जनविद्युतया विकास व विरोध

रत्नसंसार श्रेष्ठ

थौं कन्हय् माथिल्लो कणाली (९००) तामाकोशी तेश्रो (८००), अरुण तेश्रो (९००), माथिल्लो मस्याङदी (६००), लिखु (१२०), व वलेफी (५०) आयोजनातय्त निकासी मूलकया रुपय् कार्यान्वयनया झ्वलय् दु । गुकिं यानाः संविधानया धारा १५६ उल्लंघन जक मजुसें नेपाःया सार्वभौम संसदया अधिकार हनन जुइगु अवस्था सृजना जूगु दु । थुकी देय्या अस्मिताया रक्षा यायेगु नितिं घाँय्हे नयेमाःसां नं विरोध याइपिं दु । जलविधुतया विकासय् सर्वाभौमसत्ताया न्ह्यसः थनेमज्यू, नेपाली सेनाया भरणपोषणया जिम्मा भारतयात वीमाः धाइपिंनिसें नेपाःयात भुटानीकरण व विदेश मामीलाया जिम्मा भारतयात लःल्हानाः जलविधुतया विकास यायेमाः धाइपिनिगु कमि नेपालय् मदु । जलविधुत विकासया नामय् नेपाःया राष्ट्रियताय् हे घाः लाइगु ज्यायायेत तयार जुइपिं, नेपाःया स्वाधिनता व स्वतन्त्रता वर्‍हः तयेत लालायित जुइपिसं गुगु आत्मवलं मांदेय्या अस्मिता रक्षा यायेत कटिवद्धतय्त घाँय् नकेत आँट याइवलय् स्वयेहेमाः । बरु जलविद्युत विकासया नितिं धाधां देशया सार्वभौमसत्ता तंकेत, देय्या स्वाधिनता व स्वतन्त्रता वर्‍हःतयेत तयार जुइपिं, थुगुकथंया विकासं शुभलाभ याइपि, कमिशन, मुनाफा आर्जन याइपिन्त सपुत धायेफैमखु । थुमितला घाँय् नकेमाःगु खः ।

धात्थेंला खँ भावनात्मक व अमूर्त राष्ट्रियताया जक मखु, थ्व आयोजनातय्गु कुल जडित क्षमता ३३७० मेगावाट जुइ व थुपिं योजनातय्गु निर्माण लिपा विजुली उत्पादन जुइगु इलय् यथास्थितिइ नेपाःया आन्तरिक खपतया नितिं जक ६००० मेगावाट जडित क्षमता आवश्यक जुइ, गुकिं सुख्खायामय् २००० मेगावाटं गुलि उत्पादन जुइ । नेपाःया दुतगतिइ आर्थिक विकास यायेगु जूसा थुकिया दोब्वर परिमाणय् विजुली आवश्यक जुइ । थथ्य नेपाःयात खिउँकाः, उर्जाया अभावय् औधौगिकरणं व्यागलं तयाः, रोजगारीया अभावय् ल्याय्म्ह ल्यासेतय्त शारीरिक निसें यौन शोषण यायेत विदेशय् विसुंकेत वाध्य यानाः यातायातया नितिं शोधानान्तर व व्यापार घाटाया कारक आयातित पेट्रोलियम पदार्थय् निर्भर जुयाः उत्पादित विजुली भारा निकासी यायेगु नं ल्याखं युक्तिसंगत मानय् यायेफैमखु । थुज्वःगु कुतर्कया विरोध यायेवलय् घाँय नयेगु ख्याच्वलं लिउने वनेगु खँ जुइमखु । मनन यायेवहःगु खँ छु धाःसा, नेपालं निकासी मूलक आयोजनातपाखे प्रति युनिट नितकाया हाराहारीइ निकासी यायेत ज्याखँ मिलय् यानाच्वंगु दुसा नेपाःया उर्जा संकट निरुपन यायेगु नामय् १० तका स्वयाः अप्वः स्वयाः अप्वः भारतं विजुली पैठारी यानाच्वंगु दु । थुज्वःगु अर्धऔपनिवेशिक व्यवस्थां नेपाःयात थकायेत नेपाः मांया सपूततय्सं गुलिख्य परिमाणय् नं घाँय् नयेगु अवाश्यक दु ।

न्यादँया कैद सजाय
हालै सरकारं उर्जा संकट समाधानया नितिं धारणा व भावी ज्याझ्वः घोषणा याःगु दु व उगु वक्तव्यया दफा १३ -ख) सं विद्युत उत्पादन लगायतया ज्याय् पंगः अवरोध थनीपिन्त ५ दँ कैद सजायया व्यवस्था याःगु दु । थ्व प्रावधानं जलविधुत आयोजना कार्यान्वयनय् पंगः थनीपिनिगुपाखें अवरोध मवइगु व लोडसेडिङ्गया समस्या समाधान जुइगु अनुमान सरकारं याःगु खनेदु । थुगु पृष्ठ भूमिइ थ्व अवस्था गुलित यथार्थपरक दु धाःसा विश्लेषण यायेत वाञ्छनिय दु । पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्रय् ९०० मेगावाट जडित क्षमताया अरुण तेश्रो निकासीमुलक आयोजनाया रुपय् ज्या जुयाच्वंगु दु, गुकिं १९७ मेगावाट विजुली नेपालं निशुल्क कायेफै धाइ । आः १४ मेगावाट ज्याकाइ व अनया माग २०० मेगावाट दु । तर अन उद्योग धन्दाया नं माग जोरे यात धाःसा माग ४०० मेगावाट दु । न्यादँया दुने थ्व पूवन धाःसा ६०० मेगावाट अप्वः दइ ।

