नेपाल - माल्दिभ्स स्वापू

- हिरण्यलाल श्रेष्ठ -

नेपाः व माल्दिभ्स दक्षिण एशिया दुनेया मित्र देय् खः । अगष्ट १, १९८० सं निगू देय्या दथुइ राजदूत स्तरय् कुटनीतिक स्वापू तःगु खः । न्हापां ढाकास्थित नेपाली दूतावासं थौंकन्हय् कोलोम्बोस्थित नेपाली दूतावासं माल्दिभ्सया मामिला स्वैगु खः । नेपाःया नितिं माल्दिभ्सया न्हापांम्ह राजदूत अहमद अब्दुलं थःगु ओहदाया प्रमाणपत्र लःल्हाःगु खः । माल्दिभ्स सरकारं निगुलिं दक्षिण एशियाली क्षेत्रीय सहयोग संगठनया संस्थापक सदस्य राष्ट्र खः । निगुलिं असंलग्न अभियानया दुजः खः । निगुलिं संयुक्त राष्ट्रसंघया नं दुजःत खः । द्विपक्षीय, क्षेत्रीय व अन्तर्राष्ट्रिय स्वंगू हे तहलय् नेपाः व माल्दिभ्सं परस्पर सहयोग व समन्वय यानाः वयाच्वंगु दु ।

ऐतिहासिक पृष्ठभूमि

माल्दिभ्स ११५३ ई. निसें ईस्लाम धर्मय् वन । वयाः न्ह्यः अनं छुं भचा हिन्दु व आपालं यानाः बौद्ध धर्म व संस्कृति दुगु थाय् खः । पुरातात्विक उत्खनन् व अनुसन्धान याःबलय् अन शिव लिङ्ग, कुबेर, लक्ष्मी व अगष्टे ऋषिया मूर्तित लुयाः वःगु दु । अन च्वंगु टापुस थाय्थासय् बौद्ध स्तूपत व भगवान बुद्धया मूर्ति लुयाः वःगु दु । श्रीलंकाया महावंश सफू व केरालाया पुलांगु सफुति माल्दिभ्सय् ३०० - २५ ई.पु. स बौद्ध धर्म थ्यने धुंकूगु न्ह्यःथनातःगु दु । प्राचीनकालय् हिन्द महासागर आपालं चालु सामुदि्रक व्यापारिक मार्ग जूगुलिं व माल्दिभ्सय् जहाजत दिकीगु थाय् जूगुलिं दक्षिण, दक्षिण पूर्वी एशिया जक मखु युरोप व चीनया सामुद्रीकया व व्यापारितलिसे माल्दिभ्सया स्वापू व कारोबार दुगु खः । सन् १९८३ स नेपाः वःम्ह नर्वेजियन अन्वेषक व मानवशास्त्री डा. थोर हाइड्रल थन छगू गोष्ठीइ कनादी कथं लोहा हिति दुथाय् मकरया मूर्ति नेपाः व माल्दिभ्सय् समान खनागु व अन आपालं बौद्ध स्तूप व मूर्ति लूगु खा कनादिल । वय्कलं माल्दिभ्सय् अध्ययन अनुसन्धान यानादीगु खः । बुद्धया जन्मभूमि नेपाः व छगू कालखण्डय् बौद्ध धर्म व संस्कृति विस्तारित माल्दिभ्सया दथुइ प्राचीन कालय् हे भावनात्मक व आध्यात्मिक स्वापू दयाच्वंगु पुष्टि जूगु दु ।

