचनाया विवादं हे नेतातय्सं अलमल यायां अन्ततः संवैधानिक समिति अन्तर्गतया उपसमितिपाखें नं छगू कार्यदल दयेकेगु ज्या नकतिनि याःगु दु। लिपांगु संविधानसभाया म्याद थप याये न्ह्यः हे राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् गोलमटोल यायेत दलया ब्रम्हूवादी नेतातय्सं कुतः यानाः राज्य पुनर्संरचना आयोगया खँ हःगु खः ।

राज्य पुनर्संरचना समितियात सुझाव बीत दयेकेमाःगु राज्य पुनर्संरचना आयोगयात इलय् हे मदयेकूसे स्वयं राज्य पनुर्संरचना समितिं थःगु ज्या क्वचाये धुंकाः संविधान निर्माणया अन्तिम इलय् हल धाःसा उकियात स्वीकार यायेगु जुइ मखु धकाः आदिवासी जनजाति नापं लिउने लाकातःपिं समुदयपाखें ब्यापक रुपं दबाव बियाः आन्दोलन तकं याःगुलिं दलया शीर्ष नेतात ग्यानाः अबलय् आयोग दयेकेगु ज्या मयात। अनं लिपा नं निरन्तर रुपं कुतः जुयाच्वंगु खःसा आः थ्व ब्रम्हूवादी नेतातय्सं चाःहीकाः आयोगं थें हे ज्या याइगु प्रकृतिया कार्यदल दयेकूगु दु। आयोग दयेकल धाःसा विरोध जुइ धकाः थथे कार्यदल दयेकूगु खः। कार्यदलयात निर्वाचन प्रणाली, शासकीय स्वरुप नं स्वयेगु धाःसां अन्ततः राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रतिवेदनयात चाःहीकेगु निंतिं उगु कार्यदल दयेकूगु खयेमाः धकाः अःपुक अनुमान यायेछिं। संवैधानिक समितिं यायेमाःगु ज्यायात उपसमितिइ छ्वयेगु अले उपसमितिं नं कार्यदल दयेकेगु धइगु छगू कथं राज्य पुनर्संरचना सवालयात गोलमोटोल यायेगु नियत हे खः। कार्यदलय् न्याम्ह दुजः दु। मधेसी मोर्चापाखें लक्ष्मणलाल कर्ण व मिसापाखें सपना प्रधान मल्ल बाहेक मेपिं फुक्कं क्षेत्री ब्रम्हू दु, माओवादीया खिमलाल देवकोटा, कांग्रेसया राधेश्याम अधिकारी व एमालेया अग्नी खरेल। देवकोटा माओवादी दुने लाइन संघर्षया झ्वलय् आदिवासी जनजातिया भावना ज्वनाच्वंम्ह मोहन बैद्य किरण पक्षयाम्ह मखुसें डा बाबुराम भट्टराई पक्षयाम्ह खः। मेखे राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रतिवेदनय् विवाद हे मजूगु विषययात नं विवादया विषय धकाः ७८ गू बुँदा दयेकूम्ह अग्नी खरेल खः। अथे हे कांग्रेस दुने जातीय स्वायत्ततायात विरोध यानाच्वंम्ह राधेश्याम अधिकारी खः। सपना मल्ल जातीय स्वायत्तताया विरोधी मखुसां वय्कःया विषय लैंगिक समानता खः। लक्ष्मणलाल कर्ण मधेस प्रदेशया वकालत याना वयाच्वंम्ह खः। वय्कःपिं न्याम्हं हे कानूनविद् धकाः हे कार्यदलय् तःगु जुइमाः। आः वय्कःपिंसं राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् आदिवासी जनजाति नापं राज्यं लिउने लाकातःगु समुदायया भावना कथं ज्या यानाः थःपिनि सुझाव उप समितियात बी धकाः धायेफुगु अवस्था मदु। न्याम्ह मध्ये देवकोटा माओवादी जनयुद्धया इलंनिसें हे आदिवासी जनजाति नाप च्वनाः संघर्ष यानादीम्ह अले सपना प्रधान मल्ल नेवाःत नाप आन्दोलनय् स्वापू दुम्ह जुयाः आः वय्कःपिं निम्हेसित आदिवासी जनजाति नेवाःतय्सं दबाब बी फत धाःसा अले लक्ष्मणलाल कर्ण नं नापं दत धाःसा राज्य पुनर्संरचना समितिं तयार याःकथंया राज्य पुनर्संरचना याये फइगु अवस्था दयेफु। मखुला धइगु खःसा आदिवासी जनजातिय्गु भावनाया अःखः आः न्ह्याः वनेफुगु गम्भीर अवस्थाय् थ्यंगु दु ।

राज्य पुनर्संरचना समितिपाखें तयार याःगु प्रस्तावयात गोलमटोल यानाः संवैधानिक समितिइ यंकेगु ज्या तकं जुइ धुंकूगु खँयात ध्यानय् तयाः आदिवासी जनजाति नापं राज्यं लिउने लाकातःपिं समुदायपाखें गुगुं नं हालतय् राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रस्तावयात संवैधानिक समिति, उपसमिति बाय् कार्यदल बाय् मेगु छुं नं नामंहीके फइ मखु धकाः सः थ्वयेके माःगु अवस्था वःगु दु। जननिर्वाचित संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिपाखें तःगु प्रस्तावयात चीकेगु खःसा जनतां यायेमाः मखुसा संविधानसभां जक याये फइ धकाः सशक्त कथं आवाज आदिवासी जनजाति नापं राज्यं लिउने लाकातःपिं समुदायपाखें ब्यापक रुपं दबाव बीमाःगु थौंया आवश्यकता खः ।

More Stories Like this