मखुगु खँ छाय् ल्हाये मजिउ?

सुनिता मानन्धर

थन मखुगु खँ ल्हाइपिं मनूत म्हो मजू। अफिसय् स्वःसा पिउनंनिसें हाकिम तक मखुगु खँ ल्हानाच्वनी। बजाः वंसा पसल्यां गाहकियात मखुगु खँ ल्हानाच्वनी। थःगु छेँजःयापिं तकं छम्हं मेम्हेसित मखुगु खँ ल्हानाच्वनी। उलि जक गन खः, सत्य स्यनेमाःम्ह गुरुं तकं मखुगु खँ ल्हानाच्वनी। थौं थःगु फाइदाया लागिं थःगु स्वार्थसिद्ध यायेगु लागिं थःत मेपिंपाखें विश्वासया कमीया कारणं यानाः मखुगु खँ ल्हाना जूपिं नं दु। तर मखुगु खँ ल्हायेगु धयागु वचनं याइगु छगू पापकर्म खः। यदि सुनानं पापकर्म याःसा उकियात गथे बांलाः धाये फइ? मखुगु खँ ल्हातकि छु जुइ अले छाय् मखुगु खँ ल्हाये मजिउ धइगु खँयात धम्मपदय् गुकथं न्ह्यथनातःगु दु धइगु खँ छकः उला स्वये।
धम्मपदया अर्थ बुद्ध वचनया लँपु खः। थुकी बुद्धं सुं छम्ह मनू वा पुचःयात छुं घटनाया कारणं कनाबिज्याःगु गाथा दुथ्याकातःगु दु। उकिं धम्मपद अट्ठकथाया मूल उपदेश बुद्ध वचन गाथा हे धम्मपद खः ।

सुयातं छुं कथंया दोष बीगु धयागु नं मखुगु खँ ल्हायेगु हे खः। जब सुयातं दोष बीगु तातुनाः मखुगु खँ ल्हाइ उकिया लिच्वः गथे जुइ धकाः पाप वर्गय् न्ह्यथनातःगु दु:
यो अप्पदुठ्ठस्स नरस्स दुस्सति
सुद्धस्स पोसस्स अनङ्गणस्स
तमे व बालं पच्चेति पापं
सुखुमो राजो पटिवातं व खितो
अर्थात्: गनं फय् वयाच्वंगु दु अले धू वांछ्वत कि धू थःपाखे हे वइ थें निर्दोषी शुद्ध क्लेशरहित पुरुषयात याःगु दोषारोपणया प्रतिफल थःपाखे हे वइ ।

अथे हे दोष मखुगुयात दोष व दोष खःम्हेसित दोष मखु धकाः मखुगु खँ ल्हानाः दण्ड बिल धाःसा गुकथंया विपाक भोग यायेमाली धइगु खँ दण्ड वर्गय् थुकथं न्ह्यथनातःगु दु।
यो दण्डेन अदण्डैसु - अप्पदुट्ठेसु दुस्सति
दसन्न मञ्ञतरं - खिप्पमे व निगच्छति
वेदनं फरुसं जानिं सरीरस्स च भेदन
गरुकं वा पि आवाधं चितक्खेपं व पापुणे
राजतो वा उपस्सग्गं अब्भक्खानं व दारुणं
परिक्खयं व आतीनं भोगनं व पभंगुरुं
अथ वस्स अगारानि आग्गे दुहति पावको
कायस्स भेदा दुप्पञ्ओ निरयं सो पपज्जति
अर्थात्: दण्डरहितयात दण्ड व दोषरहितयात दोष बीम्ह मनूयात क्वय् न्ह्यथनागु झिगू कथंया दुःख मध्ये छगू कि छगू दुःख जुइ:
- छ्यं स्याइगु आदि असह्य वेदना जुइ। थःके दुग धन विनास जुइ। अंगभंग जुइ। ततःधंगु ल्वचं कइ। वँय् जुइ।
राजदण्डया भय जुइ। तःधंगु निन्दा जुइ। जाति बन्धुया विनास जुइ। थःगु भोगया विनास जुइ। छेँ मिं नइ व मृत्यु लिपा नरक वास जुइ ।