उच्चस्तरीय भ्रमण

नेपाः व माल्दिभ्स दथुइया स्वापू उच्च स्तरीय भ्रमणया आदान प्रदानं यानाः चतारं ब्वलंगु खनेदु । १९८३ स नेपाःया जुजुं माल्दिभ्सया भ्रमण याःगु खः । १९८५ स माल्दिभ्सया राष्ट्रपति गैयुम नेपाःया राजकीय यात्रा याःगु खः । १९८६ स नेपाःया जुजु हरारे वनेत मालेस छन्हु च्वनादीगु खः । १९८४ स परराष्ट्र मन्त्री पद्म बहादुर खत्रीं माल्दिभ्स वनाः सार्कया मन्त्री स्तरीय बैठकय् ब्वति कायेगुया नापनापं द्विपक्षीय स्वापू क्वातुकेत खाल्हाःगु खः । १९८९ स माल्दिभ्सया परराष्ट्र मन्त्री फतुला जमिल व नेपाःया परराष्ट्र मन्त्री शैलेन्द्रकुमार उपाध्यायलिसे नापलानाः खा जूगु खः । सन् १९९३ स राष्ट्रपति गैयुम पुननिर्वाचित जुयालिं पदग्रहण समारोह नेपाःपाखें उबलेया गृहमन्त्री शेरबहादुर देउवाः माल्दिभ्स वनाः ब्वति काःगु खः । १९९३ स माल्दिभ्सया परराष्ट्र मन्त्री फतुल्ला उमालं नेपाःया औपचारिक भ्रमण याःगु खः । निगू देय्या दथुइ व्यापार, पर्यटन व आर्थिक सहयोग न्ह्याकेत संयुक्त आयोग गठन यायेगु क्वःछ्यूगु खः । प्रतिनिधि सभाया सभामुखया नेतृत्वय् संसदीय प्रमण्डलं माल्दिभ्स वनाः १९९७ स सार्क सभामुख व सांसदतय् बैठकय् ब्वति काःगु खः ।

१९९८ स सार्कया नायोकथं राष्ट्रपति गैयुम नेपाःया भंमण यानादीगु खः । १९९९ स वाणिज्य मन्त्री रामकृष्ण ताम्रकार माल्दिभ्स वनाः सार्क वाणिज्य मन्त्री स्तरीय बैठकय् ब्वति काःगु खः । २००२ स माल्दिभ्सया स्वास्थ्यमन्त्री अहमद अब्दुलां नेपाःया भ्रमण याःगु खः । २००३ स सार्कया नायोकथं प्रधानमन्त्री सूर्य बहादुर थापां माल्दिभ्सया भ्रमण याःगु खः । २०१० स माल्दिभ्सया न्हूम्ह राष्ट्रपति नासिद सार्क शिखर सम्मेलनय् ब्वति कायेत थिम्पू वने न्ह्यः नेपाः झाया राष्ट्रपति रामवरण यादव व प्रधानमन्त्री माधव कुमार नेपाललिसे नापलाःगु खः ।

आर्थिक, व्यापारिक व पर्यटन स्वापू

व्यापार व पर्यटन क्षेत्रय् नेपाः व माल्दिभ्सं सहयोग अभिवृद्धि यायेत कुतः याःगु दु । १९८४ स निगू देय्या दथुइ हवाई सेवा सञ्चालन यायेगु बारे सम्झौता यात । पर्यटन व नागरिकमन्त्री चक्र बाास्तोला १९९६ स माल्दिभ्सया भ्रमण याःबलय् निजी क्षेत्रया विमानयात नं निगू देय्या दथुइ हवाई सेवा सञ्चालन याकेगु खा क्वःछीगु खः । सन् १९८० सं माल्दिभ्सं नेपाःपाखें तांन्वःगु थासय् पिइगु सीमा व फलफुलया पुसा व मा यंकूगु खः । उच्च अध्ययनया नितिं माल्दिभ्सया विद्यार्थीतय्त सिट फ्वंगु खः । एमबीबीएस व प्राविधिक विषय अनं नेपालय् अध्ययन यायेत विद्यार्थीत दाय्दसं वयाच्वंगु दु । नेपाः व माल्दिभ्स व्यापार नेपाःया पक्षय् लाभ दु, छक्वः घाटा जूगु खः । छगुलिं मेगु देशय् प्राकृतिक प्रकोप जूबलय् ग्वाहालि यानावःगु दु । १९८७ नेपाल सामुद्रीक फय् व लखं क्षति जूबलय् माल्दिभ्सयात न्यय्द्वः डलर, नेपालय् भुकम्प पीडिततय्त माल्दिभ्सं १९८८ स नीद्वः डलर, १९९३ स माल्दिभ्स वाढी पीडितय् झिद्वः डलर ग्वाहालि ब्यूगु खः । १९९५ स नेपाः व माल्दिभ्स सरकारया दथुइ आर्थिक प्राविधिक सहयोग सम्झौता जूगु खः । संयुक्त आर्थिक आयोग दयेकेगु, पर्यटन विकास यायेगु नं क्वःछ्यूगु खः । नेउवा महासंघया नायः पद्मज्योतिया नेतृत्वय् १९९५ स छक्वः माल्दिभ्सय् वनाः सार्क उद्योग वाणिज्य संघया मुज्याय् ब्वति काःगु खः । १९८५ स नेपाः व माल्दिभ्सया दथुइ सांस्कृतिक सम्झौता जूगु दु । खेलकुद क्षेत्रय् आदान प्रदान जूगु दु ।

