बोधिमण्डप सिद्धि विहार

मुनिन्द्ररत्न वज्राचार्य

नेपाः देय् बौद्ध भूमि खः। परापूर्वकालंनिसें हे बौद्ध संस्कृति बज्राचार्य सम्पदा व रितिस्थितिं देशयात गौरवान्वित यानाच्वंगु दु। नेपाःया जुजु, महाराजा, आचार्य व श्रद्धालु भक्तजनपिंसं आपालं बौद्ध विहार, चैत्यया स्थापना याना वन। थथे विहार, चैत्यया स्थापनाया पुण्यं सकल नेपाःमिं थःपिनि जीवनय् सुख, शान्ति भाःपियाच्वन। थथे बौद्ध विहार व चैत्य स्थापना यायेगु झ्वलय् असं तक्षबहाःया भाजु पं. सिद्धिहर्ष बज्राचार्यया परिवार धर्मय् चित्त उत्पत्ति जुयाः स्वयम्भु भुइख्यःया उत्तर दिशापाखे वनस्थली वनेगु लँपुइ भचातगिं धइगु थासय् जवगु फाँटय् चीबाहाः द्यः व विहार स्थापना यात। थुगु विहार ने.सं. १०६३ पौष शुक्लकुन्हु जीवन्यास यानाः ने.सं. १०६३ जेष्ठपुन्हि कुन्हु जीवन्यास पूजा सिधय्काः बाहाः पूजा नं याःगु जुल। सिद्धिविहार नमुराया नमोबुद्ध चैत्यनाप हुबहु मिले जूकथं गोलाकार आकार जुयाः बोधिमण्डप समेत स्थापना याना तःगु दु। चैत्यय् पञ्चबुद्धया मूर्तिकथं प्यंगू दिशाय् प्यम्ह अक्षोभ्य, रत्नसम्भव, अमिताभ व अमोघ सिद्धिया ल्वहंयागु मूर्ति स्थापना याना तल। थ्व चैत्यया हाकः झिंनिगू फुट ति दु। चैत्यया पश्चिमपाखे विहार शैलीया चिकिचाधंगु सतह नं दु। नमोबुद्धय् थें विहारय् क्वाःपाःद्यः कथं दीपंकर तथागतया मूर्ति छगू स्वनातःगु खः। लिपा थ्व मूर्ति दुष्टतय्सं खुया यंकल। आः खाली हे जुयाच्वन ।

थुगु सिद्धि विहारया विस्कं महत्व दयाच्वंगु दु। थ्व सद्धि विहारया इतिहास नाकं पुलां मजूसां तबि थ्व विहारयात धार्मिक आन्धाकथं नमुराया नमोबुद्ध चैत्यया महत्वति हे ग्यं वः। नमोबुद्धया चैत्य ऐतिहासिक रुपं ख्याति जुयाच्वंगु धइगु बौद्ध प्रवदानय् उल्लेख जुयाच्वंगु महासत्व जुजुया अमूल्य दानं खः। नमुरायात गन्धकूट पर्वत नं धाइ। बौद्ध अवदानकथं नमोबद्ध चैत्यया दयेकूबलय् महासत्व जुजुया अधिपात्तर तयाः दयेका तःगु खः। परापूर्वकालय् थन गन्धकूट पर्वतय् नमुराय् महासत्व जंगलय् चाःहिउ वंबलय् असक्तम्ह धुं थः मचातय्त दुरु त्वंके मफयाः सीत्यंगु खनाः महासत्व राजाया नुगलय् करुणां ब्याकाः थम्हं थःगु शरीरया ला ध्यँध्यं नकाः धुँयात म्वाकाः थःगु प्राण त्वःतूगु खः। थ्वहे अस्थि पञ्जर स्वनाः वसपोलया लुमन्तिइ नमोबुद्ध चैत्य निर्माण याःगु धाइ। बौद्धतय्सं थ्व चैत्ययात तसकं महत्व बिया तल। नेवाःतय् आःतक नं सुं सित धाःसा सीपिनि सुखावति भवन वासया कामना यासें थन नमोबुद्धया चैत्य येँ ३५ कि.मि. तापाक्क वये-वनेत हे तसकं थाकुगुलिं थौंकन्हय् थन हे सिद्धि विहारय् १०८ मत च्याकः वयेगु यात। थन च्याकूगु मत नमुराया नमोबुद्ध चैत्यय् मत च्याकेगु ति हे ग्यं धाइ। अथे जुयाः थुथाय् थन श्रद्धालु भक्तजनपिं द्यके वयेगु, पूजा-पाठ यायेगु व मत च्याकः वयेगु यानाहल। हाकनं थुगु विहारय् बाहापूजा नं वयेमाः ।