थुकथं हे नर्क वर्गय् धयातःगु दु:
अवज्जे वज्जमतिनो - वज्जे चावज्जदास्सिनो
मिच्छादिटिठसमादाना सत्ता गच्छन्ति दुग्गतिं
अर्थात: निर्दोषयात दोष व दोषयात निर्दोष खंकाः मिथ्या दृष्टि ग्रहण याइम्ह जीव दुर्गतिइ थ्यनी। थुकथंया ब्याख्या मेगु गाथाय् नं यानातःगु दु:
अभूतवादी निरयं उपेति
यो चा पि कत्वा न करोमी ति चा ह
ए भो पि ते पेच्च सभा भवन्ति
निहीनकम्मा मनुजा परत्थ
अर्थात: असत्यवादी नरकय् वनी, यानाः नं मयाना धाइम्ह नं नरकय् वनी। थ्व निगू कथंया नीच ज्या याइपिं मनूत मृत्यु लिपा समान जुइ ।

खय्त ला मखुगु खँ ल्हाये मजिउ। सत्य वचन ल्हायेमाः धकाः सकसिनं सिउ। अथे खःसां थःगु क्षणिक फाइदाया लागिं मखुगु खँ ल्हाना जुइपिं यक्व हे दु। मखुगु खँ ल्हाइपिंसं न्ह्यागुं पाप कर्म याइ धइगु खँ लोकवर्गय् थुकथं न्ह्यथनातःगु दु:
एकं धम्म अतीतस्स - मुसावादिस्स जन्तुनो
वितिण्ण परलोकस्स - नात्थि पापं अकारिय
अर्थात्: धर्म त्वःताः मखुगु खँ ल्हाइम्ह व परलोकया चिन्ता मयाइम्हं याये मफुगु पाप थुगु लोकय् द हे मदु।
मखुगु खँ ल्हायेगु धयागु पिडा बीगु खः। झीगु समाजय् धापू नापं दु 'कथिं दाःगु स्वयां वचनं दाःगुलिं अप्वः स्याः।' गबलें गबलें सत्य खँ नं असत्यया न्ह्यःने च्वने थाकुइफु तर लिबाक हे जूसां सत्य हे त्याइ। यदि सत्य वचन जुल धाःसा सत्यवादीयाके प्रमाणया कम जुइ मखु। सत्य खँ ल्हाइम्ह मनू सकसियां नुगलय् दयाच्वनी। उकिं ब्राह्मण वर्गय् न्ह्यथनातःगु दु:
अकक्कसं विञ्जापनिं - गिरं सच्चं उदीरये
याय ना भिसजे कञ्चि - तम हं ब्रुमि ब्राह्मणं
सुनां सुयातं पीडा बीमखु, सुनां कडा वचन न्ववाइ मखु, सुनां कारण क्यनाः स्पष्ट सत्य प्रकाश याइ वयात जिं ब्राह्मण धाये ।

थुकथं हे सत्यवादी सकस्यां प्रेमी जुइ धइगु खँयात प्रिय वर्गय् थुकथं न्ह्यथनागु दु:
सीलदस्सनसम्पन्नं - धम्मट्ठ सच्चवदिनं
अत्तनो कम्म कुब्वानं - तं जनो कुरुते पियं
अर्थात: सु शील व विद्यां सम्पन्न जुइ, धर्मय् स्थीर जुइ, सत्यवादी व थःगु कर्मय् तत्पर जुइ उम्ह पुरुषयात सकसिनं प्रेम याइ ।

बौद्ध साहित्यय् आर्य अष्टांगिक मार्गय् वनेगु धयागु दुःख निरोधया लँपुइ वनेगु वा दुःखं मुक्त जुइगु लँपुइ वनेगु खः। थुकियात मध्यम मार्ग धकाः नं धाइ। थुकी वनेगु लँपु यक्व हे दु। वाक् व मनयात संयम यानाः नं अष्टांगिक मार्गय् वने फइ धइगु खँ मार्ग वर्गय् थुकथं न्ह्यथनातःगु दु -
वाचा नरक्खी मनसा सुसंवुतो
कायेन च अकुसलं र कयिरा
एते तयो कम्मपथे विसोधये
आराधये मग्गं इसिजवेदितं
अर्थात: वाक् व मनयात संयम यानाः शरीरं छुं अकुशल पाप याइ मखु थुगु स्वंगू कर्मपथयात शुद्ध याइम्ह पुरुष बुद्ध भगवानया अष्टांगिक मार्गय् वनेफइ।
थुकथं धम्मपदया थीथी गाथाय् मखुगु खँ ल्हाये मजिउगु व थुकिं यानाः वइगु प्रतिफल व विपाकयात नं बांलाक न्ह्यथनातःगु दु। यदि झीसं थुगु खँयात इलय् हे थुइका काये फःसा झी नं विपाकपाखें बचे जुयाः बुद्धं क्यना बिज्याःगु लँपुइ न्ह्याः वने फइ ।

More Stories Like this