जनस्तरय् मित्रता व रोजगारी

सन १९९३ निसे माल्दिभ्सय् नेपालीत वनाः ज्या याःवंगु खनेदु । सुरक्षा गार्ड, होटल व रिसोर्टय् कुक -सवाः) सिकःमि, दकःमि व मेमेगु ज्या नेपालीतय्सं ज्या यानाच्वंगु दु । राष्ट्रपति गैयुम दुबलय् पीम्हति नेपालीत राष्ट्रपति भवनय् थीथी ज्या बियातःगु खः । २००१ निसें नेपाल सरकारं वैदेशिक रोजगारया गन्तव्य स्थलया सूची माल्दिभ्सयात समावेश याःगु दु । संयुक्त राष्ट्रसंघया एजेन्सीत व गैर सरकारी अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाय् ज्या यानाच्वंपिं नेपालीत नं अन दु । थौंकन्हय्अनं निद्वलं मल्याक नेपालीत थ्यने धुंकल । नेपाली मिसापिं वेटर, घरेलु कामदार व नर्स जुयाः ज्या यानाच्वंगु दु । सशस्त्र प्रहरीया विधवापिंत २००४ स प्राथमिकता बियाः अन रोजगारी ब्यूगु खः । नेपाः व माल्दिभ्सया दथुइ डा. रामदयाल राकेशया अध्यक्षताय् १९९० स नेपाः माल्दिभ्स मैत्री संघ नीस्वंगु खः । गणतन्त्र माल्दिभ्सया संसद अजलिसया ल्यज्याय् -आम निर्वाचन)य् अन्तर्राष्ट्रिय पर्यवेक्षककथं नेपाल प्रा. डा. श्यामकान्त सिलवाल माल्दिभ्स वंगु खः ।

उपसंहार

सगरमाथाया हिमाली देय् नेपाः व सामुद्रीक टापु देय् माल्दिभ्स विश्वय् तापक्रम वृद्धि जूगुलिं प्रतिकूल असर लाःगु देय्त खः । हिमालय् च्वापु मदयावन, समुद्रया लःया सतह वृद्धि जुल धाःसा माल्दिभ्स डुबय् जुइ । उकिं थगुने २०१० स नेपालं सगरमाथा क्वसं कालापत्थरय् व माल्दिभ्सं समुद्रया लः दुने मन्त्री परिषद्या वैठब याना विश्वया ध्यान आकिषिर्त यात । विश्व पर्यावरण, अल्पविकसित देय्या समस्या थेंज्याःगु मंकाः समस्या ज्यंकेत नेपाः व माल्दिभ्सं नापं जानाः कुतः यानावैच्वंगु दु । पीडित चीचिधंगु देय्त छप्पा छधी जुइमाःगु दु ।

More Stories Like this