सिद्धि विहारया छगू महत्वपूर्ण जूगु कारणं थुगु विहारया संस्थापक पं. सिद्धिहर्ष बज्राचार्यया थःगु महत्वपूर्ण जूगु कारण थुगु विहारया बज्राचार्य नेपाःया इतिहासय् छम्ह तःधंम्ह व्यक्तित्व नं खः। पं. सिद्धिहर्ष बज्राचार्य नेपाःया इतिहासय् छम्ह तःधंम्ह विद्वान नं खः। वसपोल ने.सं. ९९९ श्रावण शुक्ल दशमि कुन्हु सुरतश्री महाविहार तक्षबहाल मल्ल जुजुपिनिपालंनिसें मुंका तःगु हिकू व बौद्ध धर्मया प्राचीन ग्रन्थ व नेपालभाषा साहित्य व विविध सफूया अध्ययन यानाः अभिलेख तयेगु ज्या यायेगु जागिर नयाबिज्यात। थ्व हे ज्ञानया कारणं बौद्ध सम्वार्ध ज्ञान व लिपि सयेकेया लागि विदेशी व स्वदेशी विद्वानतसें वसपोलपाखें थीथी ज्ञान कायेगु यात। वसपोलपाखें नेपालभाषा, लिपि व बौद्ध ज्ञान काःवःपिं विदेशी विद्वानपिं थुकथं दु:- फ्रान्सया प्रो.सिल्भां लेभी, रोम युनिभर्सिटीया प्रो. जिसेटाप टची, इटालीया डा. आर्नाल्ड लेभी, जापानया प्रो. रोसाम्वीक सासाकी, प्रो. कावागुची, भारतया बम्बेया पण्डित दत्तात्रये,पं. हरप्रसाद शास्त्री, विनयतोष भट्टाचार्य, महापण्डित राहुल सांकृत्यायन व निर्देशक प्रबोधचन्द बागाची आदि खः। स्वदेशी विद्वानपिं साहु मणिहर्ष ज्योति, इतिहासकार बाबुराम आचार्य, पं. नयराज पन्तपिं खः। वसपोल बज्रयानी पूजा विधानुसार गरुमण्डल पूजा विद्वान सफू नं प्रकाशित यानाः बिज्यात ।

ने.सं. १०७२ साल आषाढ कृष्णपक्ष ११ कुन्हु पं. सिद्धिहर्ष बज्राचार्यया मृत्यु लिपा थुगु सिद्धि विहारया संरक्षणया लागि वसपोलया काय् धर्महर्ष बज्राचार्य न्हयचिलाः बिज्यात। वसपोल नं उलि हे व्यक्तित्व दुम्ह खः। धर्महर्षं ने.सं. १०५९ अन्नपूर्णा प्रेस स्थापना यानाबिज्यात। थ्व हे प्रेसं आपालं धार्मिक सफू छापा आखलं नेपाली भ्वँतय् बौद्ध स्रोत्र, स्तुति गाथा, नामसंगिती, आर्यतारा स्तग मंगलास्तव सफू पिकयाबिज्यात। अथे हे वि.सं. २००१ सालय् दकलय् न्हापां नेपालय् म्हिचा-पौ जेबी डायरी पात्रो पिकयाः सकसितं इनाबिज्यात। थ्वहे ग्वाहालि वसपोल राणा सरकारया इलय् दिठ्ठातक नं जुयाबिज्यात। वसपोल वि.सं. २०३१ भाद्र २ गते दिवंगत जुयाबिज्यात।
स्व. धर्महर्षया लिपा सिद्धि विहारसंरक्षणया लागि वि.सं.२०६० सालय् जेष्ठ पुन्हिकुन्हु हे वसपोलया काय ऋद्धिहर्ष, वृद्धिहर्ष व स्व. पुण्यहर्षया काय्पिं जानाः सिद्धि-धर्महर्ष धार्मिक संरक्षण संस्था नीस्वनेगु यात। थुगु संस्थाया मू-उद्देश्य धार्मिक, पुरातात्विक, सांस्कृतिक सम्पदाया चैत्य संरक्षण व पौराणिक सफू पिकायेगु व दँय्दसं विहारया बुसादँ यायेगु खः। थुगु संस्थाया उद्देश्यकथं पं. बद्रिरत्न बज्राचार्यं सम्पादन यानादीगु ग्रह मण्डल व लोकोत्तर पूजा सफू वि.सं. २०६० स प्रकाशित यात। अथे हे भाजु मदनसेन बज्राचार्यं सम्पादन याःगु स्व. धर्मरत्न बज्राचार्यं प्रस्तुति यानादीगु 'भीम, देव व महारथारोहण' पूजा विधिया सफू नं २०६६ सालय् प्रकाशित यात। थथे हे २०६४ साल पौष १४ गते बौद्धस्थल व महाविहार चक्रमण कार्यक्रमकथं बज्रयान बौद्ध तथा महाविहार संघ थुगु सिद्धि विहारया महत्व बारे वृद्ध प्रवचन व बुद्ध पूजा नं यायेगु ज्या जुल। थुकी नं थ्व विहारया महत्व बारे श्रद्धालु भक्तजनपिंसं थुइकेगु अवसर दत ।

थौंकन्हय् सिद्धि विहार संरक्षण यायेगु व बुसादँ यायेगु ज्या थुगु सिद्धिधर्महर्ष धार्मिक निरीक्षण संस्थां याना वयाच्वंगु दु। थथे प्राचीन विहार मन्दिर चैत्यया निरीक्षण यायेगुली सकसिगुं मन क्वसायेमाः। थौंकन्हय् थाय्थासय् विहार, बही, चैत्य, देगः प्राचीन सम्पदा र्‍हास जुजुं वनाच्वंगु अवस्थाय् थुगु परिवारं संस्था हे स्थापना यानाः थुगु सिद्धि विहारयात निरीक्षण सम्बर्धन याना वयाच्वंगु ज्यायात गौरव हे तायेकेमाः ।

More Stories Like this