भारतीय सुरक्षा चासो
भारतं थःगु लगानी सुरक्षित यायेत माःगु सुरक्षा थःम्हं यायेगु प्रस्ताव न्ह्य ब्वइगु अनुमान याःगु दु । तर थ्व सार्वभौमसत्ता नाप स्वाःगुलिं थ्व खँय् नेपाःमित सहमत जुइमखु । व जवरजस्ती यायेत स्वल धाःसा अवरोध यायेत नं नेपाःमि जनता ल्यूने लाइमखु ।

पाश्चिम सेती
पश्चिम सेती आयोजना सम्वन्धय् थुगु पक्तिकारं झिदँ न्ह्यः निसें सुलभ दरं उत्पादन जुइगु उच्च गुणस्तरया विजुली नेपालय् हे खपत यायेमाःगु धापू तयावयागुली आः वयाः सरकारं थ्व खँ थुइकूगु दु । तर नं जलाशययुक्त आयोजनाय् मुनीगु लःयात वहुआयामिक लाभ कायेगु सम्वन्धय् धाःसा मौन दु । १८ धन मिटर प्र.से. लः उपलब्ध याकाः दक्षिण अपि|mका लेसोथों वाषिर्क अढाइ करोड डलर आर्जन याःगु परिप्रेक्षया ९० धनमिटर प्र.सें लः नेपालं ८ ला सुख्खायामय् भारतयात उपलब्ध याकेवं वाषिर्क पौने ६ अर्ब दुहावयेमfm । तर नेपाःयात थ्व परिमाणया राजस्वं वञ्चित यायेगु षडयन्त्र जुयाच्वंगुलिं नेपाःमि जनतां सहयाये फैमखु ।

माथिल्लो कणाली
माथिल्लो कणाली आयोजनायात ४१८० मेगावाट क्षमताय् जलासययुक्त आयोजना दयेकूसा नेपाः व नेपाःमितय्गु अधिकतम हित जुइगु खनेदु । थथ्य यायेवलय् ५०० धनमिटर प्र.से. थप लः दयाः १५ लाख हेक्टर जमिनय् स्वंगू बाली लगय् याकेगु अवसर वयेफु । तर ३०० मेगावाट क्षमताया इजाजत वियाः ९०० मे.वा. निकासीमूलक आयोजनाया रुपय् कार्यान्वयन जुइत्यंगु खनेदु । पूर्ण कार्यान्वयन जूसा सरकारं रोयल्टी जक नं वाषिर्क ४ अर्व ८४ करोड कमय् याये दैगुली कम क्षमता यायेवं १ अर्व जक रोयल्टी स्वरुप दुहां वइ । उकिं थुकिया विरोध अवरोध अवश्यभावी दु ।

पञ्चेश्वर आयोजना
नेपालय् उर्जा संकट चरम अवस्थाय् थ्यंगु दु । ततःधंगु आयोजनाय् लगानी यायेगु क्षमता नेपाल राज्ययाके मदुगुलिं विदेशीतय्गु न्ह्यःने ल्हाः फैलय् यायेगु अवस्थ् दु । तर छगू थरि उर्जाविद्त नेपालं १२६ अर्व ध्यबा लगानी यानाः पञ्चेश्वर आयोजना कार्यान्वयन यायेमाः व भारतय् विजुली आपूर्ति यायेमाः धकाः जक मखु, थुज्वःगु अवधारणाया विरोध याइपिं म्हो मदु । थ्व आयोजना कार्यान्वयन याःसा महाकाली सन्धि अन्तर्गत बच्छि लखय् हक कायम जुइगु नामय् भारतय् १६ लख हेक्टर व नेपालय् ९३ हजार हेक्टर जक सिँचाइ यायेगु व्यवस्था याःगु दु । थुकिं भारतं १७ अर्व ध्यबाया मूल्यया नेपाःया हकय् लः निशुल्क उपयोग यायेगु अवस्था सृजना याइ, गुगु खुसि बाहाः वयाः मुनिगु लः मखु । उकिं नेपालं वैधानिक ल्याखं दयेमाःगु ध्यबां वञ्चित जुइगु यानाः आयोजना दयेकेत नेपालीत तयार मदु । गोलीं कयेकि वा जेलय् स्वथं विरोध अवरोध जुइ, मजुइ हे मखु ।

More Stories Like this